Kutsal Kitap Ne Zaman Yazıldı?

Eşi benzeri olmayan Kutsal Kitap, üç milyardan fazla insanın kutsal gördüğü bir eserdir. Tüm zamanların en çok satan kitabı olarak adlandırılan Kutsal Kitap, tümüyle ya da kısmen 2.400’den fazla dilde tahminen 6.000.000.000 adet basılmıştır.

TARİHTE en geniş çapta okunan kitap olmasına rağmen Kutsal Kitabın, özellikle de Eski Ahit olarak da bilinen İbranice Kutsal Yazıların ne zaman yazıldığıyla ilgili birçok görüş var. Bu konuda gazete, dergi ve kitaplarda yer alan bazı iddiaları okumuş ya da belgesellerde bilginlerin açıklamalarını izlemiş olabilirsiniz. Aşağıda belli başlı bazı çağdaş görüşleri ortaya koyan ifadelere yer verilmiştir.

▪ “Kutsal Kitabın büyük kısmı MÖ sekiz ila altıncı yüzyılda, yani İşaya ve Yeremya peygamberin günleri arasında yazıldı.”

▪ “Kutsal Kitap bilginleri son iki yüzyıldır İbranice Kutsal Yazıların yazılmasının ve derlenmesinin çoğunlukla Pers döneminde ve Helenistik dönemde (MÖ 5 ila 2. yüzyılda) yapıldığı görüşündeler.”

▪ “Şu anki haliyle İbranice Kutsal Yazıları oluşturan metinlerin tamamı Helenistik döneme aittir ([MÖ] 2 ila 1. yüzyıl kadar ileri bir tarih).”

‘Kutsal Yazıların tümünün Tanrı ilhamı’ olduğuna inanan biri bu çelişkili görüşlere ne gözle bakmalı? (2. Timoteos 3:16). Cevabı bulmak için şimdi konuya iki farklı açıdan bakalım.

Kutsal Kitabın Kendi Zaman Cetveli

İbranice Kutsal Yazılar olayların zamanı hakkında fikir veren çok sayıda ifade içerir. Bu bilgiler ilk yazılan kitapların günümüzden 3.500 yıl önce Musa ve Yeşu zamanında kaleme alındığını gösterir. * Samuel, Davut, Süleyman ve diğerleri tarafından yazılan kısımlar ise MÖ 11. yüzyılda bu ilk kitaplara eklendi. Bunları da MÖ 9 ila 5. yüzyıla tarihlendirilen tarihsel, şiirsel ve peygamberlik sözleri içeren kitaplar izledi.

Lût Gölü Ruloları arasında Kutsal Yazıların tüm bu kitaplarının (Ester kitabı dışında) kopyaları  ya da fragmanları bulunmuştur. Karbon-14 (radyoaktif karbon) ve paleografi (eski metinlerin incelenmesi) yöntemleriyle yapılan tarihleme, tomarların en eskisinin MÖ 2. yüzyıl dolaylarına ait olduğunu doğruluyor.

Eleştirmenler Ne Diyor?

Kutsal Kitabın zaman çizelgesinin doğruluğunun eleştirmenler tarafından sorgulanmasının başlıca nedenlerinden biri, Kutsal Kitabın Tanrısal kaynaklı olduğunu iddia etmesidir. Örneğin Profesör Walter C. Kaiser, Jr. kitabında şu popüler düşünceye yer veriyor: “[Kutsal] Kitap, mucizeler ve Tanrı hakkındaki sözleri ve Tanrısal kaynaklı olduğu iddiası nedeniyle suçludur” (The Old Testament Documents). Kutsal Kitabın Tanrı ilhamı olduğunu düşünmeyen bilginler bu kitabın da herhangi bir kitap gibi incelenip eleştirilebilmesi gerektiğini söylüyor.

Dindeki değişim bir zamanlar Darwin’in evrim teorisiyle açıklanıyordu. Bu teoriye göre din basitten karmaşığa doğru bir yol izleyerek, animizmden çoktanrıcılığa, çoktanrıcılıktan da tektanrıcılığa dönüşmüştür. Kutsal Yazılarda ilk kitaplardan itibaren tek tanrıya tapınma düşüncesi yer aldığından, bazıları onun iddia edilenden çok daha ileri bir tarihte yazılmış olması gerektiğini ileri sürer.

Kutsal Kitap o zamandan itibaren çeşitli yönlerden incelendi. Mesela son zamanlarda yayımlanmış olan bir Eski Ahit sözlüğü Kutsal Kitabın incelendiği şu alanlar hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir: Kutsal Kitabın tarihsel doğruluğu, yazılış tarzı ve üslubu, geleneksel inanışlarla uyumlu oluşu, kaynağı ve ilk beş kitabının (Pentatök) tarihi.

