HI HANYA enkarhini wa nkoka––ku nga nkarhi wa mfumo wa vunkombo lowu nga ni matimba emisaveni hinkwayo lowu Bibele yi profeteke ha wona. Tlhandlakambirhi, mfumo lowu hi wona ntsena lowu hlamuseriweke kahle hi vuprofeta bya Bibele, leyin’wana ya tsevu leyi hundzeke yi katsiwile ematin’wini ya Bibele. Malunghana ni mimfumo ya nkombo kumbe “tihosi,” Bibele yi profetile: “Ku ni tihosi ta nkombo: ta ntlhanu ti wile, yin’wana yi kona, leyin’wanyana a yi si fika, kambe loko yi fika yi ta fanela ku tshama nkarhinyana wo koma.” *—Nhlavutelo 17:10.

Endzhaku ka malembe ya 1 900, loko marito wolawo ma tsariwile, “tihosi,” ta ntlhanu eka ta nkombo kumbe mimfumo ya tipolitiki ‘a yi hluriwile.’ Mimfumo ya kona a ku ri Egipta, Asiriya, Babilona, Meda-Peresiya na Grikiya. Rito leri nge “yin’wana yi kona” ri kombetela eka mfumo wa Rhoma. Kambe mfumo wa Rhoma a wu ta tshama nkarhinyana. A ku ta va ni mfumo wun’wana kambe vuprofeta byi te: ‘Lowun’wanyana a wu si fika.’ Vuprofeta bya Bibele a byi tiyisile, ‘mfumo’ wa vunkombo wu hetelele wu fuma misava! Xana mfumo lowu a wu ta tikombisa wu ri yini? Xana a wu ta fuma hilaha ku nga heriki? Loko swi nga ri tano, xana a wu ta lovisiwa njhani naswona rini? Bibele ya hi hlamusela.

Mfumo wa vunkombo wu sungule ku vonaka loko Nghilandi ri va ni matimba swinene en’walungu vupela-dyambu bya Mfumo wa Rhoma. Ku sukela hi va-1760, tiko leri ra le swihlaleni ri ve Mfumo wa matimba wa Britain. Mfumo wa Britain wu hambete wu va ni rifuwo ro tala ni matimba swinene naswona hi lembe-xidzana ra vu-19, a ku ri wona lowu a wu fuwe swinene ni lowu nga ni matimba emisaveni hinkwayo. Buku yin’wana ya tinhlamuselo yi vula leswaku “Mfumo wa Britain a wu ri mfumo lowukulu swinene emisaveni hinkwayo. A wu katsa vaaka-tiko lava ringanaka 372 wa timiliyoni naswona a wu aname tikhilomitara leti tlulaka 28 wa timiliyoni.”

Hambiswiritano, nyimpi yo sungula ya misava (1914-1918) yi susumetele Britain leswaku yi aka xinghana xo hlawuleka na United States, tiko leri a ri lawuriwa hi tiko rin’wana ra matimba. Vuyelo byi ve byihi? Mfumo wa Britain wu endle ntwanano ni Mfumo wa Manghezi ni Maamerika, ku nga mfumo lowu a wu ri ni matimba emisaveni hinkwayo, lowu a wu xiximeka naswona wu fumeke ku ta fika namuntlha.—Vona bokisi leri nge  “Ntwanano Wa Nkoka.”

 Vuprofeta lebyi nga eka Nhlavutelo 17:10 byi fambisana ni vuprofeta byin’wana lebyi nga ebukwini ya Daniyele. Daniyele u tsale malunghana ni “xifaniso xin’wana lexikulu” lexi Nebukadnetsara hosi ya Babilona a xi voneke exivonweni lexi a kombiweke xona hi Xikwembu. (Daniyele 2:28, 31-43) Daniyele u hlamusele hosi leswaku swiphemu swa miri wa xifaniso a swi yimela ntlhandlamano wa mimfumo ya tipolitiki leyi sunguleke hi Babilona mfumo wa misava wa matimba wa hi nkarhi wolowo. (Egipta na Asiriya se a ti fumile ti tlhela ti hluriwa.) Sweswi matimu ma tiyisekisa leswi landzelaka:

Nhloko ya nsuku yi yimela Mfumo wa Babilona.

Xifuva ni mavoko swa silivhere swi yimela mfumo wa Meda-Peresiya.

Khwiri ni masenge swa koporo swi yimela mfumo wa khale wa Grikiya.

