1, 2. (a) Ku humelele yini eka Yonasi ni vatluti va xikepe hileswi Yonasi a endleke xihoxo? (b)Xana mhaka ya Yonasi yi nga hi pfuna njhani?

YONASI a a navela onge a nga herisa pongo leri chavisaka. A ku nga ri ra mheho ya matimba ntsena leyi a yi hundza hi le xikarhi ka mapindza lama khomeleleke maseyila ya xikepe; naswona a ku nga ri pongo ra magandlati lamakulu lawa a ma hima xikepe hi le matlhelo ka xona, ma endla leswaku mapulanga ma twakala onge ma le ku tshovekeni. Kambe a ku ri huwa leyi a yi biwa hi vatluti ni mulawuri wa vona tanihi leswi a va ri karhi va ringeta ku xi kongomisa leswaku xi nga mbombomeli. Yonasi a a tiyiseka leswaku vavanuna volavo a va ri kusuhi ni ku fa hikwalaho ka yena!

² I yini leswi endleke leswaku Yonasi a va exiyin’weni xexo lexi chavisaka? U endle xihoxo lexikulu loko a ri karhi a endla ku rhandza ka Yehovha Xikwembu. Xana u endle yini? Xana vuxaka byakwe na Yehovha a byi nga ha ta lunghiseka? Tinhlamulo ta swivutiso leswi ti nga hi dyondzisa swo tala. Hi xikombiso, mhaka ya Yonasi yi hi pfuna ku vona leswaku hambi ku ri vanhu lava nga ni ripfumelo leri tiyeke va nga swi endla swihoxo naswona yi tlhela yi kombisa ndlela leyi va nga swi lulamisaka ha yona swihoxo swa vona.

3-5. (a) Xana hakanyingi vanhu va n’wi teka njhani Yonasi? (b) Xana hi tiva yini hi vuxokoxoko bya Yonasi? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.) (c) Ha yini ntirho wa Yonasi tanihi muprofeta a wu nga olovi?

³ Leswi Yonasi a nga tshama a endla xihoxo xa ku nga yingisi ni ku tiomisa nhloko, vanhu van’wana va n’wi teka a ri munhu wo biha. Kambe a a nga ri tano. Tsundzuka leswaku Yonasi a a hlawuriwe hi Yehovha Xikwembu leswaku a va muprofeta wakwe. Yehovha a a ta va a nga n’wi hlawulanga ku byarha vutihlamuleri byebyo bya nkoka loko a a nga tshembekanga kumbe a nga lulamanga.

⁴ Bibele a yi hi nyiki vuxokoxoko byo tala malunghana ni lomu Yonasi  a a huma kona. (Hlaya 2 Tihosi 14:25.) A a huma eGati-hefere, ku nga ndhawu leyi nga kwalomu ka tikhilomitara ta mune ku suka emutini wa Nazareta, lowu Yesu Kreste a a ta kulela eka wona kwalomu ka malembe-xidzana ya nhungu lawa a ma ta landzela. * Yonasi u ve muprofeta hi nkarhi wa ku fuma ka Hosi Yerobuwamu wa Vumbirhi eka mfumo wa Israyele wa tinyimba ta khume. Se a ku ri khale Eliya a file; Elixa, mutlhandlami wakwe, u fe hi nkarhi wa ku fuma ka tata wa Yerobuwamu. Hambileswi Yehovha a tirhiseke vavanuna volavo ku herisa vugandzeri bya Bali, Vaisrayele va tlhele va hambuka hi vomu. Sweswi tiko hinkwaro a ri kuceteriwa hi hosi leyi a yi “hambeta [yi] endla swo biha ematihlweni ya Yehovha.” (2 Tih. 14:24) Hikwalaho, ntirho wa Yonasi wa ku va muprofeta a wu nga olovi kumbe ku tsakisa. Kambe u wu endlile hi ku tshembeka.

⁵ Kambe siku rin’wana Yonasi u boheke ku endla xiboho lexikulu. Yehovha u n’wi nyike xiavelo lexi eka yena a xi vonaka xi tika swinene. I yini leswi Yehovha a n’wi kombeleke leswaku a swi endla?

