1. I ku navela kwihi ka ntumbuluko loku hinkwerhu hi nga na kona naswona ku katsa yini?

XANA u titwa njhani loko munhu un’wana loyi u n’wi tivaka ni ku n’wi xixima a rivala vito ra wena kumbexana a nga ha ku tsundzuki nikatsongo? Sweswo swi nga ha ku heta matimba. Hikwalaho ka yini? Hikuva un’wana na un’wana wa hina hi ntumbuluko u lava ku tiviwa. A hi lavi ku tiviwa hi mavito ntsena kambe hi tlhela hi navela leswaku vanhu va tiva leswaku hi vanhu va njhani swin’we ni leswi hi swi fikeleleke.—Tinhl. 11:16; Yobo 31:6.

2, 3. Xana ku navela ku tiviwa ku nga va loku hundzeletiweke hi ndlela yihi? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni.)

² Hambiswiritano, tanihi leswi ku navela kun’wana na kun’wana ka ntumbuluko ku nga hundzeletiwaka hikwalaho ka ku nga hetiseki ka hina, swi tano ni hi ku navela ku tiviwa. Hi nga ha navela ku tiviwa hi ndlela leyi nga fanelangiki. Misava ya Sathana yi nga hi endla hi navela ku va ni ndhuma ni ku xiximiwa leswi nga ta endla leswaku hi nga ha n’wi lemuki loyi a faneriwaka hi ku xiximiwa ni ku gandzeriwa, ku nga Tata wa hina wa le tilweni, Yehovha Xikwembu.—Nhlav. 4:11.

 ³ Enkarhini wa Yesu varhangeri va vukhongeri a va endla swilo leswaku va ta voniwa hi vanhu. Yesu u lemukise valandzeri vakwe a ku: “Tivoneleni vatsari lava rhandzaka ku famba-famba va ambale tinguvu to leha, ni ku rhandza ku xewetiwa etindhawini ta ku xavisela ni switshamo swa le mahlweni emasinagogeni ni tindhawu leti hlawulekeke ngopfu eswilalelweni.” U tlhele a ku: “Vona va ta kuma vuavanyisi byo tika swinene.” (Luka 20:46, 47) Ku hambana na vona, Yesu u bumabumele noni ya xisiwana leyi minyikelo ya yona leyitsongo a yi nga voniwi hi vanhu van’wana. (Luka 21:1-4) Swi le rivaleni leswaku Yesu a ri na langutelo leri hambaneke ni ra vanhu van’wana. Xihloko lexi, xi ta hi pfuna leswaku hi va ni langutelo leri Yehovha Xikwembu a ri amukelaka.

4. Xana hi fanele hi tikarhatela ku tiviwa hi mani naswona hikwalaho ka yini?

⁴ Xana hi fanele hi tikarhatela ku tiviwa hi mani? A hi fanelanga hi tikarhatela ku tiendlela vito eka swa tidyondzo, swa mabindzu ni le ka swa mintlango, ku nga leswi vanhu vo tala va tikarhatelaka ku swi fikelela emisaveni leyi. Ematshan’wini ya sweswo, a hi tikarhateleni ku tiviwa hi ndlela leyi Pawulo a yi hlamuseleke loko a ku: “Leswi sweswi mi tivaka Xikwembu, kumbe leswi sweswi se mi tiviwaka hi Xikwembu, swi endlekisa ku yini leswaku mi vuyela eka swilo swo tsana ni swa vusiwana swa masungulo ni ku lava ku va mahlonga ya swona nakambe?” (Gal. 4:9) Hakunene rolero i lunghelo lerikulu ngopfu, hi nga va lava “tiviwaka hi Xikwembu,” Mulawuri wa vuako hinkwabyo! Xi tsakela ku va na vuxaka bya le kusuhi na hina. Hilaha xidyondzi xin’wana xi vuleke hakona loko xi ku: “Hi va lava rhandzekaka eka yena.” Loko Yehovha a kala a hi teka tanihi hi vanghana vakwe, hi va hi fikelele xikongomelo xa vutomi.—Ekl. 12:13, 14.

