1, 2. (a) Hi tihi timfanelo leti nga ta hi pfuna ku langutana ni miringo? (b) U nga ri hlamusela njhani ripfumelo? Kombisa.

NTIRHO wa Yehovha wu hi tisela ntsako. Kambe hi langutana ni swiphiqo ku fana ni vanhu van’wana naswona hi nga ha “xaniseka hikwalaho ka ku lulama.” (1 Pet. 3:14; 5:8, 9; 1 Kor. 10:13) Leswaku hi kota ku langutana ni miringo yoleyo hi ndlela leyinene, hi fanele hi va ni ripfumelo ni xivindzi.

² Ripfumelo i yini? Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Ripfumelo i ku langutela loku tiyisekisiweke ka swilo leswi tshembiwaka, vumbhoni lebyi tiyeke bya leswi nga swa xiviri hambiloko swi nga voniwi.” (Hev. 11:1) Vuhundzuluxeri byin’wana byi hlayekisa xileswi: “Ripfumelo i xitiyisekiso xa swilo leswi hi swi languteleke. Ripfumelo i ku tiyiseka hi swilo leswi hi nga kotiki ku swi vona.” (The Simple English Bible) Loko hi nyikiwe xitiyisekiso xa ndhawu yo karhi, ha tiyiseka leswaku i ya hina. Leswi hi nga ni ripfumelo ra leswaku minkarhi hinkwayo Xikwembu xa swi hetisisa switshembiso swa xona, swi fana ni loko hi khome xitiyisekiso xa nkoka. Ripfumelo ra hina ri endla hi tiyiseka leswaku hi ta vona ku hetiseka ka switshembiso leswi sekeriweke eBibeleni leswi hi swi languteleke, naswona ha tiyiseka leswaku leswi Xikwembu xi swi tshembiseke swi ta endleka hambiloko hi nga swi koti ku swi vona.

3, 4. (a) I yini xivindzi? (b) Hi yihi ndlela yin’wana yo tiyisa ripfumelo ni xivindzi xa hina?

³ Xivindzi i vuswikoti byo vulavula ni ku endla swilo handle ko chava loko hi ri eka swiyimo swo tika ni leswi nga ni khombo. Ku va ni xivindzi i ku tiyiseka ni ku va ni vurhena, hambi ku ri ku tiyimisela ku xanisiwa hikwalaho ka leswi hi swi pfumelaka.—Mar. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ Ripfumelo ni xivindzi i timfanelo leti rhandzekaka. Kambe hi nga ha titwa hi lava ripfumelo ni xivindzi leswi engetelekeke. Bibele yi vulavula hi malandza ya Xikwembu ya magidi lawa a ma ri swikombiso leswinene swa ripfumelo ni xivindzi. Hikwalaho ndlela yin’wana yo tiyisa ripfumelo ni  xivindzi xa hina i ku kambisisa swin’wana swa swikombiso sweswo.

5. Leswaku Yoxuwa a humelela eka xiavelo xa yena, a a fanele a va na yini?

⁵ A hi anakanyeni hi swilo leswi nga endleka malembe ya kwalomu ka 3 500 lama hundzeke. Se a ku hundze malembe ya 40 Yehovha a kutsule timiliyoni ta Vaisrayele evuhlongeni bya le Egipta hi voko ra matimba. Muprofeta Muxe a a ri murhangeri wa vona. Loko a ri ni malembe ya 120 u ye enhlonhlorhini ya Ntshava ya Nebo leswaku a ya vona Tiko leri Tshembisiweke, naswona u fele kwalaho ehenhla ka ntshava. Mutlhandlami wa yena a ku ri Yoxuwa, wanuna loyi a a “tele moya wa vutlhari.” (Det. 34:1-9) Vaisrayele a va ri kusuhi ni ku hlasela tiko ra Kanana. Leswaku Yoxuwa a humelela tanihi murhangeri wa vona, a a fanele a va ni vutlhari bya Xikwembu. Nakambe a a fanele a va ni ripfumelo eka Yehovha ni ku va ni xivindzi ni matimba.—Det. 31:22, 23.

6. (a) Hi ku ya hi Yoxuwa 23:6, hi lava xivindzi xo endla yini? (b) Hi dyondza yini eka marito lama nga eka Mintirho 4:18-20 na Mintirho 5:29?

