Vuhungasi Lebyinene Lebyi Phyuphyisaka

“Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.”—1 VAKORINTO 10:31.

1, 2. Ha yini mintirho leyi tsakisaka yi nga tekiwaka yi ri “nyiko leyi humaka eka Xikwembu,” kambe i xitsundzuxo xihi lexi kongomeke lexi nyikeriwaka hi Bibele?

SWI tolovelekile ku lava ku endla swilo leswi hi tsakisaka. Xikwembu xa hina lexi tsakeke Yehovha, xi lava leswaku hi tiphina hi vutomi naswona xi hi lunghiselele swilo swo tala leswaku hi byi tsakela. (1 Timotiya 1:11; 6:17) Hosi yo tlhariha Solomoni u tsarile a ku: “Ndza swi tiva leswaku a ku na nchumu lexi antswaka . . . ematshan’weni yo tsaka . . . nileswaku munhu un’wana ni un’wana u fanele a dya, kunene a nwa, a kuma leswinene entirhweni wakwe hinkwawo wa matimba. I nyiko leyi humaka eka Xikwembu.”—Eklesiasta 3:12, 13.

² Ntsako wolowo lowu munhu a vaka na wona loko a languta ntirho lowunene lowu a wu endleke wa phyuphyisa hakunene, ngopfu-ngopfu loko a hlangane ni ndyangu kumbe vanghana lava tsakeke. Swa twala loko ntsako wolowo wu tekiwa tanihi “nyiko leyi humaka eka Xikwembu.” Hambileswi Muvumbi a hi nyikaka swilo swo tala swonghasi, sweswo a swi hi nyiki ntshunxeko wa ku hlongorisa mintsako. Bibele yi sola vudakwa, makwanga, mahanyelo yo biha, naswona yi tsundzuxa leswaku lava endlaka swilo swo tano “a va nge yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.”—1 Vakorinto 6:9, 10; Swivuriso 23:20, 21; 1 Petro 4:1-4.

3. I yini lexi nga ta hi pfuna ku tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya swin’we ni ku tsundzuka siku lerikulu ra Yehovha?

³ Emasikwini lawa ya makumu lama nonon’hwaka, Vakreste va langutana ni ntlhontlho lowukulu swinene wo endla swilo hi vutlhari emisaveni leyi yo homboloka, va papalata ku fambisana ni mikhuva ya yona. (Yohane 17:15, 16) Hilaha swi profetiweke hakona, vanhu va namuntlha va hundzuke “lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu” lerova a va ‘lemuki nchumu’ hi vumbhoni bya leswaku “nhlomulo lowukulu” wa tshinela. (2 Timotiya 3:4, 5; Matewu 24:21, 37-39) Yesu u tsundzuxe valandzeri vakwe a ku: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileriwa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi, kutani hi xitshuketa siku rero ri mi wela hi xihatla ku fana ni ntlhamu.” (Luka 21:34, 35) Leswi hi nga malandza ya Xikwembu, hi tiyimisele ku yingisa xitsundzuxo xa Yesu. Ku hambana  ni lava hi rhendzeleke eka misava leyi nga xi chaviki Xikwembu, hina hi lwela ku tshama hi xalamukile hi tlhelo ra moya ni ku tshama hi tsundzuka siku lerikulu ra Yehovha.—Sofaniya 3:8; Luka 21:36.

4. (a) Ha yini swi tika ku kuma vuhungasi lebyi amukelekaka? (b) Hi yihi ndzayo leyi kumekaka eka Vaefesa 5:15, 16 leyi hi lavaka ku yi tirhisa?

⁴ Ku papalata mikhuva yo biha ya misava a hi matlangwana hikuva Diyavulosi u endle leswaku yi navetisa ni ku hatla yi toloveleka. Entiyisweni swi nonon’hwa ngopfu loko hi lava nchumu wo tihungasa ha wona. Swilo swo tala leswi misava yi swi nyikelaka swi endleriwe ku tsakisa “ku navela ka nyama.” (1 Petro 2:11) Vuhungasi lebyi nga ni khombo byi kumeka etindhawini ta mani na mani, kambe byi nga nghena ni le makaya ya hina hi tibuku, TV, Internet na hi tivhidiyo. Hikokwalaho, Rito ra Xikwembu hi vutlhari ri laya Vakreste ri ku: “Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi tixavela nkarhi lowunene, hikuva masiku ma hombolokile.” (Vaefesa 5:15, 16) Ntsena loko hi yingisa ndzayo leyi swinene, hi nga tiyiseka leswaku vuhungasi lebyi nga ni khombo a byi nge vi ntlhamu, byi hi dyela nkarhi, hambi ku ri ku onha vuxaka bya hina na Yehovha, leswi nga endlaka leswaku eku heteleleni hi lovisiwa!—Yakobo 1:14, 15.