Bilginler Kutsal Kitabın tarihlendirilmesi konusunda her ne kadar fikir ayrılıkları yaşasa da birçoğu Profesör R. E. Friedman tarafından ortaya atılan teoriyi destekliyor. Friedman’e göre “Eskiden yazarlar yüzlerce yıl boyunca şiir, düzyazı ve kanun tarzında belgeler yazdılar. Daha sonra başka yazarlar bu metinleri kaynak olarak kullandılar. Ve bunlardan Kutsal Kitabı meydana getirdiler.”

Faith, Tradition, and History (İman, Gelenek ve Tarih) kitabı Kutsal Kitapla ilgili bu ve başka eleştirel görüşlere yer veriyor. Kitap özetle şu sonuca varıyor: “Bilginler Kutsal Kitaba duyulan güven eksikliği konusunda birleşmiş ve kendi görüşlerinden son derece emin olsalar da, birbirlerinin görüşlerini bir hayli eleştiriyorlar.”

Kutsal Kitabın Zaman Cetvelinin Lehine Kanıtlar

Kutsal Yazıların ilk kitapları dayanıklı olmayan malzemeler üzerine yazıldı. Bu nedenle orijinal metinlerin ya da Musa, Yeşu, Samuel veya Davut zamanından kalan ilk kopyaların bulunacağını beklemek gerçekçilikten uzak olur.  Ancak bazı saygın bilim adamları ve arkeologların yaptığı gibi dolaylı tarihsel kanıtları incelemek mümkündür. Bu kanıtlar Kutsal Kitabın ortaya koyduğu tarihleri kabul etmenin makul olduğunu göstermektedir. Bu gibi kanıtlar bizi hangi sonuca götürür? Birkaç örneğe bakalım.

▪ 3.500 yıl önce, yani Kutsal Kitaba göre Musa ve Yeşu’nun yaşadığı zamanda, eski Ortadoğu’da yazılı metinler var mıydı? Eski Mezopotamya ve Mısır’da tarihsel, dinsel, hukuki ve edebi metinler yazılırdı. Peki Musa ve diğer İsrailoğulları tarafından yazılan metinler hakkında ne denebilir? Dictionary of the Old Testament: Pentateuch şöyle cevaplıyor: “Geç Tunç Çağında [MÖ 1550’den 1200’e kadar] yazılı eserlerin Kenan’da var olduğundan şüphe etmek için hiçbir neden yoktur.” Şöyle ekliyor: “Antik çağda yazının olduğu düşünülürse, Musa ve diğerleri tarafından yazıldığı söylenen metinlerin aslında onlar tarafından yazılmadığını iddia etmek için herhangi bir gerekçe yoktur” (Çıkış 17:14; 24:4; 34:27, 28; Sayılar 33:2; Tekrar 31:24).

▪ Kutsal Kitap yazarları eski kaynaklardan yararlandılar mı? Evet, bazıları çeşitli ‘kitaplara’ değindi, bunlar devlete ait belgeler, soyağacı kayıtları, tarihsel kaynaklar, kabile ve aile belgeleri olabilir (Sayılar 21:14; Yeşu 10:13; 2. Samuel 1:18; 1. Krallar 11:41; 2. Tarihler 32:32).

▪ Neden Lût Gölü Rulolarından daha eski Kutsal Kitap belgeleri bulunmadı? Kutsal Kitap arkeolojisi ile ilgili bir dergi şöyle açıklıyor: “Papirüs ve deri üzerine yazılmış belgeler, Lût Gölü çevresi gibi çok kurak bölgeler hariç Filistin’in büyük kısmında varlığını koruyamamıştır. Bu malzemeler nemli toprakta çürür. Dolayısıyla onların bulunamamış olması hiçbir zaman var olmadıkları anlamına gelmez” (Biblical Archaeology Review). Aslında belgeleri mühürlemekte kullanılan yüzlerce kil mühür bulunmuştur. Nemli toprakta kalmanın ya da yanmanın sonucunda yok olan papirüs ve deri belgelerin aksine kil mühürler varlığını sürdürmüştür. Bu mühürler yaklaşık olarak MÖ 9 ila 5. yüzyıla tarihlendirilir.

▪ Kutsal Kitap elyazmaları nasıl korundu? The Bible as It Was kitabı şöyle belirtiyor: “Kutsal Kitabın bir parçası olan ve günümüze kadar ulaşan öyküler, mezmurlar, kanunlar ve peygamberlik sözleri Kutsal Kitabın henüz kaleme alındığı dönemde bile defalarca kopyalanmış olmalı. . . . . Eğer bu metinler Kutsal Kitabın yazıldığı dönemde bile tekrar tekrar çoğaltıldıysa demek ki kullanılıyordu ve günlük yaşamda bir yere sahipti. . . . . Bir nedeni olmasaydı kimse bu metinleri kopyalama zahmetine girmezdi” (Tekrar 17:18; Özdeyişler 25:1).