⁶ Vutlhari, xivindzi ni ripfumelo leswi kombisiweke hi Yoxuwa eka nkarhi wo leha lowu yena ni Vaisrayele va wu heteke va lwa ni Vakanana swi fanele swi va tiyisile. Hambiswiritano, ku engetela eka ku va ni xivindzi enyimpini, a va fanele va tlhela va va ni xivindzi xo endla leswi Yoxuwa a va khutazeke ku swi endla. Loko a nga si fa, u te: “Mi fanele mi va ni xivindzi lexikulu xo hlayisa ni ku endla hinkwaswo leswi tsariweke ebukwini ya nawu wa Muxe hi ku ka mi nga pfuki mi yi fularherile, mi hambuka eka yona mi ya exineneni kumbe eximatsini.” (Yox. 23:6) Na hina hi lava xivindzi xo yingisa Yehovha minkarhi hinkwayo. Leswi swi katsa ni le ka swiyimo leswi vanhu va lavaka leswaku hi endla leswi hambaneke ni ku rhandza ka Xikwembu. (Hlaya Mintirho 4:18-20; 5:29.) Loko hi titshega hi Yehovha hi xikhongelo, u ta hi pfuna leswaku hi tshama hi tshembekile.

7. Leswaku Yoxuwa a endla hi xivindzi ni ku humelela, a a fanele a endla yini?

⁷ Leswaku hi va ni xivindzi lexi lavekaka leswaku hi endla ku rhandza ka Xikwembu, hi fanele hi dyondza Rito ra xona ni ku tirhisa leswi hi swi dyondzaka. Leswi hi leswi Yoxuwa a byeriweke ku swi endla loko a va mutlhandlami wa Muxe: “Vana ni xivindzi, u tiya ngopfu leswaku u khathalela ku endla hi ku landza nawu hinkwawo lowu Muxe nandza wa mina a ku leriseke wona. . . . Buku leyi ya nawu yi nga suki enon’wini wa wena, naswona u fanele u yi hlaya hi rito ra le hansi nhlikanhi ni vusiku, leswaku u ta hisekela ku endla hi ku landza hinkwaswo leswi tsariweke eka yona; hi kona u nga ta endla ndlela ya wena yi humelela kutani u endla hi vutlhari.” (Yox. 1:7, 8) Yoxuwa u landzele ndzayo yoleyo kutani ‘ndlela ya yena yi humelerile.’ Loko hi endla hilaha ku fanaka, hi ta va ni xivindzi lexikulu hi tlhela hi humelela entirhweni wa Xikwembu.

8. Ndzimana ya lembe ya 2013 yi tekiwe eka tsalwa rihi naswona u vona onge marito wolawo ma ta ku pfuna njhani?

⁸ Yoxuwa u fanele a tiyisiwile swinene loko a tlhela a twa Yehovha a ku: “Vana ni xivindzi, u tiya. U nga rhurhumeli kumbe u chava, hikuva Yehovha Xikwembu xa wena u na wena kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona.” (Yox. 1:9) Na  hina Yehovha u na hina. Hikwalaho a hi fanelanga hi ‘rhurhumela kumbe hi chava’ ku nga khathariseki miringo leyi hi langutanaka na yona. I ya nkoka swinene marito lama nge: “Vana ni xivindzi, u tiya. . . . Yehovha Xikwembu xa wena u na wena.” Marito lawa ya Yoxuwa 1:9 ma hlawuriwe leswaku ma va ndzimana ya lembe ya 2013. Hakunene ma ta hi tiyisa eka tin’hweti leti taka, hilaha marito ni swiendlo swa vanhu van’wana lava nga swikombiso leswinene lava nga ni ripfumelo ni xivindzi swi nga ta hi tiyisa hakona.

9. Rahava u kombise ripfumelo ni xivindzi hi ndlela yihi?

⁹ Loko Yoxuwa a rhumele tinhlori timbirhi eKanana, Rahava lowa nghwavava u ti tumbetile a tlhela a kongomisa valala va tona endhawini leyi nga riki yona. Hikwalaho ka swiendlo swa yena swa ripfumelo ni xivindzi, yena ni ndyangu wa ka vona a va dlayiwanga loko Vaisrayele va lovisa muti wa Yeriko. (Hev. 11:30, 31; Yak. 2:25) I ntiyiso leswaku Rahava u tshike mahanyelo ya yena yo biha leswaku a ta tsakisa Yehovha. Van’wana lava veke Vakreste va ve ni ripfumelo ni xivindzi naswona va cince vutomi bya vona leswaku va ta tsakisa Xikwembu.