6. Xana Yehovha u nyike Yonasi xiavelo xihi naswona ha yini xi nga ha vonakaka onge a xi tika?

⁶ Yehovha u byele Yonasi a ku: “Suka u yima, u ya emutini lowukulu wa Ninivha, u huwelela, u wu byela leswaku vubihi bya wona byi fikile emahlweni ka mina.” (Yon. 1:2) Swa olova ku vona leswaku ha yini xiavelo lexi xi vonake xi tika eka Yonasi. Ku ya emutini wa Ninivha a ku ri mpfhuka lowu nga endlaka tikhilomitara ta kwalomu ka 800 ku ya evuxeni, ku nga riendzo leri nga tekaka kwalomu ka n’hweti loko u famba hi milenge. Hambiswiritano, swi tikomba onge swiphiqo leswi a a ta langutana na swona loko a ha ri eku fambeni a swi antswa swinene ku tlula leswi a a ta langutana na swona loko se a fikile. Loko Yonasi a fika eNinivha, a a fanele a byela Vaasiriya, lava a va dume hi madzolonga ni tihanyi, hi ta rungula ra ku avanyisa ka Yehovha. Leswi vanhu va Xikwembu va nga hundzukangiki etindleleni ta vona to biha, xana Yonasi a a ta langutela leswaku vahedeni lava va hundzuka? Xana nandza un’we wa Yehovha a a ta swi kota ku hundzisa rungula rero emutini lowukulu wa Ninivha, lowu a wu ta vitaniwa “muti lowu halataka ngati”?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Yonasi a a tiyimisele ku fika kwihi ku balekela xiavelo lexi Yehovha a a n’wi nyike xona? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi hatlisela ku vula leswaku Yonasi a a ri toya?

⁷ Swi nga ha endleka leswaku Yonasi u ehlekete hi timhaka teto. Sweswo a hi swi tivi. Kambe leswi hi swi tivaka hileswaku u balekele ntirho  lowu a nyikiweke wona. Yehovha u n’wi lerise ku ya evuxeni; Yonasi u chochovele a ya evupela-dyambu. U ye eribuweni emutini lowu nga ni hlaluko lowu vuriwaka Yopa, laha a kumeke xikepe lexi a xi ya eTaraxixi. Vakambisisi van’wana va vula leswaku Taraxixi a yi ri eSpaniya. Loko swi ri tano, Yonasi u ye endhawini leyi a yi ri ekule na Ninivha hi tikhilomitara ta kwalomu ka 3 500. Riendzo rolero ro ya evugimamusi bya Lwandle Lerikulu ri nga ha va ri teke lembe hinkwaro! Hakunene Yonasi a a tiyimisele ku balekela xiavelo lexi Yehovha a a n’wi nyike xona!—Hlaya Yonasi 1:3.

⁸ Xana leswi swi vula leswaku Yonasi a a ri toya? A hi fanelanga hi hatlisela ku vula tano. Hilaha hi nga ta swi vona hakona, a a ri ni xivindzi lexikulu. Ku fana na hina hinkwerhu, Yonasi a a nga hetisekanga naswona a a endla swihoxo swo tala leswikulu. (Ps. 51:5) Hinkwerhu ka hina minkarhi yin’wana hi khomiwa hi rhumbyana.

9. Xana minkarhi yin’wana hi nga titwa njhani hi xiavelo xa Yehovha naswona i mhaka yihi leyi hi faneleke hi tshama hi ri karhi hi yi tsundzuka eminkarhini yo tano?

⁹ Minkarhi yin’wana Xikwembu xi nga ha hi kombela leswaku hi endla swilo leswi hina hi nga swi tekaka swi tika kumbe swi nga koteki ku swi endla. Swi nga ha hi chavisa hambi ku ri ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu, lawa Vakreste va lerisiwaka ku ma chumayela. (Mat. 24:14) Hi nga ha ma rivala hi ku olova marito lama vuriweke hi Yesu lama nge: “Swilo hinkwaswo swa koteka eka Xikwembu.” (Mar. 10:27) Loko minkarhi yin’wana hi pfa hi rivala mhaka yoleyo, kumbexana hi nga swi twisisa swiphiqo leswi Yonasi a hlangavetaneke na swona. Kambe, xana ku baleka ka Yonasi swi ve ni vuyelo byihi?

10, 11. (a) Xana Yonasi a nga va a tibyela yini loko xikepe xi ri karhi xi suka eribuweni? (b) Hi rihi khombo leri weleke xikepe ni vatluti va xona?

¹⁰ Ehleketa Yonasi a tshame endzeni ka xikepe, kumbexana xikepe lexi rhwalaka nhundzu xa Vafenikiya. A a langutile loko mulawuri wa xikepe ni vatluti va xona va ri karhi va xi tluta va xi susa ehlalukweni. Loko hakatsongo-tsongo Yonasi a nga ha ri voni ribuwa, kumbexana a a tibyela leswaku a a balekela khombo leri a a ri chava swinene. Kambe hiloko maxelo ma cinca hi xitshuketa.

