Enoko U Fambe Ni Xikwembu eMisaveni Leyi Nga Xi Chaviki Xikwembu

DIYAVULOSI u vula leswaku a nga susa vanhu hinkwavo eka Xikwembu, naswona minkarhi yin’wana swi nga ha va swi tikombe onge a vurisile. Kwalomu ka ntlhanu wa malembe-xidzana endzhaku ka ku fa ka Avele, a ku ri hava ni un’we loyi a tikombiseke a ri nandza wo tshembeka wa Yehovha. Ematshan’weni ya sweswo, xidyoho ni ku tikhoma hi ndlela yo biha a swi tele.

Enoko u velekiwe hi nkarhi lowu wa ku hohloka ka vumoya bya vanhu. Ntlhandlamano wa mahlayelo ya Bibele wu kombisa leswaku u tswariwe hi 3404 B.C.E. Ku hambana ni tintangha takwe, Enoko u tikombise a ri wanuna loyi a amukelekaka eka Xikwembu. Muapostola Pawulo u n’wi katsa exikarhi ka malandza ya Yehovha, lawa ripfumelo ra wona ri nga xikombiso eka Vakreste. Enoko a a ri mani? I mintlhontlho yihi leyi a a fanele ku tlhuvutsana na yona? Xana u yi hlule njhani? Xana ku tshembeka ka yena i ka nkoka ku fikela kwihi eka hina?

Eminkarhini ya Enosi, kwalomu ka malembe-xidzana ya mune emahlweni ka nkarhi wa Enoko, “ku sungule ku vitaniwa ka vito ra Yehovha.” (Genesa 4:26) Vito ra Xikwembu a ri tirhisiwa ku sukela matimu ya munhu yo sungula ma tsariwa. Hikwalaho, ku vitaniwa ka vito ra Yehovha loko Enosi a ha hanya, entiyisweni a ku nga ri ku vitana vito ra Yehovha hi ripfumelo ni vugandzeri byo tenga. Swidyondzi swin’wana swa ririmi ra Xiheveru swi vula leswaku Genesa 4:26 yi fanele ku hlayiwa hi ndlela leyi, va “sungula ku ri thyakisa” kumbe “ku ri thyakisa ku sunguriwile.” Vanhu va nga ha va va teke vito ra Yehovha va ri kombetela eka vona vini kumbe eka vanhu van’wana, lava va nga ha vaka va tirhise vona ku vulavula ni Xikwembu loko va xi gandzela. Kumbexana va teke vito ra yena va ri thya swifaniso.

‘Enoko A A Famba Ni Xikwembu Xa Ntiyiso’

Hambileswi Enoko a a rhendzeriwe hi vanhu lava nga xi chaviki Xikwembu, u ‘ye mahlweni a famba ni Xikwembu xa ntiyiso,’ Yehovha. A ku vuriwi nchumu hi leswaku vakokwa vakwe—vo fana na Seta, Enosi, Kenana, Mahalalele na Yarete—va fambe ni Xikwembu. A va endlanga hi mpimo lowu ringanaka ni wa Enoko, loyi handle ko kanakana a hanyeke hi ndlela leyi n’wi endlaka a hambana na vona.—Genesa 5:3-27.

Ku famba na Yehovha swi vula ku va ni vuxaka lebyikulu na Xikwembu, leswi kotekeke ntsena hi leswi Enoko a hanyeke hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka Xikwembu. Yehovha u amukele ku tinyiketela ka Enoko. Entiyisweni, Septuagint ya Xigriki yi vula leswaku “Enoko a a tsakisa swinene” eka Xikwembu, ku nga mhaka leyi na muapostola Pawulo a yi boxaka.—Genesa 5:22, nhlamuselo ya le hansi; Vaheveru 11:5.

Nchumu lowukulu lowu hoxeke xandla swinene eka vuxaka lebyinene bya Enoko na Yehovha, a a ku ri ripfumelo rakwe. U fanele a kombise ripfumelo eka “mbewu” leyi tshembisiweke ya “wansati” wa Xikwembu. Loko ku ri leswaku Enoko a a tolovelane na Adamu, leswi swi ta va swi n’wi pfune leswaku a amukela rungula leri khumbaka ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ha yona ni mpatswa wo sungula entangeni wa Edeni. Vutivi lebyi Enoko a a ri na byona hi Xikwembu, byi n’wi pfune ku va munhu loyi a “xi lavaka hi mbilu hinkwayo.”—Genesa 3:15; Vaheveru 11:6, 13.