10. Hi le ka swiyimo swihi laha Rhuti a hlawuleke ku va mugandzeri wa ntiyiso naswona u katekisiwe njhani?

¹⁰ Loko Yoxuwa a file, Rhuti lowa Mumowabu u ve ni xivindzi xo gandzela Yehovha. Leswi a a ri noni leyi a yi tekiwe hi Muisrayele, swi nga endleka a a tiva swo karhi hi Yehovha. N’wingi wa yena, Nawomi loyi a a ri noni, a a tshama etikweni ra Mowabu kambe u kunguhate ku tlhelela edorobeni ra Betlehema leri a ri ri eIsrayele. Endleleni, Nawomi u khongotele Rhuti leswaku a tlhelela eka vanhu va ka vona, kambe Mumowabu loyi u hlamule a ku: “U nga ndzi kombeli leswaku ndzi ku tshika, ndzi tlhela ndzi nga ha fambi na wena . . . Vanhu va wena va ta va vanhu va mina, Xikwembu xa wena xi ta va Xikwembu xa mina.” (Rhu. 1:16) Rhuti a a vula a tiyisile. Hi ku famba ka nkarhi, Rhuti u tekiwe hi Bowasi xaka ra Nawomi naswona u veleke n’wana wa jaha kutani a va kokwa wa xisati wa Davhida na Yesu. Hakunene, Yehovha wa swi katekisa swiendlo swa ripfumelo ni xivindzi.—Rhu. 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

11. Yoyada na Yehoxeba va xi kombise njhani xivindzi, naswona leswi swi endle leswaku ku va ni vuyelo byihi?

¹¹ Xivindzi ni ripfumelo ra hina swa tiya loko hi xiya leswaku Xikwembu xi ni lava va rhangisaka ku endla ku rhandza ka xona ni ku sirhelela vapfumeri-kulobye. Hi xikombiso, anakanya hi Muprista Lonkulu Yoyada ni nsati wa yena, Yehoxeba. Endzhaku ka loko Hosi Ahaziya a file, Ataliya mana wa yena u dlaye vana va hosi hinkwavo handle ka Yehowaxi, ivi a tiendla hosi ya xisati. Yoyada na Yehoxeba va nghenise vutomi bya vona ekhombyeni hi ku teka Yehowaxi n’wana wa xinuna wa Ahaziya va n’wi tumbeta ku ringana malembe ya tsevu. Hi lembe ra vunkombo, Yoyada u endle Yehowaxi hosi kutani a lerisa leswaku Ataliya a dlayiwa. (2 Tih. 11:1-16) Endzhaku Yoyada u seketele Hosi Yehowaxi eku pfuxeteni ka tempele. Naswona loko Yoyada a fa a ri ni malembe ya 130, u lahliwe ni tihosi “hikuva a a endle leswinene eIsrayele ni le ka Xikwembu xa ntiyiso ni le ka yindlu ya xona.” (2 Tikr. 24:15, 16) Ku tlula kwalaho, xiendlo xa xivindzi xa Yoyada ni nsati wa yena xi sirhelele ndyangu wa vuhosi ku sukela eka Davhida ku ya fika eka Mesiya.

12. I yini leswi Ebedi-meleke a swi endleke hi xivindzi?

¹² Ebedi-meleke, mutsheniwa loyi a a tirha endlwini ya Hosi Sedekiyasi, u nghenise vutomi bya yena ekhombyeni leswaku a ponisa Yeremiya. Hosi leyi yi nyikete Yeremiya eka tihosana ta Yuda, leti n’wi hehleke hileswaku u pfukela mfumo kutani ti n’wi lahlela exihlobyeni lexi nga ni ndzhope leswaku a ta fela kona. (Yer. 38:4-6) Ku nga khathariseki khombo leri Ebedi-meleke a a tihoxa eka rona hikwalaho ka leswi Yeremiya a a vengiwa, u kombele Sedekiyasi leswaku a pfuna muprofeta loyi. Sedekiyasi u pfumerile ku n’wi  pfuna naswona u byele Ebedi-meleke leswaku a famba ni vavanuna va 30 leswaku va ya humesa Yeremiya exihlobyeni. Hi ku tirhisa muprofeta loyi, Xikwembu xi tiyisekise Ebedi-meleke leswaku a a nga ta fa loko Vababilona va hlasela Yerusalema. (Yer. 39:15-18) Xikwembu xa va hakela lava kombisaka xivindzi leswaku va endla ku rhandza ka xona.

