A wu nge swi rivali swilo swo biha leswi munghana wa wena wa vukati a tshameke a swi vula kumbe ku swi endla, marito lama tlhavaka ni swilo swin’wana leswi a swi endleke handle ko anakanya a swi suki emianakanyweni ya wena. Hikwalaho ka sweswo, ndlela leyi a wu n’wi rhandza ha yona yi hungutekile hikwalaho ka xikhomela. Swi tikomba onge a ku na lexi u nga xi endlaka kambe u ta boheka ku tiyisela hambiloko u nga ha n’wi rhandzi. U tlhela u va ni xikhomela eka munghana wa wena wa vukati hikwalaho ka sweswo.

Tiyiseka leswaku xiyimo xi nga cinca. Kambe xo sungula, xiya swilo swi nga ri swingani malunghana ni xikhomela.

Xikhomela xi nga dlaya vukati. Ha yini? Xi endla leswaku timfanelo ta nkoka leti vukati byi faneleke byi akiwa eka tona ti nga kombisiwi, ku katsa rirhandzu, ku tshembana ni ku tshembeka. Hi ndlela yin’wana, xikhomela a xi vangiwi hi swiphiqo swa vukati kambe xona hi xoxe i xiphiqo xa vukati. Hi yona mhaka leyi Bibele yi nge: “Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo.”—Vaefesa 4:31.

Loko u ri ni xikhomela, wa tivavisa wena hi wexe. Ku va ni xikhomela swi fana ni loko u timakala hi wexe kutani u anakanya leswaku ku vava ku ta twiwa hi munhu un’wana. Ebukwini yakwe leyi nge Healing From Family Rifts, Mark Sichel u tsale a ku: “Xirho xa ndyangu lexi u nga ni xikhomela eka xona swi nga ha endleka xi nga karhatiwi hi nchumu, xi tiphina hi vutomi kumbexana xi nga ri na mhaka na swona sweswo.” Loko Sichel a gimeta u te: “Ku va ni xikhomela swi vavisa wena ngopfu ku tlula munhu loyi u nga ni xikhomela eka yena.”

Ku va ni xikhomela wo tihlawulela. Vanhu van’wana swi nga ha endleka va nga yi tshembi mhaka leyi. Va nga ha ku ‘Munghana wa mina wa vukati hi yena loyi a ndzi endlaka ndzi va ni xikhomela.’ Langutelo ro tano, ri va endla va dzikisa mianakanyo ya vona eka nchumu lowu va nga ta ka va nga swi koti ku lawula, ku nga swiendlo swa munhu un’wana. Ku hambana ni sweswo Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana a a kombise leswi ntirho wa yena wu nga swona.” (Vagalatiya 6:4) A hi nge swi koti ku lawula leswi munhu un’wana a swi vulaka kumbe ku swi endla kambe hi nga swi kota ku lawula ndlela leyi hi angulaka ha yona eka leswi a swi vulaka. Ku na swin’wana leswi u nga swi endlaka handle ka ku va ni xikhomela.

Tivone nandzu hikwalaho ka leswi u nga ni xikhomela. Swa olova ku vona munghana wa wena nandzu. Kambe, tsundzuka leswaku ku va ni xikhomela wo tihlawulela. Swi tano ni hi ku rivalela. U nga hlawula ku yingisa xitsundzuxo xa le Bibeleni lexi nge: “Dyambu ri nga peli [wa] ha ri eka xiyimo xa ku kariha.” (Vaefesa 4:26) Ku rivalela swi ku nyika nkarhi wo langutana ni swiphiqo swa vukati bya wena hi ndlela leyinene.—Nawu wa Bibele: Vakolosa 3:13.

Tikambisise hi ku tshembeka. Bibele ya pfumela leswaku vanhu van’wana va ‘tala ku hlundzuka’ ni ku ‘voyamela evukarhini.’ (Swivuriso 29:22) Xana na wena u tano? Tivutise: ‘Xana ndzi rhandza timholovo? Xana ndzi hatla ndzi hlundzuka? Xana ndzi endla mhaka leyi nga vuriki nchumu yi va mhaka leyikulu?’ Bibele yi vula leswaku “loyi a tshamelaka ku vulavula hi mhaka, u hambanisa lava tolovelaneke.” (Swivuriso 17:9; Eklesiasta 7:9) Sweswo swi nga ha endleka ni le vukatini. Loko u ri ni xikhomela, tivutise, ‘Xana ndzi fanele ndzi n’wi lehisela mbilu munghana wa mina wa vukati?’—Nawu wa Bibele: 1 Petro 4:8.

Hlawula leswi nga swa nkoka. Bibele yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku miyela ni nkarhi wa ku vulavula.” (Eklesiasta 3:7) A hi swihoxo hinkwaswo leswi ku faneleke ku vulavuriwa ha swona, minkarhi yin’wana u nga ha ‘vulavula hi mbilu loko u ri esangweni ra wena, kutani u miyela.’ (Pisalema 4:4) Loko u lava leswaku mi bula hi mhaka yo karhi leyi ku hlundzukiseke, yima ku kondza u vohla. Wansati un’wana loyi a vuriwaka Beatriz u ri: “Loko ndzi khunguvanyekile, ndza yimanyana leswaku ndzi sungula ndzi vohla. Hi ku famba ka nkarhi ndzi sungula ku swi xiya leswaku xihoxo xa kona a xi nga nyawuli, kutani sweswo swi ndzi endla ndzi vulavula hi xichavo.”—Nawu wa Bibele: Swivuriso 19:11.

Twisisa leswi ku “rivalela” swi vulaka swona. EBibeleni rito leri nge “rivalela” minkarhi yin’wana ri hundzuluxeriwe ku suka eka ririmi ro sungula, ku nga rito leri vulaka leswaku tshika nchumu wo karhi wu famba. Xisweswo, ku rivalela a swi vuli ku bakanya xihoxo onge hi loko ku nga endlekanga nchumu, kambe swi nga ha vula leswaku u fanele u xi tshika xi hundza, hi ku xiya leswaku ku va ni xikhomela swi nga ku vangela swiphiqo swa rihanyo ni ku dlaya vukati bya wena.