Milenge ya nsimbi yi yimela Mfumo wa Rhoma.

Swikunwana leswi nga mpfangano wa nsimbi ni vumba, swi fanekisela ku nga twanani ka tipolitiki ni tihulumendhe hi nkarhi wa ku fuma ka Mfumo wa misava wa Manghezi ni Maamerika.

Hi ku ya Nhlavutelo 17:10, mfumo wa vunkombo lowu nga ni matimba emisaveni hinkwayo wu “fanela ku tshama nkarhinyana.” Wu ta fuma nkarhi wo tanihi kwihi? Xana u wu ta herisiwa njhani emisaveni? Naswona ku ta endleka yini endzhaku ka sweswo? Daniyele u hi pfule mahlo leswaku hi twisisa swivutiso leswi.

Endzhaku ka loko Daniyele a hlamusele xifaniso lexi se xi boxiweke, u tsale a ku: “Ribye ri phemeka, ku nga ri hi mavoko, kutani ri ba xifaniso emikondzweni ya xona ya nsimbi ni ya vumba, ri xi pfotlosa.” (Daniyele 2:34) Xana xivono lexi, lexi chavisaka xi yimela yini?

Daniyele u ya emahlweni a ku: “Emasikwini [yo hetelela] ya tihosi teto Xikwembu xa le tilweni xi ta veka mfumo lowu wu nga ta ka wu nga lovisiwi. Mfumo lowu wu nga ka wu nga hundziseriwi eka vanhu van’wana. Wu ta pfotlosa kutani wu herisa mimfumo leyi hinkwayo, kambe wona wu ta tshama hilaha ku nga riki na makumu.” * (Daniyele 2:44, 45) Xiya tinhla leti ta nkoka:

1. Mfumo lowu hlulaka lowu yimeriwaka hi ribye lerikulu, wu “simekiwe hi Xikwembu” ku nga ri hi “mavoko” ya munhu. Hikokwalaho, swa fanela ku va wu vuriwa Mfumo wa Xikwembu.

2. Mfumo wa Xikwembu “wu ta pfotlosa” mimfumo hinkwayo ya vanhu, ku katsa ni mfumo wa vunkombo lowu nga ni matimba emisaveni hinkwayo. Ha yini? Hikuva mimfumo hinkwayo yi ta ala ku lahla thawula naswona yi ta lwa ni Xikwembu eka nyimpi leyikulu yo hetelela endhawini yo fanekisela leyi vuriwaka Har–Magedoni kumbe Armagedoni. Bibele yi swi veka erivaleni  leswaku nyimpi leyi yi ta katsa ‘tihosi ta misava hinkwayo leyi akiweke.’—Nhlavutelo 16:13, 14, 16.

3. Ku hambana ni tihulumendhe ta vanhu leti fumaka nkarhinyana, ku katsa ni mfumo wa vunkombo lowu nga ni matimba emisaveni hinkwayo, Mfumo wa Xikwembu ‘wu nga ka wu nga lovisiwi.’ Nakambe wu ta fuma misava hinkwayo.—Daniyele 2:35, 44.

Ku lovisiwa ko hetelela ka lava kanetanaka ni Xikwembu ku ta va ku hetiseka ka vuprofeta lebyi nga eka Genesa 3:15, lebyi boxiweke eka xihloko xo sungula xa swihloko leswi swa ntlhandlamano. Mbewu ya wansati, ku nga Yesu Kreste yi ta pfotlosa nyoka yo fanekisela, ku nga Sathana ni mbewu yakwe. (Vagalatiya 3:16) Mbewu ya Sathana yi katsa vanhu hinkwavo lava tekeleleke tindlela takwe to biha ni lava hlohlotelaka moya wo tifuma hi ku ala ku fumiwa hi Xikwembu na Kreste.—Pisalema 2:7-12.

Leswi swi hi yisa eka swivutiso swa nkoka swinene: Xana ku lovisiwa koloko ko hetelela ku ta endleka rini? Xana “ribye”—Mfumo wa Xikwembu—wu ta yi herisa rini mimfumo ya vanhu? Bibele yi hlamula xivutiso xexo hi “xikombiso” lexi nga ta komba masiku ya makumu.—Matewu 24:3.