13. Vaheveru vanharhu va xi kombise njhani xivindzi naswona hi nga dyondza yini eka mhaka ya vona?

¹³ Hi lembe-xidzana ra vunkombo B.C.E., malandza manharhu ya Yehovha ya Vaheveru ma hakeriwile hikwalaho ko kombisa ripfumelo ni xivindzi. Hosi Nebukadnetsara u lerise leswaku vavanuna hinkwavo va nkoka va le Babilona va hlangana leswaku va ta gandzela xifaniso lexikulu xa nsuku. Un’wana ni un’wana loyi a a nga ta xi nkhisamela a a ta dlayiwa hi ku hoxiwa ekheleni ra ndzilo. Vaheveru lavanharhu va byele Nebukadnetsara hi xichavo va ku: “Xikwembu xa hina lexi hi xi tirhelaka xa swi kota ku hi ponisa. Xi ta hi ponisa hi huma ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka ni le vokweni ra wena, Wena hosi. Loko swi nga ri tano, swi tive wena, Wena hosi, leswaku swikwembu swa wena a hi swi tirheli, ni xifaniso xa nsuku lexi u xi yimiseke a hi nge xi gandzeli.” (Dan. 3:16-18) Eka Daniyele 3:19-30 hi hlaya hi rungula leri tsakisaka ra ndlela leyi Vaheveru lavanharhu va ponisiweke ha yona. Hambileswi hi nga taka hi nga xungetiwi hi ku dlayiwa hi ku hoxiwa ekheleni ra ndzilo, hi langutana ni miringo leyi ringaka vutshembeki naswona hi nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta hi katekisa loko hi kombisa ripfumelo ni xivindzi.

14. Hi ku ya hi Daniyele ndzima 6, Daniyele u xi kombise njhani xivindzi naswona vuyelo byi ve byihi?

¹⁴ Daniyele u kombise ripfumelo ni xivindzi loko valala va yena va kucetele Hosi Dariyosi leswaku a veka nawu wa leswaku “mani na mani la kombelaka eka xikwembu xin’wana kumbe munhu un’wana ku ringana masiku ya 30, ku nga ri eka wena, Wena hosi, u fanele a hoxiwa ekheleni ra tinghala.” Loko Daniyele a twe leswaku marito lama tsariweke ma sayiniwile, “u nghene endlwini yakwe naswona a a pfuleriwe mafasitere lawa ma nga ekamareni rakwe ra le henhla ka lwangu, etlhelo ra le Yerusalema, kanharhu hi siku a a nkhinsama hi matsolo, a khongela, a dzunisa emahlweni ka Xikwembu xakwe, hilaha a a hamba a endla hakona emahlweni ka leswi.” (Dan. 6:6-10) Daniyele loyi a a ri ni xivindzi u hoxiwe ekheleni ra tinghala—kambe Yehovha u n’wi ponisile.—Dan. 6:16-23.

15. (a) Akhwila na Prisila va ri kombise njhani ripfumelo ni xivindzi? (b) Marito ya Yesu lama nga eka Yohane 13:34 ma vula yini naswona Vakreste vo tala va ri kombise njhani rirhandzu ro tano?

¹⁵ Akhwila na Prisila va ‘veke tinhamu ta vona ekhombyeni leswaku va ponisa moya-xiviri wa Pawulo’ ehansi ka swiyimo leswi nga hlamuseriwiki eBibeleni. (Mint. 18:2; Rhom. 16:3, 4) Hi xivindzi va endle hi ku pfumelelana ni marito  ya Yesu lama nge: “Ndzi mi nyika xileriso lexintshwa, leswaku mi rhandzana; tanihi leswi ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina.” (Yoh. 13:34) Nawu wa Muxe a wu lava leswaku munhu a rhandza vanhu van’wana hilaha a a tirhandza hakona. (Lev. 19:18) Kambe xileriso xa Yesu a xi ri ‘xintshwa’ hikuva xi hlamusela rirhandzu leri a ri ta endla leswaku hi nyikela hi vutomi bya hina hikwalaho ka van’wana, hilaha na yena a endleke hakona. Vakreste vo tala va kombise rirhandzu hi ku ‘veka tinhamu ta vona ekhombyeni’ leswaku va sirhelela vapfumeri-kulobye leswaku va nga vavisiwi kumbe ku dlayiwa hi valala.—Hlaya 1 Yohane 3:16.

16, 17. Ripfumelo ra Vakreste van’wana vo sungula ri ringiwe njhani naswona ripfumelo ra Vakreste van’wana va manguva lawa ri ringiwe njhani?

