I yini milawu ya mahanyelo? I mahanyelo kumbe milawu leyi hi yi tekaka yi ri leyinene naswona yi ri ya nkoka. Yi nga ha katsa ku rivalela, ku tshembeka, ntshunxeko, rirhandzu, ku xixima vutomi ni ku tikhoma. Hikwalaho, milawu leyi hi hanyaka ha yona yi nga ha khumba mahanyelo ya hina, swilo leswi hi swi rhangisaka evuton’wini, vuxaka ku katsa ni swilo leswi hi swi dyondzisaka vana va hina. Ku nga khathariseki leswaku mahanyelo lamanene i ya nkoka ku fikela kwihi, vanhu a va hanyi ha wona.

Hi 2008, valavisisi va le United States va burisane ni vantshwa va madzana leswaku va twa mavonelo ya vona malunghana ni mahanyelo lamanene. Eka phepha-hungu ra The New York Times, David Brooks u te: “Lexi hlomulaka mbilu i ndlela yo biha leyi va anakanyaka va tlhela va vulavula ha yona hi timhaka ta mahanyelo.” Vo tala a va anakanya leswaku ku pfinya ni ku dlaya swi hoxile, kambe “handle ka swiyimo sweswo swo tika, a va nga anakanyi hi swilo leswinene ni leswo biha, hambiloko va bula hi swilo swo fana ni ku chayela u pyopyiwile, ku ba xijumbana exikolweni kumbe ku nga tshembeki eka munghana wa vukati.” Muntshwa un’wana u ri, “Hakanyingi a ndzi vileli hi ku endla swilo leswinene  ni leswi hoxeke.” Vo tala va langute mhaka yoleyo hi ndlela leyi: ‘Loko u vona onge swi lulamile, swi endle. Yingisa mbilu ya wena.’ Xana i vutlhari ku anakanya hi ndlela yoleyo?

Hambileswi mbilu ya munhu yi nga ni rirhandzu lerikulu ni ntwela-vusiwana, yi nga tlhela yi ‘kanganyisa naswona yi ni khombo.’ (Yeremiya 17:9) Lexi twisaka ku vava hi leswi misava yi cincaka mahanyelo—ku nga leswi Bibele yi profeteke ha swona. Swi vuriwe khale leswaku “emasikwini ya makumu, vanhu va ta va ni vutianakanyi, makwanga, lava tikukumuxaka, lava tinyungubyisaka” ku katsa ni “lava nga riki na ntwela-vusiwana [ni lava nga ni] madzolonga.” Nakambe, “va ta venga leswo lulama” kutani “va rhandza ku tiphina ku ri ni ku rhandza Xikwembu.”—2 Timotiya 3:1-5, Good News Translation.

Mhaka leyi leyi nga ntiyiso yi fanele yi endla leswaku hi nga hatliseli ku tshemba timbilu ta hina kambe hi ti kambisisa. Bibele yi tiyisile loko yi ku: “Loyi a tshembaka mbilu yakwe i xihunguki.” (Swivuriso 28:26) Ku fana ni khampasi, timbilu ta hina ti lava ku kongomisiwa hi milawu leyinene leswaku ti kota ku hi pfuna ku endla leswinene. Milawu yoleyo hi nga yi kuma kwihi? Vo tala va tshemba Bibele hikuva ya pakanisa naswona ya tshembeka.

Milawu leyi nga le Bibeleni yi swi veka erivaleni leswaku a yi endleriwe ku pfuna vanhu. Kambisisa swikombiso swi nga ri swingani—timfanelo ta rirhandzu, musa, ku hanana ni ku tshembeka.

Ku rhandza van’wana.

Buku leyi nge Engineering Happiness—A New Approach for Building a Joyful Life yi ri: “Loko u dyondze ku rhandza van’wana, handle ko kanakana u ta va ni ntsako.” Swi le rivaleni leswaku tanihi vanhu, hi lava ku kombisiwa rirhandzu. Loko hi nga ri na rona, a hi nge swi koti ku va ni ntsako wa xiviri.

Leswi Bibele yi swi vulaka: “Ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Vakolosa 3:14) Mutsari yoloye wa Bibele u tlhele a ku: “[Loko] ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu.”—1 Vakorinto 13:2.