¹¹ Mheho ya matimba yi pfindluse lwandle hiloko ri sungula ku kariha, ri va ni magandlati lamakulu lama nga khubumetaka hambi ku ri swikepe swa manguva lawa. A swi tekanga nkarhi wo leha leswaku xikepe xexo xa mapulanga xi vonaka xi ri xitsongo swinene naswona xi nga tiyanga, xi nga ha vonaki exikarhi ka magandlati lamakulu lama a ma hobomulana kunene. Xana Yonasi a a swi tiva hi nkarhi wolowo leswi a swi tsaleke endzhakunyana—leswaku ‘Yehovha u rhumele mheho leyikulu elwandle’? A hi swi tivi. Kambe u vone leswaku vatluti va sungule ku rilela swikwembu swa vona swo hambana-hambana naswona a a swi tiva leswaku swikwembu swa vona a swi nga ta va pfuna. (Lev. 19:4) Buku yakwe  yi ri: “Loko ku ri xikepe, a xi ri kusuhi ni ku tshoveka.” (Yon. 1:4) Kutani Yonasi a a ta khongela njhani eka Xikwembu lexi a a xi balekela?

12. (a) Ha yini hi nga fanelanga hi hatlisela ku vula leswaku Yonasi a a nga khathali hi vuhlayiseki bya van’wana loko ku ri ni xidzedze? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.) (b) Xana Yehovha u swi paluxe njhani leswi vangeke khombo leri?

¹² Leswi Yonasi a a vona onge a nge swi koti ku va pfuna, u nghene endzeni ka xikepe kutani a kuma ndhawu a etlela. Kwalaho, u khomiwe hi vurhongo lebyikulu. * Mulawuri wa xikepe u kume Yonasi, hiloko a n’wi pfuxa kutani a n’wi lerisa leswaku a khongela eka xikwembu xakwe hilaha lavan’wana hinkwavo a va endla hakona. Leswi vatluti a va tiyiseka leswaku xidzedze lexi a xi nga tolovelekanga, va hoxe vuhlolotwana leswaku va ta vona leswaku i mani exikarhi ka vona loyi a a va vangela khombo leri. A swi kanakanisi leswaku Yonasi u tsemeke nhlana loko vuhlolotwana byi nga va kombi lavan’wana. Hi ku hatlisa ntiyiso wu ve erivaleni. Yehovha hi yena loyi a a vanga xidzedze swin’we ni ku endla leswaku vuhlolotwana byi komba munhu un’we ntsena, ku nga Yonasi!—Hlaya Yonasi 1:5-7.

13. (a) Xana Yonasi u va byele yini vatluti? (b) Xana Yonasi u kombele vatluti leswaku va endla yini, naswona ha yini?

¹³ Yonasi u hlamusele vatluti mhaka hinkwayo. U va byele leswaku a a ri nandza wa Xikwembu xa matimba hinkwawo, ku nga Yehovha. Lexi a ku ri Xikwembu lexi a xi hlundzukiseke hileswi a xi balekeleke, a va vangela khombo leri leri chavisaka. Vavanuna volavo va chave ngopfu, naswona Yonasi a a swi vona sweswo ematihlweni ya vona. Va n’wi vutisile leswaku va endla yini ha yena leswaku va ta ponisa xikepe swin’we ni vutomi bya vona. Xana u te yini? Kumbexana Yonasi u chave ngopfu loko a ehleketa a ri karhi a nwela elwandle rolero leri kariheke ni leri titimelaka. Kambe, xana a a ta va tshika njhani vavanuna volavo hinkwavo va fa hi ndlela yoleyo kasi a a swi tiva leswi a a fanele a swi endla leswaku va pona? Kutani u te: “Ndzi tlakuleni mi ndzi lahlela elwandle, lwandle ri ta miyela; hikuva ndza swi lemuka leswaku hi mina loyi a vangaka leswaku xidzedze lexi lexikulu xi va ehenhla ka n’wina.”—Yon. 1:12.

14, 15. (a) Xana hi nga ri tekelela njhani ripfumelo ra Yonasi? (b) Xana vatluti va angule njhani eka xikombelo xa Yonasi?