5. Hi fanele hi endla yini leswaku hi ta tiviwa hi Xikwembu?

⁵ Sweswo hi swona leswi endlekeke eka Muxe. Muxe u kombele Yehovha leswaku a n’wi pfumelela a tiva tindlela Takwe, Yehovha u hlamule a ku: “Na wona nchumu lowu u wu vuleke, ndzi ta wu endla, hikuva u kume ku tsakeriwa ematihlweni ya mina naswona ndzi ku tiva hi vito.” (Eks. 33:12-17) Na hina hi ta kuma mikateko yo tala loko Yehovha a hi tiva. Kambe hi nga endla yini leswaku hi ta tiviwa hi Yehovha? Hi fanele hi n’wi rhandza ni ku nyiketela vutomi bya hina eka yena.—Hlaya 1 Vakorinto 8:3.

6, 7. I yini leswi nga hi endlaka hi lahlekeriwa hi vuxaka bya hina na Yehovha?

⁶ Hambiswiritano, hi fanele hi hlayisa vuxaka bya hina bya risima ni Tata wa hina wa le tilweni. Ku fana ni Vakreste va le Galatiya, lava Pawulo a va tsaleleke, na hina hi fanele hi tshika ku va mahlonga ya “swilo swo tsana ni swa vusiwana swa masungulo” swa misava leyi, ku katsa ni ku lava ndhuma. (Gal. 4:9) Vakreste volavo va le Galatiya se a va tiviwa hi Xikwembu. Hambiswiritano, Pawulo u vule leswaku vamakwerhu volavo a va ‘vuyele’ eka swilo leswi nga pfuniki nchumu. Hi marito man’wana, Pawulo a ku: “Hikwalaho ka yini mi tlhela mi va mahlonga ya swilo leswi nga pfuniki nchumu, leswi mi swi siyeke khale?”

⁷ Xana sweswo swi nga endleka ni le ka hina namuntlha? Ina, swi nga endleka. Loko hi sungula ku tiva Yehovha, ku fana na Pawulo na hina swi nga ha endleka hi tshike ku tilavela ndhuma emisaveni ya Sathana. (Hlaya Vafilipiya 3:7, 8.) Kumbexana van’wana va hina hi tshike ku ya eYunivhesiti kumbe hi ale ku tlakusiwa entirhweni kumbe a hi ta va hi ri van’wankumi eka swa mabindzu. Van’wana va hina sweswi a va ta va va dumile kumbe va ri swifumi hikwalaho ka leswi va nga ni vuswikoti byo yimbelela kumbe bya swa mintlango kambe a va swi hlongorisanga  sweswo. (Hev. 11:24-27) Ku ta va ku nga ri vutlhari loko sweswi ho tisola hikwalaho ka swiboho sweswo leswinene leswi hi swi endleke. Ku anakanya hi ndlela yoleyo swi ta endla leswaku hi sungula ku hlongorisa swilo leswi a hi swi languta tanihi “swilo swo tsana ni swa vusiwana” swa masungulo swa misava leyi. *

8. I yini lexi nga ta hi susumetela leswaku hi tikarhatela ku tiendlela vito na Yehovha?

⁸ Hi nga tikarhata hi ndlela yihi leswaku hi tiendlela vito na Yehovha emantshan’weni yo tiendlela vito emisaveni leyi? Leswaku hi endla sweswo, hi fanele hi tsundzuka swilo swimbirhi swa nkoka. Xo sungula, mikarhi hinkwayo Yehovha u amukela lava n’wi tirhelaka hi ku tshembeka. (Hlaya Vaheveru 6:10; 11:6) U ma rhandza swinene malandza yakwe hinkwawo naswona u swi teka ku ri ku ‘pfumala vululami’ ku honisa lava tshembekaka eka yena. Mikarhi hinkwayo “Yehovha wa va tiva lava nga vakwe.” (2 Tim. 2:19) “U tiva ndlela ya lavo lulama” naswona wa yi tiva ndlela yo va kutsula endzingweni.—Ps. 1:6; 2 Pet. 2:9.