Rirhandzu ro tano a hi ra ku endla timhaka ta masangu kumbe leri hundzeletiweke; kambe ri kongomisiwa hi milawu. I rirhandzu leri hi susumetelaka ku pfuna munhu loyi hi nga n’wi tiviki loko a langutane ni xiyimo xo tika, handle ko va hi lava ku hakeriwa. Eka 1 Vakorinto 13:4-7, ha hlaya: “Rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa. . . . A ri na mavondzo, a ri tikurisi, a ri tikukumuxi, a ri tikhomi hi ndlela leyi nga tengangiki, a ri lavi leswi vuyerisaka rona ntsena, a ri hlundzuki. A ri hlayisi mhaka yo biha. A ri tsaki hi leswi nga lulamangiki, kambe ri tsaka ni ntiyiso. Ri byarha swilo hinkwaswo, . . . ri tiyisela swilo hinkwaswo.”

Loko rirhandzu ro tano ri nga ri kona emindyangwini, swirho hinkwaswo swa wona swa xaniseka, ngopfu-ngopfu vana. Wansati la vuriwaka Monica u tsarile a hlamusela leswaku loko a ha ri n’wana a a xanisiwa a tlhela a pfinyiwa. U te: “A ndzi nga rhandziwi naswona a ndzi nga ri na ntshembo.” Kutani loko a ri ni malembe ya 15 u ye a ya tshama ni vakokwa wa yena lava nga Timbhoni ta Yehovha.

Monica u te: “Hambileswi a ndzi ri ni tingana, eka malembe mambirhi lawa ndzi ma heteke ndzi ri karhi ndzi tshama na vona, va ndzi dyondzise ku va ni xinghana, ku  va ni rirhandzu ni ku khathalela van’wana. Va ndzi pfune leswaku ndzi va nhwana la xiximekaka.” Sweswi Monica u tsakile evukatini byakwe, naswona yena ni nuna wakwe ni vana va vona vanharhu va komba vanhu van’wana rirhandzu hi ku va avela rungula ra le Bibeleni.

Nala un’wana wa rirhandzu la tumbeleke i swilo leswi vonakaka—ku tshemba leswaku mali ni ntsako i swilo swa nkoka. Kambe hi ku phindha-phindha vakambisisi va vula leswaku vanhu va lava malinyana yitsongo leswaku va tsaka. Kahle-kahle vanhu lava tekaka mali yi ri ya nkoka va tihungutela ntsako, ku nga leswi Bibele yi swi vulaka. Eklesiasta 5:10 yi ri: “La rhandzaka silivhere ntsena a nge enerisiwi hi silivhere, hambi ku ri la rhandzaka rifuwo a nge enerisiwi hi vuyelo. Leswi na swona i vuhava.” Bibele yi tlhela yi ku: “Mukhuva wa n’wina wa vutomi a wu pfumale rirhandzu ra mali.”—Vaheveru 13:5.

Musa ni ku hanana.

Xihloko xa nhlangano wa le United States wa The Greater Good Science Center eYunivhesiti ya California, le Berkeley xi te: “Xana a swi nga ta va swinene ku ya exitolo ivi u xava ntsako wa vutomi hinkwabyo? Mhaka leyi ya hlamarisa—ntsena loko leswi u swi xavaka swi ri swa un’wana.” Xana leswi swi vula yini? Ku nyika swi hi tisela ntsako ku tlula ku amukela.

Leswi Bibele yi swi vulaka: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

Hakanyingi ndlela leyinene yo nyika—ni leyi vuyerisaka swinene—i ku nyikela hi nkarhi ni matimba ya hina. Hi xikombiso, wansati loyi a vuriwaka Karen u vone vavasati vanharhu—manana ni vana vakwe vambirhi va vanhwanyana—va tshame emovheni lowu bonete ya wona a yi pfulekile. Manana swin’we ni nhwanyana un’we a a va fanele va ya khandziya xihaha-mpfhuka; kambe movha wa vona a wu ala ku duma naswona thekisi leyi a va yi fonerile a yi hlwela ku fika. Karen u kombele ku va heleketa, hambileswi a ku ri 45 wa timinete ku ya erivaleni ra swihaha-mpfhuka. Va pfumerile leswaku a va heleketa. Loko a vuya, Karen u kume nhwanyana loyi un’wana a ha rindzile emovheni wakwe endhawini yo paka eka yona.

Wansati yoloye u te, “Nuna wa mina u le ndleleni.”