Emhakeni ya Enoko na ya hina, ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha a swi lavi ku tiva Xikwembu ntsena. Loko hi tinyungubyisa hi vuxaka lebyi hi nga na byona ni munhu wo karhi, xana a hi ntiyiso leswaku miehleketo ni swiendlo swa hina swi khumbiwa hi mavonelo ya yena? Hi papalata marito  kumbe swiendlo leswi nga dlayaka vunghana byebyo. Naswona loko hi anakanya ku endla ku cinca swiyimo swa hina hi ndlela yo karhi, hi tlhela hi anakanya hi ndlela leyi leswi swi nga ta byi khumba ha yona vuxaka byebyo, a swi tano ke?

Hi laha ku fanaka, ku navela ku hlayisa vuxaka lebyinene ni Xikwembu swi khumba swilo leswi hi swi endlaka. Xilaveko-nkulu i ku va ni vutivi lebyi kongomeke bya leswi xi swi amukelaka ni leswi xi nga swi amukeliki. Kutani hi fanele hi kongomisiwa hi vutivi byebyo, hi lwela ku tsakisa xona hi leswi hi swi ehleketaka ni hi swiendlo swa hina.

Ina, hi fanele hi tsakisa Xikwembu, loko hi ta famba na xona. Ku nga leswi Enoko a swi endleke ku ringana madzana ya malembe. Kahle-kahle, riendli ra Xiheveru leri kombisaka leswaku Enoko u “fambe” na Xikwembu, ri vula xiendlo lexi yaka emahlweni. Wanuna un’wana wa ripfumelo loyi a ‘fambeke ni Xikwembu’ i Nowa.—Genesa 6:9.

Enoko a a ri tata wa ndyangu, loyi a ri ni nsati ni “vana va majaha ni va vanhwanyana.” Un’wana va vana vakwe va majaha a ku ri Metusela. (Genesa 6:21, 22) Enoko u fanele a endle hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a rhangela ndyangu wakwe hi ndlela leyinene. Hambiswiritano, leswi a a phimpheriwe hi vanhu lava nga xi chaviki Xikwembu, a swi nga olovi ku tirhela Xikwembu. Lameke, tata wa Nowa, swi nga ha endleka leswaku a ku ri yena ntsena enkarhini wolowo, loyi a ri ni ripfumelo eka Yehovha. (Genesa 5:28, 29) Hambiswiritano, Enoko, u kanye mbilu a gandzela hi ndlela ya ntiyiso.

I yini lexi pfuneke Enoko leswaku a tshama a tshembekile eka Xikwembu? A swi kanakanisi leswaku a nga tihlanganisanga ni vanhu lava a va thyakisa vito ra Yehovha kumbe vanghana lava a va nga faneleki eka mugandzeri wa Xikwembu. Nakambe Enoko u fanele a tiyisiwe hi ku khongela eka Yehovha a kombela mpfuno wo papalata nchumu wun’wana ni wun’wana lowu nga hlundzukisaka Muvumbi.

Vuprofeta eHenhleni Ka Lava Va Nga Xi Chaviki Xikwembu

Ku hlayisa mahanyelo lamanene i tlakula va xurhe loko hi mphipheriwe hi vanhu lava nga xi chaviki Xikwembu. Kambe Enoko u tlhele a vula rungula ra ku avanyisa leri baka nhloko ya mhaka, eka lavo homboloka. Hi ku kongomisiwa hi moya wa Xikwembu, Enoko u profetile a ku: “Maswivo!  Yehovha u fikile ni timiriyadi takwe to kwetsima, a ta avanyisa hinkwavo, ni ku va vona nandzu hinkwavo lava nga xiximiki Xikwembu malunghana ni swiendlo swa vona hinkwaswo swa ku ka va nga xiximi Xikwembu leswi va swi endleke hi ndlela ya ku ka va nga xiximi Xikwembu, ni malunghana ni swilo hinkwaswo leswi tsemaka nhlana leswi vadyohi lava nga xiximiki Xikwembu va xi lumbeteke swona.”—Yudha 14, 15.