9. Nyika swikombiso swa ndlela leyi Yehovha a kombiseke ha yona leswaku u rhandza malandza yakwe.

⁹ Mikarhi yin’wana, Yehovha u kombise vanhu vakwe leswaku wa va rhandza hi tindlela to hlamarisa. (2 Tikr. 20:20, 29) Hi xikombiso, xiya ndlela leyi Yehovha a va poniseke ha yona vanhu vakwe eLwandle ro Tshwuka, loko va ri karhi va hlongorisiwa hi Faro ni vuthu rakwe lerikulu. (Eks. 14:21-30; Ps. 106:9-11) Xiendlakalo xexo a xi hlamarisa ngopfu lerova vanhu a va ha vulavula ha xona ni le ndzhaku ka malembe ya 40. (Yox. 2:9-11) Swa khutaza hakunene ku tsundzuka ndlela leyi Yehovha a kombiseke rirhandzu ni matimba, tanihi leswi hi nga ta langutana ni nhlaselo lowu profetiweke wa Gogo wa Magogo! (Ezek. 38:8-12) Loko nkarhi wolowo wu fika, hi ta tsaka swinene hi leswi hi tiviwaka hi Xikwembu, ku nga ri hi misava leyi.

10. Hi yihi ndlela yin’wana leyi hi faneleke hi yi tsundzuka leyi Yehovha a hi kombisaka ha yona leswaku wa hi rhandza?

¹⁰ Hi fanele hi tlhela hi tsundzuka mhaka yin’wana ya vumbirhi ya nkoka: Yehovha a nga hi kombisa leswaku wa hi rhandza ni hi tindlela leti hi nga ti langutelangiki. Lava endlaka swiendlo leswinene ntsena leswaku va ta voniwa hi vanhu, a va nge yi kumi hakelo leyi humaka eka Yehovha. Hikwalaho ka yini? Se va yi kumile hakelo ya vona hi leswi va dzunisiweke hi van’wana. (Hlaya Matewu 6:1-5.) Hambiswiritano, Yesu u vule leswaku Tata wakwe u ‘languta exihundleni’ eka lava endlelaka van’wana leswinene handle ko lava ku vuyeriwa. U xiya swiendlo swo tano kutani a va hakela hi ku ya hi swiendlo swa vona. Hambiswiritano, mikarhi yin’wana Yehovha u hi katekisa hi tindlela leti tlulaka leswi hi swi languteleke. A hi kambisiseni swikombiso swin’wana.

11. Xana Yehovha u n’wi katekise njhani Mariya?

¹¹ Loko nkarhi wa leswaku N’wana wa Xikwembu a velekiwa tanihi munhu wa nyama wu fikile, Yehovha u hlawule Mariya loyi a ri nhwana, la titsongahataka leswaku a va mana wa n’wana loyi wo hlawuleka. Mariya a tshama emutini lowu a wu tekeriwa ehansi, lowu a wu ri ekule swinene na Yerusalema swin’we ni tempele ya yona leyikulu. (Hlaya Luka 1:26-33.) Hikwalaho ka yini lunghelo leri ri nyikiwe Mariya? U byeriwe hi ntsumi Gabriyele leswaku ‘Xikwembu xi n’wi tsakerile.’ Mariya u swi veke erivaleni leswaku a ri ni vuxaka lebyi tiyeke na Xikwembu loko a ri karhi a vulavula ni xaka rakwe Elizabeta. (Luka 1:46-55) Entiyisweni, Yehovha a ri karhi a xiyisisa Mariya naswona u n’wi nyike  lunghelo leri a nga ri langutelanga hikwalaho ka ripfumelo rakwe.

12, 13. Xana Yesu u amukeriwe njhani hi ndlela leyi faneleke loko a velekiwa ni loko ku hundze masiku ya 40 loko a yisiwe etempeleni?