5. Xana ku phyuphya ka hina lokukulu hi ku kuma hi ku endla yini?

⁵ Leswi Vakreste va tshamaka va khomekile, minkarhi yin’wana va swi navela ku tihungasa. Entiyisweni, Eklesiasta 3:4 yi vula leswaku ku ni “nkarhi wa ku hleka” ni “nkarhi wa ku tlula-tlula.” Kutani Bibele a yi swi teki ku ri ku tlanga hi nkarhi ku tihungasa. Kambe vuhungasi byi fanele ku hi phyuphyisa, ku nga ri ku veka vumoya bya hina ekhombyeni kumbe ku kavanyeta mintirho ya hina ya moya. Vakreste lava wupfeke va swi tiva leswaku ntsako lowukulu wu tisiwa hi ku nyika van’wana. Va rhangisa ku endla ku rhandza ka Yehovha evuton’wini bya vona naswona ‘mimoya-xiviri ya vona yi kuma ku phyuphya’ ka xiviri loko va amukela joko ra Yesu lero olova.—Matewu 11:29, 30; Mintirho 20:35.

Ku Hlawula Vuhungasi Lebyi Amukelekaka

6, 7. I yini leswi nga hi pfunaka ku vona loko vuhungasi byi amukeleka kumbe byi nga amukeleki?

⁶ Xana hi nga tiyiseka njhani leswaku vuhungasi byo karhi bya amukeleka eka Mukreste? Vatswari va nyikela nkongomiso eka vana va vona naswona vakulu va pfuna loko swi laveka. Kambe, a swi bohi leswaku van’wana va hi byela leswaku buku, filimi, ntlangu, ncino kumbe risimu ro karhi a ri amukeleki. Pawulo u vule leswaku “vanhu lava wupfeke [va letela] matimba ya vona ya ku twisisa hi ku ma tirhisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.” (Vaheveru 5:14; 1 Vakorinto 14:20) Bibele yi hi nyika misinya ya milawu leyi nga hi kongomisaka. Ripfalo ra wena leri leteriweke hi Rito ra Xikwembu ri ta ku pfuna loko u ri yingisa.—1 Timotiya 1:19.

⁷ Yesu u vule leswaku “murhi wu tiviwa hi mihandzu ya wona.” (Matewu 12:33) Loko vuhungasi byo karhi byi ri ni mihandzu yo bola ya ku ndhundhuzela madzolonga, ku tikhoma ko biha kumbe vungoma, byi fanele ku papalatiwa. Nakambe a byi amukeleki loko byi veka vutomi kumbe  rihanyo ra munhu ekhombyeni, loko byi dyela munhu mali a nga sali na nchumu, kumbe byi n’wi heta matimba naswona byi khunguvanyisa van’wana. Muapostola Pawulo u hi tsundzuxe leswaku loko hi vavisa ripfalo ra makwerhu, hi ta va hi dyoha. Pawulo u tsarile a ku: “Loko mi dyohela vamakwenu hi ndlela yoleyo, kutani mi vavisa ripfalo ra vona leri tsaneke, mi dyohela Kreste. Hikokwalaho, loko swakudya swi khunguvanyisa makwerhu, a ndzi nge he pfuki ndzi dye nyama nikatsongo, leswaku ndzi nga khunguvanyisi makwerhu.”—1 Vakorinto 8:12, 13.

8. Ku tirhisa mintlangu ya elektroniki ni tivhidiyo swi ni makhombo wahi?

⁸ Switolo swi tele hi mintlangu ya elektroniki ni tivhidiyo. Mintlangu yin’wana yi nga hi tsakisa ni ku hi phyuphyisa, kambe vuhungasi byo tano byi ya byi kombisa swilo leswi Bibele yi swi solaka. Hakunene loko ntlangu wo karhi wu lava leswaku vatlangi va wona va vavisa ni ku dlaya kumbe ku tikhoma hi ndlela yo biha ngopfu, hi nga ka hi nga vuli leswaku ntlangu wolowo a wu na khombo! Yehovha u venga lava “rhandzaka madzolonga.” (Pisalema 11:5; Swivuriso 3:31; Vakolosa 3:5, 6) Naswona loko ku tlanga ntlangu wo karhi swi ku hlohlotela ku va ni makwanga kumbe ku kariha, ni loko swi ku vavisa emintlhavekweni kumbe swi ku dyela nkarhi wa wena wa nkoka, u fanele ku lemuka khombo ra moya leri nga vaka kona, kutani u hatlisa u endla mindzulamiso.—Matewu 18:8, 9.