Xana rungula rolero a ri ta va ni vuyelo byihi eka swipandza-nhloko leswi nga riki vapfumeri? Handle ko kanakana, marito wolawo lama tlhavaka ma endle leswaku Enoko a nga rhandzeki, kumbexana a endliwa xihlekiso, a tseketseriwa ni ku xungetiwa. Van’wana va nga ha va va lave ni ku tima vutomi byakwe. Hambiswiritano, Enoko a nga vanga ni rhumbu. A a swi tiva leswi Avele wo lulama a langutaneke na swona, kutani Enoko a a tiyimisele ku tirhela Xikwembu, hambi ko ba lexi dumaka.

‘Xikwembu Xi N’wi Teka’

A swi kanakanisi leswaku Enoko a a laviwa hi mahlo-ngati loko ‘Xikwembu xi ta n’wi teka.’ (Genesa 6:24) Yehovha a nga pfumelanga leswaku muprofeta wa yena wo tshembeka a xaniseka emavokweni ya valala va yena lava nga ni nsele. Hi ku ya hi muapostola Pawulo, “Enoko u rhurhisiwile leswaku a nga voni rifu.” (Vaheveru 11:5) Vo tala va vula leswaku Enoko a nga fanga—kambe Xikwembu xi n’wi tekile a ya ematilweni, laha a yeke emahlweni a hanya kona. Hambiswiritano, Yesu u swi veke erivaleni a ku: “A ku na munhu loyi a tlhandlukeleke etilweni handle ka loyi a xikeke hi le tilweni, ku nga N’wana wa munhu.” Yesu a a ri “murhangeri” wa hinkwavo lava tlhandlukelaka ematilweni.—Yohane 3:13; Vaheveru 6:19, 20.

Kutani, ku humelele yini hi Enoko? Ku ‘rhurhisiwa ka yena leswaku a nga voni rifu,’ swi nga ha vula leswaku Xikwembu xi endle leswaku a khomeka hi ku vona xivono xo karhi, kutani xi tima vutomi byakwe loko a ha ri eka xiyimo xexo. Loko a ha ri eka xiyimo lexi, Enoko a a nga ta ku twa ku vava loku vangiwaka hi rifu. Kutani “a nga ta kumeka helo,” hikuva Yehovha a a suse ntsumbu wakwe, hilaha a suseke ntsumbu wa Muxe ha kona.—Deteronoma 34:5, 6.

Enoko u hanye malembe ya 365—ma nga malembe lawa a ma nga tshineli eka ya tintangha takwe. Kumbe lexi nga xa nkoka eka varhandzi va Yehovha i ku n’wi tirhela hi ku tshembeka ku kondza va fa. Ha swi tiva leswaku Enoko u endle sweswo hikuva “emahlweni ka ku va a rhurhisiwa, a ri ni vumbhoni bya leswaku u tsakise Xikwembu.” Matsalwa a ma boxi leswaku Yehovha u n’wi byele njhani Enoko. Hambiswiritano, emahlweni ko va Enoko a fa, u nyikiwe xitiyisekiso xa leswaku Xikwembu xa n’wi amukela, naswona a hi tiyisekeni leswaku Yehovha u ta n’wi tsundzuka eka pfuxiweni ka vafi.

Tekelela Ripfumelo Ra Enoko

Swi fanerile leswaku hi tekelela ripfumelo ra vanhu lava a va hanya hi ku chava Xikwembu. (Vaheveru 13:7) Ripfumelo hi rona ri nga endla leswaku Enoko a va muprofeta wo sungula wo tshembeka wa Xikwembu. Hambiswiritano, vanhu va le nkarhini wa Enoko a va fana ni va le nkarhini wa hina—a va rhandza madzolonga, swilo leswi nyameke naswona a va nga xi chavi Xikwembu. Kambe Enoko a a nga fani na vona. A a ri ni ripfumelo ra ntiyiso naswona a a ri xikombiso xa ku chava Xikwembu. Ina, Yehovha a a n’wi nyike rungula ra nkoka ra ku avanyisa leswaku a ri tivisa, kambe u tlhele a n’wi tiyisa leswaku a kota ku ri vula. Hi xivindzi Enoko u hundzisele leswi a rhumiweke swona, naswona Xikwembu xi n’wi languterile loko a langutana ni nkaneto.