¹² Loko Mariya a veleke Yesu, Yehovha a nga ti tivisanga tindhuna leti tlakukeke kumbe valawuri va le Yerusalema ni le Betlehema hi leswi endlekeke. Tintsumi ti humelele eka varisi lava titsongahataka, lava a va ri karhi va risa tinyimpfu ehandle ka muti wa Betlehema. (Luka 2:8-14) Varisi volavo va endzele ricece leri a ra ha ku velekiwa. (Luka 2:15-17) A swi kanakanisi leswaku Mariya na Yosefa a va tsake ngopfu loko va vona ndlela leyi Yesu a xiximiweke ha yona! Xiya ku hambana loku nga kona eka ndlela ya Yehovha yo endla swilo ni ya Sathana. Loko Sathana a rhume vavhumbhi va swilo swa le mpfhukeni leswaku va endzela Yesu ni vatswari vakwe, muti hinkwawo wa Yerusalema wu karhatekile. (Mat. 2:3) Ku endla leswaku vanhu hinkwavo va tiva hi ta ku tswariwa ka Yesu, hi swona leswi endleke leswaku ku dlayiwa vana vo tala lava nga riki na nandzu.—Mat. 2:16.

¹³ Endzhaku ka masiku ya 40 Yesu a velekiwile, Mariya a fanele a ya nyikela xitlhavelo eka Yehovha etempeleni ya le Yerusalema, mpfhuka wa kwalomu ka tikhilomitara ta kaye ku suka eBetlehema. (Luka 2:22-24) Loko Mariya a ri endleleni swin’we na Yosefa na Yesu, swi nga ha endleka leswaku a tivutisa loko muprista a ta vula swo karhi hi xiavelo xa Yesu xa nkarhi lowu taka. Xana muprista a ta vula swo karhi swo hlawuleka malunghana ni leswi Yesu a ta swi endla enkarhini lowu taka? Yesu u amukeriwile kambe ku nga ri hi ndlela leyi kumbexana Mariya a yi languterile. Ematshan’wini ya sweswo, Yehovha u tirhise Simiyoni, wanuna “loyi a a lulamile, a ri ni xichavo” swin’we ni noni tlhelo muprofeta wa xisati Ana loyi a ri na malembe ya 84, ku vula leswaku n’wana loyi a a ta va Mesiya la tshembisiweke kumbe Kreste.—Luka 2:25-38.

14. Hi yihi mikateko leyi Yehovha a yi nyikeke Mariya?

¹⁴ Ku vuriwa yini hi Mariya? Xana Yehovha u hambete a n’wi katekisa hikwalaho ka leswi a khathaleleke ni kurisa N’wana wakwe hi ku tshembeka? Ina. Xikwembu xi tsale swiendlo ni marito ya Mariya eBibeleni. Swi vonaka onge Mariya a nga swi kotanga ku famba na Yesu hi nkarhi wa vutirheli byakwe bya malembe manharhu ni hafu. Kumbexana leswi a ri noni, Mariya a boheka ku tshama eNazareta. Hambileswi Mariya a nga swi vonangiki swo tala leswi Yesu a swi endleke kambe a ri kona loko a dlayiwa. (Yoh. 19:26) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi Mariya a a ri eYerusalema swin’we ni vadyondzisiwa va Yesu, loko va nga si amukela moya lowo kwetsima hi Pentekosta. (Mint. 1:13, 14) Swi tikomba a totiwile swin’we ni van’wana lava a va ri kona. Loko swi ri tano, swi vula leswaku u nyikiwe lunghelo ro va swin’we na Yesu etilweni hilaha ku nga heriki. Hakunene yoleyo i hakelo leyinene ngopfu ya vutshembeki byakwe!

15. Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku a rhandza n’wana wakwe loko a ri laha misaveni?