Xikombiso xo hetelela xi katsa, “ku tsekatseka lokukulu ka misava,” “mintungu,” ni ku “kayivela ka swakudya.” (Luka 21:10, 11; Matewu 24:7, 8; Marka 13:8) Nakambe leswi nga ta fungha “masiku yo hetelela” ku ta va ku tsandzeka ka vanhu ku hanya hi milawu ya Xikwembu ya mahanyelo ni ku xi gandzela emisaveni. (2 Timotiya 3:1-5) Xana “swilo leswi hinkwaswo” swi endlekile? (Matewu 24:8) Ina, leswi hi swona swi endlaka leswaku vanhu va chava vumundzuku. Phepha-hungu ra The Globe and Mail ri te: “Vanhu van’wana lava xiximiwaka lava nga vativi va sayense ni vutomi bya vanhu va vule leswaku vanhu va ta herisiwa hi ndlela yo chavisa.”

Hambiswiritano, ntiyiso wa mhaka hileswaku mianakanyo yo tano yi hoxile, a hi vanhu hinkwavo va nga ta herisiwa. Entiyisweni, ku nghenelela ka Mfumo wa Xikwembu ka swi tiyisekisa sweswo! Loko a vulavula hi xikombiso xa masiku ya makumu, Yesu Kreste u te: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Xana vuprofeta lebyi byi ya emahlweni hi ndlela yihi?

Ematikweni lama tlulaka 230, Timbhoni ta Yehovha ti chumayela hi Mfumo wa Xikwembu. Magazini wa tona wu ni nhloko-mhaka leyi nge Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo wa Yehovha, Yehovha i vito ra Xikwembu. (Pisalema 83:18) Nongonoko wo dyondzisa Bibele wa Timbhoni wu le ku pfuneni ka vanhu vo tala ni mindyangu leswaku yi tshika mahanyelo yo biha ivi yi hanya vutomi byo rhula ni lebyi baseke lebyi fambisanaka ni milawu ya Xikwembu. (1 Vakorinto 6:9-11) Leswi swi endla leswaku vanhu va timiliyoni emisaveni hinkwayo va tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta va sirhelela loko Mfumo wa xona wu nghenelela etimhakeni ta vanhu.

Hakunene, vanhu volavo va ta vona ku hetiseka ka xikhongelo xa Kreste xa xikombiso, lexi van’wana va xi vitanaka Xikhongelo xa Hosi, lexi nge: “Mfumo wa wena a wu te. Ku rhandza ka  wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10) Xana u tshame u tivutisa leswaku vutomi byi ta va byi ri njhani loko vanhu hinkwavo va rhandza Xikwembu va tlhela va xi yingisa? Tindzimana leti landzelaka ta Bibele ti nga ku pfuna ku twisisa leswaku ha yini rito leri nge “mahungu lamanene” ri fanela.

• Tinyimpi ti ta herisiwa naswona ku ta va ni ku rhula ka xiviri. “Yehovha . . . u herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava. Vurha u byi tshova hi le xikarhi naswona u tshovelela fumu; tigolonyi u ti hisa endzilweni.” (Pisalema 46:8, 9) “Lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava, hakunene va ta kuma ntsako lowu heleleke eku rhuleni lokukulu.”—Pisalema 37:11.

• Hinkwavo va ta va ni ndzalo ya swakudya. “Ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa etinhlohlorhini ta tintshava.”—Pisalema 72:16.

• Vanhu va ta va ni rihanyo lerinene. “Ku hava munhu la tshamaka kona la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’”—Esaya 33:24.

• Un’wana ni un’wana u ta va ni kaya lerinene. “Va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona. A va nge aki kutani ku tshama un’wana; a va nge rimi kutani ku dya un’wana.”—Esaya 65:21, 22.

• Ku xaniseka hinkwako ku ta hela. “Ntsonga wa Xikwembu wu le vanhwini, . . . kutani xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:3, 4.

Xana u nga swi tsakela ku vona ku hetiseka ka switshembiso leswi? Loko swi ri tano, Timbhoni ta Yehovha ta ku khutaza leswaku u hlaya leswi engetelekeke eBibeleni. Hakunene, loko u endla tano u ta xiya vumbhoni byo tala lebyi kombisaka leswaku maxangu lama vangiwaka hi ku fuma ka vanhu hi ndlela yo biha ma le kusuhi ni ku hela! Nakambe u ta xiya leswaku Bibele yi faneriwa hi ku tshembiwa swinene nileswaku hakunene yi huhuteriwe hi Xikwembu.—2 Timotiya 3:16. *