Loko ho kombisa ripfumelo ku fana na Enoko, Yehovha u ta hi tiyisa leswaku hi vula rungula rakwe eminkarhini leyi ya makumu. U ta hi pfuna leswaku hi langutana ni nkaneto hi xivindzi, naswona ku chava ka hina Xikwembu ku ta hi endla hi nga fani ni vanhu lava va nga xi chaviki Xikwembu. Ripfumelo ri ta hi pfuna leswaku hi famba ni Xikwembu ni ku hanya hi ndlela leyi endlaka mbilu ya xona yi tsaka. (Swivuriso 27:11) Hi ripfumelo, Enoko lowo lulama u humelerile eku fambeni na Yehovha exikarhi ka vanhu lava nga xi chaviki Xikwembu, kutani na hina hi nga swi kota.

[Bokisi eka tluka  eka tluka 30]

Xana Bibele Yi Tshaha Buku Ya Enoko?

Buku ya Enoko i matsalwa lama nga riki ya ntiyiso ni lawa ku nga tivekiki lomu ma humaka kona. I buku leyi vitaniwaka hi vito ra Enoko hi vunwa. I rungula leri hundzeletiweke ni mintsheketo ya Xiyuda leyi nga riki ya matimu, leswi entiyisweni swi nga nkomiso wa buku ya Genesa yi kombeteriwa eka Enoko, leswi kumbexana swi tsariweke hi lembe-xidzana ra vumbirhi kumbe ro sungula B.C.E. Ntiyiso lowu wu endla leswaku varhandzi va Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke va nga ha lavi vuxokoxoko byin’wana, va vhela va bakanya buku leyi tanihi leyi nga riki ya ntiyiso.

EBibeleni ko va buku ya Yudha ntsena leyi nga ni marito ya vuprofeta bya Enoko, lebyi nge: “Maswivo! Yehovha u fikile ni timiriyadi takwe to kwetsima, a ta avanyisa hinkwavo, ni ku va vona nandzu hinkwavo lava nga xiximiki Xikwembu malunghana ni swiendlo swa vona hinkwaswo swa ku ka va nga xiximi Xikwembu leswi va swi endleke hi ndlela ya ku ka va nga xiximi Xikwembu, ni malunghana ni swilo hinkwaswo leswi tsemaka nhlana leswi vadyohi lava nga xiximiki Xikwembu va xi lumbeteke swona.” (Yudha 14, 15) Swidyondzi swo tala swi ala mhaka ya leswaku vuprofeta bya Enoko lebyi vulavulaka hi vanhu lava hanyeke enkarhini wakwe lava nga xi chaviki Xikwembu, byi tshahiwe eBukwini ya Enoko hi ku kongoma. Xana swi nga endleka leswaku Yudha u teke rungula ra yena ebukwini leyi nga riki ya ntiyiso?

Matsalwa a ma yi boxi ndlela leyi Yudha u tiveke vuprofeta bya Enoko ha yona. A nga ha va a tshahe rungula leri a ri toloveleke, leri hi ndhavuko ri tshembekaka leri tekiweke le minkarhini ya khale. Entiyisweni Pawulo na yena u endle leswi fanaka loko a thye Yani na Yambri tanihi swingomatanda leswi a swi nga tiviwi swa Faro, leswi kaneteke Muxe ehubyeni. Loko mutsari wa Buku ya Enoko a ve ni ndlela leyi fanaka ya ku kuma rungula ra khale, hikwalaho ka yini hi fanele ku ala leswaku na Yudha u ve na yona? *—Eksoda 7:11, 12; 2 Timotiya 3:8.

Ndlela leyi Yudha a kumeke rungula ra Enoko leri kombetelaka eka vanhu lava nga chaviki Xikwembu, i mhaka yitsongo. Ku tshembeka ka rungula leri swi tiyisiwa hi leswaku Yudha a a tsala hi ku huhuteriwa hi Xikwembu. (2 Timotiya 3:16) Moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu n’wi kongomisile leswaku a nga tsali mavunwa.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso eka tluka 31]

Hi xivindzi, Enoko u vule rungula ra Yehovha