¹⁵ Yesu a nga swi naveli ku xiximiwa hi varhangeri va vukhongeri ni va tipolitiki va le nkarhini wakwe. A swi kanakanisi leswaku swi n’wi khutazile swinene loko Yehovha a kombisa leswaku i N’wana wakwe eka swiendlakalo swinharhu hi ku vulavula a ri etilweni. Loko Yesu a heta ku khuvuriwa eNambyeni wa Yordani, Yehovha u te: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.” (Mat. 3:17) Swi le rivaleni leswaku munhu un’wani la tweke marito wolawo, i Yohane Mukhuvuri ntsena. Kutani loko ka ha sele kwalomu ka lembe Yesu a nga si dlayiwa, vaapostola vakwe vanharhu va twe Yehovha a vula leswi hi Yesu: “Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi  ndzi n’wi amukeleke; n’wi yingiseni.” (Mat. 17:5) Ro hetelela, loko ka ha sele masiku ma nga ri mangani Yesu a nga si dlayiwa, Yehovha u tlhele a vulavula ni N’wana wakwe a ri etilweni.—Yoh. 12:28.

16, 17. Xana Yehovha u hakele Yesu hi ndlela yihi leyi a nga yi langutelanga?

¹⁶ Hambileswi Yesu a a swi tiva leswaku a ta dlayiwa hi ndlela yo vava, a lumbetiwa tanihi hi musandzi, u khongelele leswaku ku endliwa ku rhandza ka Yehovha ku nga ri ka yena. (Mat. 26:39, 42) “U tiyisele mhandzi ya nxaniso, a tsan’wa tingana,” ku nga ri leswaku a ta voniwa hi vanhu kambe leswaku a ta tsakisa Tata wakwe. (Hev. 12:2) Xana Yehovha u swi kombise njhani leswaku wa swi tlangela sweswo?

¹⁷ Loko Yesu a ri laha misaveni, u vule leswaku u navela ku tlhela a va ni ku vangama loku a tshameke a va na kona etilweni loko a ri ni Tata wakwe. (Yoh. 17:5) A xi kona lexi kombisaka leswaku Yesu a a langutele leswi tlulaka sweswo. A nga langutelanga leswaku u ta fika a nyikiwa hakelo yo hlawuleka etilweni. Kambe i yini leswi Yehovha a swi endleke? U endlele Yesu leswi a nga swi langutelanga hi ku n’wi pfuxela “exiyin’weni lexi tlakukeke” ni ku n’wi nyika leswi a ku nga ri na un’wana loyi a tshameke a nyikiwa swona ku ta fikela enkarhini wolowo, ku nga ku va xivumbiwa xa moya lexi nga fiki! * (Filp. 2:9; 1 Tim. 6:16) Hakunene Yehovha u hakele Yesu hi ndlela leyikulu, hikwalaho ka vutshembeki byakwe!

18. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi papalata ku tiendlela vito emisaveni leyi?

¹⁸ I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi papalata ku tiendlela vito emisaveni leyi? Tshama u ri karhi u tsundzuka leswaku mikarhi hinkwayo Yehovha u vona ni ku katekisa malandza yakwe yo tshembeka naswona mikarhi yin’wana u ma katekisa ni hi tindlela leti nga languteriwangiki. Ku tiva mani, kumbexana hi ta kuma mikateko leyi hi nga yi langutelangiki enkarhini lowu taka. Kambe sweswi, loko hi ri karhi hi tiyisela maxangu ni miringo ya misava leyi yo homboloka, a hi tshameni hi ri karhi hi tsundzuka leswaku misava leyi swin’we ni swilo hinkwaswo leswi yi nga hi tshembisaka swona, swa hundza. (1 Yoh. 2:17) Tata wa hina wa rirhandzu Yehovha, ‘a nga pfumali ku lulama lerova a nga rivala ntirho wa hina ni rirhandzu leri hi ri kombiseke hikwalaho ka vito rakwe.’ (Hev. 6:10) Ina, u ta hi katekisa, kumbexana hi tindlela leti sweswi hi nga ti ehleketiki.