Kutsal Yazıların ilk kitapları için MS birinci  yüzyıla kadar devam eden bu kopyalama süreci neredeyse 1.500 yıl boyunca devam etti. Eski Ahit’in güvenilirliğiyle ilgili bir kitaba göre, eksiksiz şekilde yapılan bu kopyalama işleminin kapsamına “günün şartlarına uymayan gramer yapısı ve yazımların güncelleştirilmesi” de dahildi ve “bu, eski Ortadoğu’da çok yaygın bir uygulamaydı” (On the Reliability of the Old Testament). * Bu, metinlerin yazılış biçimi ve üslubuna dayanarak yapılan eleştirilerin güvenilirliği hakkında şüphe uyandırır.

Kutsal Kitap Ne Zaman Yazıldı?

Musa, Yeşu, Samuel ve diğer kişilerin zamanında yazılmış olan elyazmaları gün yüzüne çıkmadı diye, Kutsal Yazıları oluşturan kitapların iddia edildiği kadar erken bir tarihte yazılmış olamayacağı konusunda ısrar etmek mantıklı mı? Birçok bilgin kanıtların yokluğu, yokluğun kanıtı değildir görüşüne katılıyor. Gerçekçi olmak gerekirse, dayanıksız malzeme üzerine yazılan kaç belge günümüze ulaşmış olabilir? Mısırbilimci K. A. Kitchen, Yunan-Roma döneminden önce yazılan neredeyse tüm Mısır papirüslerinin yok olduğunu tahmin ediyor.

Kutsal Kitaba saygı duyanlar kendilerine ‘İsa, İbranice Kutsal Yazılar hakkında ne düşünüyordu?’ diye de sormalıdır. O dönemde tarihlendirme, tartışılan bir konu değildi. Anlaşılan diğer Yahudiler gibi İsa da Kutsal Yazıların olayların sıralanışı hakkında verdiği bilgileri kabul ediyordu. Peki yazarları hakkında ne düşünüyordu?

İsa, Musa’nın yazmış olduğu kitaplara değindi. Örneğin “Musa’nın kitabı” ifadesini kullandı (Markos 12:26; Yuhanna 5:46). Şu kitaplarda geçen kayıtlara da değindi: Başlangıç (Matta 19:4, 5; 24:37-39); Çıkış (Luka 20:37); Levioğulları (Matta 8:4); Sayılar (Matta 12:5); ve Kanunun Tekrarı (Matta 18:16). O şöyle dedi: “Musa kanununda, Peygamberlerin yazılarında ve Mezmurlarda benimle ilgili tüm yazılanlar gerçekleşmelidir” (Luka 24:44). Madem ki İsa, İbranice Kutsal Yazıların Musa ve diğerleri tarafından yazıldığını kabul ediyordu, şüphesiz olayların zamanı hakkında verdiği bilgilerin de doğruluğundan emindi.

O halde Kutsal Kitap ne zaman yazıldı? Kutsal Kitabın kendi zaman cetveli güvenilir midir? Birçok bilginin görüşüne, bizzat Kutsal Kitapta yer alan bilgilere, dolaylı tarihsel kanıtlara ve İsa’nın görüşüne değindik. Tüm bu bilgiler ışığında vardığınız sonuç, İsa’nın Yehova Tanrı’ya duasında söylediği şu sözlere katılıp katılmadığınızı gösterecek: “Senin sözün hakikattir” (Yuhanna 17:17).

[Dipnotlar]

[Sayfa 20-23’deki çizelge/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

(Zaman cetveli Kutsal Yazılardaki kitapların tamamlandığı yılları yaklaşık olarak göstermektedir)

MÖ 2000

1800

[Resim]

Musa’nın zamanından önce metinler yazan Mısırlı yazıcılar

[Tanıtım Notu]

© DeA Picture Library /​ Art Resource, NY

1600

[Resim]

Musa, dayanıklı olmayan malzeme üzerine yazdığı Başlangıç kitabını MÖ 1513’te tamamladı

Başlangıç MÖ 1513

Yeşu

1400

1200

Samuel

MÖ 1000

[Resim]

Yüzlerce kil mühür varlığını korudu

MÖ 900 ila 500’e ait

Yunus

800

İşaya

600

Yeremya

Daniel

[Resim]

Katlanıp iple ve kil mühürle bağlanmış bir papirüs belge

MÖ 449’a ait

[Tanıtım Notu]

Brooklyn Museum, Bequest of Theodora Wilbour from the collection of her father, Charles Edwin Wilbour

400

200

[Resim]

Lût Gölü Ruloları ketene sarılıp küplerde saklandı. Bu rulolar günümüze dek bulunan en eski Kutsal Kitap metinleridir

MÖ 200 ila 100’e ait

[Tanıtım Notu]

Shrine of the Book, Photo © The Israel Museum, Jerusalem