Ku Enerisa Xilaveko Xa Ku Tihungasa Hi Tindlela Letinene

9, 10. I yini leswi lava nga ni vuxiyaxiya va nga swi endlaka leswaku va enerisa xilaveko xa vona xa ku tihungasa?

⁹ Minkarhi yin’wana Vakreste va vutisa: “Vuhungasi lebyi amukelekaka hi byihi? Vuhungasi byo tala lebyi misava yi byi nyikelaka byi lwisana ni milawu ya Bibele.” Tiyiseka leswaku vuhungasi lebyi tsakisaka bya kumeka kambe byi lava leswaku u tikarhata. Byi lava leswaku u hlela kahle, ngopfu-ngopfu loko u ri mutswari. Vo tala va swi kuma swi vuyerisa ku tihungasa tanihi ndyangu kumbe ni vamakwerhu evandlheni. Ku dya swakudya ku ri karhi ku buriwa hi swiendlakalo swa siku kumbe hi mhaka ya Bibele swa tsakisa naswona swa aka. Tipikiniki, mintlangu leyinene, maendzo ya ku ya valanga tindhawu ni ku ya etibichini swi nga lunghiseleriwa. Vuhungasi byo tano lebyinene byi nga tsakisa swinene.

¹⁰ Nkulu un’wana ni nsati wakwe lava kuriseke vana vanharhu va vika: “Ku sukela loko va ha ri vatsongo, vana va hina na vona a va hlanganyela loko ku hlawuriwa ndhawu leyi a hi lava ku ya eka yona hi masiku yo wisa. Minkarhi yin’wana a hi pfumelela n’wana ha un’we ku rhamba munghana wa yena lonene, leswi a swi endla masiku wolawo yo wisa ma tsakisa ngopfu. Vana va hina va ha swi tsundzuka swiendlakalo swin’wana leswi tsakisaka. Hakanyingi a hi rhamba ndyangu wun’wana ni vanghana evandlheni leswaku va ta ekaya ra hina. Swakudya a hi swi swekela ehandle hi tlhela hi dyela kona, hi tlanga ni mintlangu. Minkarhi yin’wana a hi famba hi movha kumbe hi milenge hi ya etintshaveni, naswona a hi tirhisa minkarhi yoleyo ku dyondza hi ntumbuluko wa Yehovha.”

11, 12. (a) I yini leswi u nga swi endlaka leswaku u rhamba vanhu lava engetelekeke loko u hlela vuhungasi? (b) I swinkhubyana swa muxaka muni leswi vo tala va nga swi rivaliki?

 ¹¹ Xana wena kumbe ndyangu mi nga ringeta ku rhamba van’wana loko mi kunguhata ku ya tihungasa? Van’wana vo tanihi tinoni, munhu la nga siki nghenelaka vukati kumbe ndyangu lowu nga ni mutswari un’we va nga lava xikhutazo. (Luka 14:12-14) U nga ha rhamba ni van’wana lava ha ku sungulaka ku hlanganyela, kambe u nga rhambi vanhu lava nga ta va ni nhlonhlotelo wo biha eka van’wana. (2 Timotiya 2:20, 21) Loko lava vabyaka swi va tikela ku famba, kumbexana lunghiselela swakudya mi ya emakaya ya vona mi ya dya swin’we na vona.—Vaheveru 13:1, 2.

¹² Vo tala a va swi rivali swinkhubyana leswi eka swona vaendzi va lunghiseleriweke swakudya leswi tolovelekeke, va hlamuselana ndlela leyi va veke Vakreste ha yona ni ku kuma leswi va pfuneke ku tshama va tshembekile eka Xikwembu. Hinkwavo lava va hlanganeke, ku katsa ni vana va nga komberiwa ku hlanganyela eka bulo ra timhaka ta Bibele. Mabulo yo tano ma nga khutaza loko ma tameriwa hi ndlela leyi nga endliki leswaku van’wana va titwa va nga ntshunxekanga kumbe va nga faneleki.