¹⁶ Ku fana na Yesu, Vakreste vo sungula a va gandzela Yehovha ntsena. (Mat. 4:8-10) Va ale ku hisa murhi wa risuna leswaku va fundzha mufumi wa Rhoma. (Vona xifaniso.) Daniel P. Mannix u tsale a ku: “I Vakreste va nga ri vangani lava landzuleke ripfumelo, hambileswi alitari leyi a yi ri ni ndzilo lowu pfurhaka hi ntolovelo a yi vekiwa endhawini ya mintlango leswaku yi ta va ekusuhi na vona. Leswi mubohiwa a a fanele a swi endla a ku ri ku tsongolanyana murhi wa risuna a wu hoxa endzilweni kutani a a nyikiwa Xitifiketi xa Xitlhavelo ivi a ntshunxiwa. Nakambe a a tlhela a hlamuseriwa hi vukheta leswaku a a nga gandzeli mufumi; ntsena a a pfumela leswaku mufumi loyi a a rhangela mfumo wa Rhoma a a ri xikwembu. Nilokoswiritano, i Vakreste vatsongo lava va pfumeleke ku endla sweswo leswaku va ta pona.”—Those About to Die.

¹⁷ Vakreste va manguva lawa lava a va ri etikampeni ta Manazi ta nxaniso lava a va langutane ni ku dlayiwa va nyikiwe nkarhi ko tala leswaku va ta ntshunxiwa hi ku sayina xihlambanyo va vula leswaku a va ha n’wi gandzeli Yehovha. Kambe i vatsongo lava sayineke. Hi nkarhi wa ku yayarheriwa ka rixaka eRwanda, Timbhoni ta Matutsi ni ta Mahutu ti nghenise vutomi bya tona ekhombyeni hi ku sirhelelana. Miringo yo tano yi lava xivindzi ni ripfumelo.

18, 19. I swikombiso swihi swa le Bibeleni swa vanhu lava a va ri ni ripfumelo ni xivindzi leswi nga hi pfunaka leswaku hi endla ntirho wa hina wo chumayela?

¹⁸ Sweswi hi ni lunghelo ro hlanganyela entirhweni lowukulu swinene lowu tshameke wu nyikiwa malandza ya Xikwembu lama nga vanhu laha misaveni—ntirho wo twarisa rungula ra Mfumo ni wo endla vadyondzisiwa. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Ha xi tlangela swinene xikombiso xa Yesu lexi hetisekeke! U “[fambe] hi muti ni muti ni hi ximutana ni ximutana, a chumayela ni ku vula mahungu lamanene ya mfumo wa Xikwembu.” (Luka 8:1) Ku fana na yena hi fanele hi va ni ripfumelo ni xivindzi leswaku hi ta chumayela rungula ra Mfumo. Hi ku pfuniwa hi Xikwembu, hi nga va ni xivindzi ku fana na Nowa, “muchumayeri wa leswo lulama” loyi a a ri ni xivindzi eka “misava ya vanhu lava nga xiximiki Xikwembu” lava a va ta lovisiwa hi ndhambi.—2 Pet. 2:4, 5.

¹⁹ Xikhongelo xi hi pfuna leswaku hi endla ntirho wo chumayela. Loko valandzeri van’wana va Kreste lava a va xanisiwa va khongelele leswaku va “vula rito ra Xikwembu hi vurhena,” xikombelo xa vona xi hlamuriwile. (Hlaya Mintirho 4:29-31.) Loko u chava ku chumayela hi yindlu ni yindlu, Yehovha u ta hlamula swikhongelo swa wena swa leswaku u va ni ripfumelo lerikulu ni xivindzi.—Hlaya Pisalema 66:19, 20. *

20. I nseketelo wihi lowu hi nga na wona tanihi malandza ya Yehovha?

²⁰ A swi olovi ku hambeta hi endla ku rhandza ka Xikwembu emisaveni leyi yo homboloka. Kambe, a hi hexe. Xikwembu xi na hina. Ni N’wana wa xona la nga Nhloko ya vandlha, u na hina. Nakambe ku ni Timbhoni ta Yehovha tin’wana leti tlulaka 7 000 000 emisaveni hinkwayo. A hi hambeteni swin’we na tona hi kombisa ripfumelo hi tlhela hi chumayela mahungu lamanene hi ri karhi hi tsundzuka ndzimana ya hina ya lembe ya 2013 leyi nge: “Vana ni xivindzi, u tiya. . . . Yehovha Xikwembu xa wena u na wena.”—Yox. 1:9.