¹⁴ Hakunene marito wolawo ma kombisa leswaku Yonasi a a nga ri toya. Swi fanele swi n’wi tsakisile Yehovha ku vona xivindzi xa Yonasi ni ku tinyikela kakwe hi nkarhi wolowo wo chavisa. Laha hi vona ripfumelo ra Yonasi ro tiya. Namuntlha hi nga n’wi tekelela hi ku khathala swinene hi vuhlayiseki bya van’wana ku tlula bya hina. (Yoh. 13:34, 35) Loko hi vona munhu a lava ku pfuniwa hi swilo swa nyama, hi ku chaveleriwa  kumbe hi ku tiyisa vuxaka bya yena na Yehovha, xana ha tinyikela leswaku hi n’wi pfuna? Yehovha u ta tsaka loko hi endla tano!

¹⁵ Kumbexana vatluti swi va khumbile na vona, hikuva eku sunguleni a va nga lavi ku endla hilaha Yonasi a va byeleke hakona! Kambe, va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va papalata xidzedze kambe matshalatshala ya vona ma ve ya hava hikuva xidzedze xi ye xi tinyika matimba. Kambe eku heteleleni va swi vonile leswaku ku hava lexi a va ta xi endla. Va huwelele eka Yehovha, Xikwembu xa Yonasi, leswaku a va ni musa eka vona, kutani va n’wi tlakula va n’wi lahlela elwandle.—Yon. 1:13-15.

16, 17. Hlamusela leswi humeleleke eka Yonasi loko a cukumetiwa ehandle ka xikepe. (Nakambe vona swifaniso.)

¹⁶ Yonasi u wele exikarhi ka magandlati lama kariheke. Kumbexana u ringete ku hlambela leswaku a nga nweli naswona u vone khuvi leri a ri pfindlusiwa loko xikepe xi ri karhi xi famba. Kambe magandlati lamakulu ma n’wi funengetile ma endla leswaku a nghena endzeni ka mati. U nwerile kutani a xiya leswaku a wu nga ha ri kona ntshembo wa leswaku a nga pona.

¹⁷ Endzhakunyana Yonasi u hlamusele ndlela leyi a titweke ha yona hi nkarhi wolowo. U vone swifaniso swo hambana-hambana emiehleketweni yakwe. U twe ku vava loko a ehleketa leswaku a a nga ha ta tlhela a yi vona tempele yo xonga ya Yehovha leyi a yi ri eYerusalema. U titwe a ri karhi a  ya ehansi evuentweni bya lwandle, laha a phasa-phasiweke hi swimila swa le lwandle. Ndhawu leyi a yi tikomba onge a yi ta va sirha rakwe.—Hlaya Yonasi 2:2-6.

18, 19. Xana ku humelele yini eka Yonasi loko a ri endzeni ka lwandle, a ku ri xivumbiwa xa muxaka muni lexi a hlanganeke na xona naswona i mani a lawula leswi a swi endleka? (Nakambe vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁸ Waswivo! A ku ri ni nchumu lowukulu lowu hanyaka wa ntima lowu a wu ri karhi wu tshinela ekusuhi na yena. Hiloko wu n’wi tshinelela hi ku hatlisa. Nchumu lowu wu pfule nomu wu n’wi mita!

¹⁹ Lawa a ku fanele ku ve makumu ya vutomi byakwe. Kambe Yonasi u twe nchumu wo hlamarisa. A a ha hanya! A a nga pfotlosiwanga, a a nga cakunyiwanga naswona a a ha hefemula. A a ha hanya hambileswi a a ri endhawini leyi a yi fanele yi ve sirha ra yena. Hakatsongo-tsongo Yonasi u sungule ku khomiwa hi rhumbyana. A swi kanakanisi leswaku a ku ri Yehovha Xikwembu loyi a rhumeke “nhlampfi leyikulu leswaku yi mita Yonasi.” *—Yon. 1:17.

20. Xana hi nga dyondza yini eka xikhongelo lexi Yonasi a xi endleke loko a ri endzeni ka nhlampfi leyikulu?

²⁰ Ku hundze timinete ni tiawara. Eka munyama lowukulu lowu Yonasi a nga si tshamaka a wu vona, u ve ni nkarhi wo anakanya ni ku khongela eka Yehovha Xikwembu. Xikhongelo xakwe hinkwaxo lexi tsariweke eka ndzima ya vumbirhi ya buku ya Yonasi xi hi byela swo tala hi yena. Xi kombisa leswaku Yonasi a a ma tiva kahle Matsalwa, hikuva xi yi tshaha ko tala buku ya Tipisalema. Xi tlhela xi kombisa mfanelo leyi tsakisaka ya ku nkhensa. Yonasi u gimete xikhongelo xakwe hi ku vula a ku: “Loko ku ri mina, ndzi ta ku endlela xitlhavelo hi rito ro nkhensa. Ndzi ta hakela leswi ndzi swi tshembiseke hi ku hlambanya. Ku ponisa i ka Yehovha.”—Yon. 2:9.