Karen a ku, “Ndza tsaka ku twa leswaku swilo swa ha tshamisekile. Ndzi ya eku basiseni ka ntanga eHolweni ya hina ya Mfumo kumbe ekerekeni.”

Hiloko wansati loyi a vutisa a ku: “Xana u Mbhoni ya Yehovha?”

Karen u te, “Ina,” ivi va sungula bulo ro koma.

Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, Karen u kume papila eposweni. Xiphemu xa rona a xi hlayeka hi ndlela leyi: “Mina na manana a hi swi rivalanga swiendlo swa wena swa musa. Hi kume xihaha-mpfhuka xi nga si famba, ha nkhensa swinene! Sesi wa mina u ndzi byele leswaku u Mbhoni ya Yehovha, leswi kombisaka kahle leswaku ha yini u hi kombe musa. Manana i Mbhoni kambe mina ndzi Mbhoni leyi holeke. Kambe ndzi ta lulamisa xiyimo xa mina ku nga ri khale.” Karen a a tsakile swinene hileswi a koteke ku pfuna vapfumeri-kulobye vambirhi. U te: “Ndzi ririle.”

Mutsari Charles D. Warner, u tsale a ku: “I xiendlo lexinene ngopfu xa . . . vutomi laha a nga riki kona munhu la nga ringetaka ku pfuna  van’wana handle ko va yena n’wini a tipfuna.” Sweswo swi vangiwa hi leswi Xikwembu xi nga vumbangiki vanhu leswaku va va ni vutianakanyi kambe xi va vumbe leswaku va kombisa timfanelo ta xona ta risima.—Genesa 1:27.

Ku tshembeka.

Ndlela leyi ya mahanyelo i ya nkoka ngopfu eka vanhu hinkwavo. Vukanganyisi byi endla leswaku vanhu va hanya va ri eku chaveni naswona va nga tshembani.

Leswi Bibele yi swi vulaka: “I mani la nga ta va muendzi entsongeni wa [Xikwembu]?” Nhlamulo yi ri yini? “Hi loyi a fambaka a nga ri na xihoxo naswona . . . [a] vulavulaka ntiyiso embilwini ya yena.” (Pisalema 15:1, 2) Ku tshembeka ka xiviri i vumunhu, ku fana ni timfanelo letin’wana leti hi ti kambisiseke. A ti lawuriwi hi swiyimo kumbe mukhuva wo karhi.

Xana wa n’wi tsundzuka Christina loyi a thumbheke pulasitiki leyi a yi ri ni mali? Ku navela ka mbilu yakwe a ku nga ri ku kuma rifuwo, kambe a ku ri ku tsakisa Xikwembu. Hikwalaho, loko n’wini wa mali loyi a a ri eku vileleni a vuyile, u n’wi byele leswaku mali yakwe yi kumekile. U hlamarisiwe hi ku tshembeka ka Christina. Ni muthori wakwe u hlamarile, hikuva hi ku famba ka nkarhi u tlakuse Christina leswaku a va mulanguteri wa xitolo, ku nga xikhundlha lexi a xi kombisa leswaku wa tshembiwa swinene. Hakunene marito lama nga eka 1 Petro 3:10 ma tiyisile loko ma ku: “Loyi a rhandzaka vutomi ni ku vona masiku lamanene, a a sivele . . . milomu yakwe yi nga vulavuli vuxisi.”

Milawu ya mahanyelo leyi kumekaka eBibeleni yi kombisa rirhandzu leri Muvumbi wa hina a nga na rona eka hina, hikuva milawu yoleyo yi endla leswaku hi “famba hi ndlela ya vanhu lavanene.” (Swivuriso 2:20; Esaya 48:17, 18) Hikwalaho, loko hi hanya hi milawu yoleyo, swi endla leswaku na hina hi kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu ivi hi kuma mikateko yo tala. Kahle-kahle Bibele yi hi tshembisa leswi: ‘Hlayisa ndlela ya Xikwembu, xi ta ku tlakusa leswaku u dya ndzhaka ya misava. U ta swi vona loko lavo homboloka va herisiwa.’—Pisalema 37:34.

Mawaku vumundzuku lebyi tsakisaka lebyi nga ta kumiwa hi lava hlayisaka milawu ya le Bibeleni—va ta kuma vutomi emisaveni leyi nga ni ku rhula ni leyi nga riki na vuhomboloki! Hakunene swa fanela leswaku hi kambisisa milawu leyi kumekaka eBibeleni.