ÇOĞU insan için yemek yemek büyük bir zevktir. Ancak bazı insanlar bazı gıdalara “düşman” muamelesi yapmak zorunda kalıyorlar. Çünkü bu insanların yukarıda sözleri geçen Emily gibi gıda alerjileri var. Emily’nin yaşadığı alerjik reaksiyon anafilaksi adı verilen çok tehlikeli bir durumdur. Neyse ki gıda alerjilerinin çoğunun bu kadar ciddi etkileri yoktur.

Son yıllarda gıda alerjisi ve gıda intoleransı vakalarında artış yaşanıyor. Bununla birlikte bazı araştırmalar, gıda alerjisi olduğunu düşünen insanların sadece küçük bir kısmına alerji tanısı konduğunu gösteriyor.

Dr. Jennifer J. Schneider Chafen önderliğindeki bir grup bilim insanının bir tıp dergisinde yayımlanan raporuna göre “Gıda alerjisinin evrensel çapta kabul edilmiş bir tanımı yoktur” (The Journal of the American Medical Association). Yine de çoğu uzman alerjik reaksiyonların temelde bağışıklık sistemi tarafından tetiklendiğine inanıyor.

Belirli bir gıdaya karşı gelişen alerjik reaksiyon, genelde o gıdanın içindeki proteine verilen tepkidir. Bağışıklık sistemi bu proteini zararlı bir madde olarak tanımlar. Böyle bir protein vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi istilacı olarak algıladığı bu proteini etkisiz hale getirmek için IgE olarak adlandırılan bir tür antikor üretir. Alerji yapan gıda tekrar alındığında, daha önce üretilen antikorlar histamin gibi kimyasalların açığa çıkmasına neden olabilir.

Normal koşullarda histaminin bağışıklık sisteminde yararlı bir işlevi vardır. Ancak tam olarak anlaşılamayan nedenlerle IgE antikorları ve sonrasında açığa çıkan histamin, alerjik reaksiyona neden oluyor ve kişide belli bir gıda proteinine karşı aşırı duyarlılık görülüyor.

İşte bu nedenle bir yiyeceği ilk kez yediğimizde görünürde hiçbir şey olmayabilir. Ancak aynı yiyeceği tekrar yediğimizde alerjik reaksiyonlar başlayabilir.

Gıda intoleransı, yani bazı gıdaların tolere edilememesi, tıpkı gıda alerjisi gibi vücudun verdiği bir reaksiyondur. Ancak gıda alerjisi doğrudan bağışıklık sistemi tarafından tetiklenirken, gıda intoleransı sindirim sisteminin bir reaksiyonudur. Dolayısıyla antikorların etkisi söz konusu değildir. Kişi gıdayı sindirmekte zorlanır. Bunun nedeni enzim eksikliği ya da gıdanın içindeki sindirimi zor  maddeler olabilir. Örneğin bağırsaklar süt ürünlerinde bulunan şekeri sindirmek için gerekli enzimleri üretmiyorsa laktoz intoleransı meydana gelir.

Bir kişide gıda intoleransı varsa, o kişi belirli bir gıdayı ilk yediğinde bu ortaya çıkar, çünkü gıda intoleransı antikor üretimiyle ilgili değildir. Bununla birlikte gıdanın miktarı önemli bir etken olabilir. Bir gıda az miktarda tüketildiğinde vücut bunu tolere edebilir. Ancak daha büyük miktarlarda tüketildiğinde rahatsızlık yaratabilir. Gıda intoleransı ciddi gıda alerjisinden farklıdır, çünkü belirli bir gıdaya alerjisi olan kişi o gıdadan çok az bile tüketse hayati tehlike yaşayabilir.

Gıda alerjisi olan bir kişide kaşıntı, döküntü; boğazda, gözlerde ya da dilde şişme; bulantı, kusma ya da ishal görülebilir. Ancak en kötüsü tansiyonun düşmesi, baş dönmesi, bayılma, hatta kalbin durmasıdır. Anafilaktik şok aniden başlayabilir ve ölümcül olabilir.

Her gıdanın alerji yapma potansiyeli vardır. Fakat en ciddi alerjiler genelde şu gıdalardan kaynaklanır: süt, yumurta, balık, kabuklu deniz ürünleri, yer fıstığı, soya fasulyesi, kabuklu yemişler ve buğday. Gıda alerjisi her yaşta çıkabilir. Araştırmalar bu konuda genetik faktörlerin önemli olduğunu gösteriyor. Bir çocuğun anne ya da babasında ya da her ikisinde de alerji varsa büyük ihtimalle çocukta da alerji çıkıyor. Ancak bu alerji birçok çocukta büyüdükçe kayboluyor.

Gıda intoleransının belirtileri genelde ciddi alerjik reaksiyonların belirtilerinden daha az tehlikelidir. Gıda intoleransı olan bir kişide mide ağrısı, şişkinlik, gaz, kramplar, baş ağrısı, deri döküntüsü, yorgunluk ya da genel bir keyifsizlik gibi şikâyetler görülebilir. Bu rahatsızlık başta süt ürünleri, buğday, gluten, alkol ve maya olmak üzere çeşitli gıdalardan kaynaklanabilir.

Sizde gıda alerjisi ya da gıda intoleransı olduğunu düşünüyorsanız bir uzmana danışabilirsiniz. Kendi kendinize teşhis koyarak belirli gıdaları tüketmeyi bırakmanız bazen sağlığınıza zarar verebilir. Çünkü böyle yaptığınızda farkında olmadan vücudunuzu ihtiyacı olan besin maddelerinden mahrum bırakabilirsiniz.

Ciddi gıda alerjileri için o alerjiyi tetikleyen belirli gıdalardan tamamen kaçınmak dışında geniş çapta kabul görmüş bir tedavi yöntemi yoktur. * Öte yandan daha hafif bir alerjiniz ya da gıda intoleransınız varsa bazı gıdaları daha az ve daha seyrek tüketmeniz iyi olabilir. Yine de bazı durumlarda intoleransın ciddiyetine bağlı olarak, kişinin buna yol açabilecek gıdalardan en azından bir süre tamamen uzak durması gerekir.

Eğer sizde de gıda alerjisi ya da intoleransı varsa ümitsizliğe kapılmayın. Çünkü birçok kişi bu durumla başa çıkmayı öğrendi. Onlar besleyici ve leziz başka birçok gıdayı tüketerek yemek yemekten hâlâ zevk alabiliyor.