21. Xana Yonasi u dyondze yini hi ku ponisiwa, naswona i dyondzo yihi ya nkoka leyi hi nga yi tsundzukaka?

²¹ Yonasi u dyondze leswaku Yehovha a nga ponisa un’wana ni un’wana, endhawini yin’wana ni yin’wana ni hi nkarhi wun’wana ni wun’wana. Hambi ku ri eswirhweni swa le ndzeni swa nhlampfi, Yehovha u ponise nandza wakwe loyi a a karhatekile. (Yon. 1:17) I Yehovha  ntsena loyi a nga endlaka leswaku munhu a kota ku hanya ekhwirini ra nhlampfi leyikulu ku ringana masiku manharhu ni vusiku byinharhu. Minkarhi hinkwayo hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha i ‘Xikwembu lexi ku hefemula ka hina ku nga evokweni ra xona.’ (Dan. 5:23) Vutomi bya hina byi huma eka yena. Xana ha n’wi nkhensa hikwalaho ka sweswo? Kutani, xana a hi fanelanga hi yingisa Yehovha?

22, 23. (a) Xana ku tlangela ka Yonasi ku ringiwe hi ndlela yihi? (b) Xana hi nga dyondza yini eka Yonasi loko swi ta eka swihoxo leswi hi swi endlaka?

²² Xana Yonasi u endle yini? Xana u nkhense Yehovha hi ku n’wi yingisa? Ina u endle tano. Endzhaku ka masiku manharhu ni vusiku byinharhu, nhlampfi “yi [hlantele] Yonasi eribuweni.” (Yon. 2:10) Anakanya hi sweswo, Yonasi a nga bohekanga ku hlambela a ya eribuweni! Kambe u boheke ku kuma ndlela yo suka eribuweni rero a tlhelela ekaya. Kambe swi nga si ya kwihi, ku tlangela kakwe ku ringiwile. Yonasi 3:1, 2 yi ri: “Kutani rito ra Yehovha ri fika eka Yonasi ra vumbirhi, ri ku: ‘Pfuka u ya emutini lowukulu wa Ninivha, u ya wu byela marito lawa ndzi ku byelaka wona.’” Xana Yonasi a a ta endla yini?

²³ Yonasi a nga kanakananga. Ha hlaya: “Hiloko Yonasi a suka a yima a ya eNinivha hi ku landza rito ra Yehovha.” (Yon. 3:3) U yingisile. Swi le rivaleni leswaku u dyondze eka swihoxo leswi a swi endleke. Ni le mhakeni leyi hi fanele hi tekelela ripfumelo leri Yonasi a a ri na rona. Hinkwerhu ha dyoha naswona hi endla swihoxo. (Rhom. 3:23) Kambe, xana ha lan’wa kumbe hi dyondza eka swihoxo swa hina kutani hi hundzuka hi endla leswi Xikwembu xi hi lerisaka swona?

24, 25. (a) Yonasi u hetelele a kume nkateko wihi loko a ha hanya? (b) Hi yihi mikateko leyi Yonasi a nga ta yi kuma enkarhini lowu taka?

²⁴ Xana Yehovha u katekise Yonasi hileswi a yingiseke? Hakunene u n’wi katekisile. Swi tikomba onge Yonasi u hetelele a swi twile leswaku vatluti lavaya va ponile. Xidzedze xi yimile endzhakunyana ka loko Yonasi a kombele ku lahleriwa elwandle kutani vatluti volavo va “sungula ku chava Yehovha swinene” naswona va n’wi endlela switlhavelo ematshan’weni yo endlela swikwembu swa vona swa mavunwa.—Yon. 1:15, 16.

²⁵ Kambe Yonasi u tlhele a kuma nkateko lowukulu endzhaku ka nkarhi wo leha. Yesu u vule leswaku nkarhi lowu Yonasi a wu heteke a ri endzeni ka nhlampfi leyikulu a wu fanekisela nkarhi lowu yena a a ta wu heta a ri esirheni kumbe eSheol. (Hlaya Matewu 12:38-40.) Hakunene Yonasi u ta tsaka loko a twa hi mhaka yoleyo loko a pfuxiwa laha misaveni! (Yoh. 5:28, 29) Yehovha u lava ku ku katekisa na wena. Ku fana na Yonasi, xana u ta dyondza eka swihoxo leswi u swi endleke kutani u yingisa Xikwembu ni ku tinyikela?