13. Yesu na Pawulo va xi veke njhani xikombiso xa ku va ni malwandla ni xa ku amukela xirhambo?

¹³ Yesu u veke xikombiso lexinene xo kombisa malwandla ni ku amukela xirhambo. Minkarhi hinkwayo a a tirhisa swiendlakalo sweswo a aka vanhu emoyeni. (Luka 5:27-39; 10:42; 19:1-10; 24:28-32) Vadyondzisiwa vakwe vo sungula va tekelele xikombiso xakwe. (Mintirho 2:46, 47) Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Ndzi navela ku mi vona, leswaku ndzi ta mi nyika nyiko yo karhi ya moya, mi ta tiyisiwa; kumbe, leswaku mi ta khutazana, un’wana hi ripfumelo ra un’wana, ra n’wina ni ra mina.” (Varhoma 1:11, 12) Hilaha ku fanaka, swinkhubyana swa hina swi fanele ku hi pfulela ndlela yo khutazana.—Varhoma 12:13; 15:1, 2.

Switsundzuxo Ni Swilemukiso Swin’wana

14. Ha yini swinkhubyana leswi nga ni vanhu vo tala swi nga khutaziwi?

¹⁴ A swi khutaziwi ku rhamba vanhu vo tala exinkhubyanini, tanihi leswi ku va langutela swi pfaka swi tika. Eminkarhini yin’wana leyi nga kavanyetiki mintirho ya moya, mindyangu yi nga ri yingani yi nga hlela leswaku yi va ni pikiniki yi hlanganile kumbe yi tlanga mintlangu leyi nga khutaziki moya wo phikizana. Loko vakulu, malandza ya vutirheli kumbe van’wana lava wupfeke va ri kona eka xinkhubyana xexo, va nga va ni nkucetelo lowunene naswona nkarhi wolowo wu nga va lowu phyuphyisaka swinene.

15. Ha yini munhu la endleke xinkhubyana a fanele ku hlela leswaku ku va ni vulanguteri lebyinene?

¹⁵ Lava hlelaka swinkhubyana a va fanelanga va honisa xilaveko xa ku endla leswaku ku va ni vulanguteri lebyinene. Loko u kote ku kombisa malwandla, xana u nge tisoli loko u twa leswaku hikwalaho ka leswi u honiseke swilo swo karhi, muendzi un’wana u khunguvanyisiwe hi leswi humeleleke emutini wa wena? Xiya nsinya wa nawu lowu nga eka Deteronoma 22:8. Muisrayele la akeke yindlu leyintshwa a a fanele ku aka guma matlhelo hinkwawo ya lwangu, leri hakanyingi a ri tirhiseriwa ku rhurhela vaendzi eka rona. Ha yini? “Leswaku u nga veki nandzu wa ngati ehenhla ka yindlu ya wena, hikuva munhu la waka a nga wa a ri ehenhla ka yona.” Hi ndlela leyi fanaka, leswi u swi endlaka—handle ko sivela-sivela ngopfu—swi fanele ku kombisa leswaku u  khathalela swilaveko swa nyama ni swa moya swa vaendzi va wena.

16. Xana vutlhari byi nga kombisiwa njhani loko ku ta va ni byala exinkhubyanini?

¹⁶ Loko byala byi ta nwiwa eka xinkhubyana xexo, ku fanele ku tirhisiwa vuxiyaxiya lebyikulu. Vakreste vo tala lava hleleke xinkhubyana va tisa byala, ntsena loko va tiyiseka leswaku va ta kota ku lawula ndlela leyi vaendzi va vona va keriwaka ha yona. Ku nga pfumeleriwi nchumu lowu nga khunguvanyisaka kumbe ku ringa van’wana leswaku va nwa ku tlula mpimo. (Vaefesa 5:18, 19) Hikwalaho ka swivangelo swo hambana-hambana, vaendzi van’wana va nga hlawula ku nga nwi byala. Tindhawu to tala ti ni milawu leyi yirisaka vanhu lavatsongo ku nwa byala, kutani Vakreste va fanele ku yingisa milawu ya Khezari hambiloko milawu yoleyo yi vonaka yi tika swinene.—Varhoma 13:5.

17. (a) Loko ku ta tlangiwa vuyimbeleri, ha yini swi ri swa nkoka leswaku munhu la hleleke xinkhubyana a hlawula vuyimbeleri bya kona hi vuxiyaxiya? (b) Loko ku ta ciniwa exinkhubyanini, xi nga kombisiwa njhani xichavo hi macinelo ya kona?

¹⁷ Munhu la hleleke xinkhubyana u fanele a tiyiseka leswaku vuyimbeleri, ku cina kumbe vuhungasi byin’wana swi fambisana ni milawu ya Vukreste. Vanhu va rhandza vuyimbeleri byo hambana-hambana naswona ku ni mixaka yo tala ya vuyimbeleri. Hambiswiritano, vuyimbeleri byo tala namuntlha byi khutaza moya wa ku xandzuka, ku tikhoma ko biha ni madzolonga. Hikokwalaho ku ni xilaveko xo hlawula kahle. Vuyimbeleri a hi byinene ntsena loko byi horile, kambe a byi fanelanga byi pfuxa nyanyuko wa rimbewu kumbe byi ri ni marito ya nhlamba, byi tlhela byi va ni pongo. A wu fanelanga u hlawuleriwa vuyimbeleri hi munhu loyi a nga xi twisisiki kahle xilaveko xo pfulela mpfumawulo lowu nga tunguliki van’wana. Ncino lowu katsaka ku cina-cinisa swifuva ni masenge hi ndlela ya vudlakuta a wu fanelanga eka Mukreste.—1 Timotiya 2:8-10.

18. Xana vatswari va nga va sirhelela njhani vana va vona hi ku langutela swinkhubyana swa vona?

¹⁸ Vatswari lava nga Vakreste va fanele ku tiva leswi hleriweke eka xinkhubyana xin’wana ni xin’wana lexi vana va vona va rhambiwaka eka xona, naswona swi nga va swinene loko minkarhi yo tala va famba na vona. Lexi vavisaka, vatswari van’wana va pfumelele vana va vona va ya eswinkhubyanini leswi ku nga hava vulanguteri, laha van’wana va lava a va ri kona va kaleke va tikhoma hi ndlela yo biha. (Vaefesa 6:1-4) Hambiloko vana va ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi naswona va kombise leswaku va nga tshembiwa, ka ha ri ni xilaveko xo va pfuna ku “balekela ku navela loku fambisanaka ni vuntshwa.”—2 Timotiya 2:22.

19. Hi wihi ntiyiso lowu nga hi pfunaka ku dzika eka leswi hi faneleke ku swi ‘lava ku sungula’?

¹⁹ Vuhungasi lebyinene ni lebyi phyuphyisaka lebyi nga endliwiki siku ni siku byi nga endla leswaku vutomi byi tsakisa. Yehovha a nga hi tsoni ntsako wo tano, kambe hi swi tiva kahle leswaku swiendlakalo swo tano a swi nge hi pfuni leswaku hi hlayisa rifuwo ra moya etilweni. (Matewu 6:19-21) Yesu u pfune vaapostola vakwe ku twisisa leswaku ku “lava mfumo ni ku lulama ka [Xikwembu] ku sungula” i nchumu wa nkoka evuton’wini, ku nga ri swakudya, swakunwa kumbe swiambalo, “swilo leswi va matiko va swi lavisisaka hi mapfundza.”—Matewu 6:31-34.

20. Malandza yo tshembeka ya Yehovha ma nga langutela swilo swihi leswinene leswi humaka eka Munyiki Lonkulu?

²⁰ Ina, hambi ha “dya kumbe [ha] nwa kumbe [hi] endla yini na yini,” hi nga endla “hinkwaswo leswaku [hi] vangamisa Xikwembu,” hi nkhensa Munyiki Lonkulu loyi a hi nyikaka swilo leswinene leswaku hi swi tsakela. (1 Vakorinto 10:31) Emisaveni yakwe ya Paradeyisi leyi tshinelaka, hi ta tsakela swilo swo tala swinene leswi Yehovha a nga ta hi nyika swona, swin’we ni ku va ni xinakulobye lexinene ni vanhu hinkwavo lava hlayisaka milawu yakwe yo lulama.—Pisalema 145:16; Esaya 25:6; 2 Vakorinto 7:1.

Wa Tsundzuka Xana?

• Ha yini swi va tikela Vakreste namuntlha ku kuma vuhungasi lebyinene?

• Hi byihi vuhungasi byin’wana lebyi kotaka ku tsakisa mindyangu ya Vakreste?

• Loko hi tsakela vuhungasi lebyinene, hi swihi switsundzuxo ni swilemukiso leswi hi faneleke ku swi tsundzuka?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Hlawula vuhungasi lebyi tswalaka mihandzu leyinene

[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]

Hi byihi vuhungasi lebyi Vakreste va byi papalataka?