1. Hi xihi xiyimo lexi nga tsakisiki lexi vanhu va langutanaka na xona?

YEHOVHA a a nga lavi leswaku vanhu va xaniseka, va tsana va tlhela va dyuhala. Ku hambana ni sweswo, xikongomelo xakwe a ku ri leswaku vavanuna ni vavasati va tiphina hi rihanyo leri hetisekeke eParadeyisini. Kambe sweswi “ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya ni ku vaviseka swin’we.” (Rhom. 8:22) Xana u anakanya leswaku Xikwembu xi titwa njhani loko xi vona vanhu va xaniseka hikwalaho ka vuyelo bya xidyoho? Ku engetela kwalaho, vadyuhari vo tala va honisiwa loko va lava mpfuno lowu engetelekeke.—Ps. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Ha yini Vakreste va swi tlangela swinene leswi ku nga ni vadyuhari emavandlheni?

² Vanhu va Yehovha va swi tlangela swinene leswi ku nga ni vadyuhari emavandlheni. Ha vuyeriwa hi vutlhari bya vona naswona hi lava ku landzela xikombiso xa vona xa ripfumelo. Vo tala va hina hi maxaka ya vadyuhari volavo lava rhandzekaka. Kambe, ku nga khathariseki leswaku hi maxaka ya vona kumbe e-e, ha khathala hi vuhlayiseki bya vona. (Gal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Hinkwerhu ka hina hi ta vuyeriwa loko hi kambisisa ndlela leyi Xikwembu xi va tekaka ha yona vadyuhari. Hi ta tlhela hi kambisisa vutihlamuleri lebyi swirho swa ndyangu ni swa vandlha swi nga na byona eka vadyuhari va hina lava rhandzekaka.

3, 4. (a) I yini leswi mutsari wa Pisalema 71 a swi kombeleke eka Yehovha hi mbilu hinkwayo? (b) I yini leswi vadyuhari lava nga kona emavandlheni va nga swi kombelaka eka Xikwembu?

³ Mutsari la huhuteriweke wa Pisalema 71:9 u kombele Xikwembu a ku: “U nga ndzi cukumeti emalembeni ya vudyuhari; loko matimba ya mina ma hela, u nga ndzi siyi.” Swi tikomba onge pisalema leyi yi yisa rungula ra Pisalema 70 emahlweni, leyi nga ni xingheniso lexi nge, “Ya Davhida.” Hikwalaho, swi nga ha endleka ku ri Davhida la endleke xikombelo lexi hi hlayaka ha xona eka Pisalema 71:9. U tirhele Xikwembu vutomi bya yena hinkwabyo naswona Yehovha u n’wi tirhisile ku endla swilo leswikulu. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Tih. 2:1-3, 10) Hambileswi a tirheleke Yehovha ku ringana malembe yo tala, Davhida se a a dyuharile naswona u vone swi fanerile ku kombela Yehovha leswaku a hambeta a n’wi khathalela.—Hlaya Pisalema 71:17, 18.

⁴ Vanhu vo tala namuntlha va fana na Davhida. Hambileswi va dyuhaleke naswona va langutanaka ni “masiku ya khombo,” va hambeta va dzunisa Xikwembu hilaha va nga kotaka hakona. (Ekl. 12:1-7) Vo tala va vona swi nga endleka va nga ha swi koti ku endla mintirho yo hambana-hambana leyi a va yi endla khale, ku katsa ni ku ya entirhweni wa nsimu. Kambe na vona va nga kombela Yehovha leswaku a hambeta a va katekisa ni ku va khathalela. Vadyuhari volavo vo tshembeka va nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta hlamula swikhongelo swa vona. Phela Yehovha u huhutele Davhida leswaku a khongela hi timhaka leti fanaka.

5. Yehovha u va teka njhani vadyuhari vo tshembeka?

⁵ Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku Yehovha u va teka va ri va nkoka vadyuhari vo tshembeka naswona u langutele leswaku malandza yakwe ma va xixima. (Ps. 22:24-26; Swiv. 16:31; 20:29) Levhitika 19:32 yi ri: “U fanele u suka u yima emahlweni ka la nga ni timpfu naswona u fanele u komba xichavo eka munhu la kuleke, u fanele u chava Xikwembu xa wena. Hi mina Yehovha.” Entiyisweni, ku xixima vadyuhari lava nga evandlheni a ku ri vutihlamuleri bya nkoka swinene loko marito wolawo ma tsariwa naswona bya ha ri bya nkoka ninamuntlha. Kambe ku vuriwa yini hi ku va khathalela? I vutihlamuleri bya vamani?

6. Hi xihi xikombiso lexi Yesu a xi vekeke xo khathalela mutswari?

⁶ Rito ra Xikwembu ri ri: “Xixima tata wa wena ni mana wa wena.” (Eks. 20:12; Efe. 6:2) Yesu u kombise leswaku xileriso lexi i xa nkoka swinene loko a sola Vafarisi ni vatsari lava va aleke ku khathalela vatswari va vona. (Mar. 7:5, 10-13) Yesu u veke xikombiso lexinene. Hi xikombiso, loko Yesu a ri kusuhi ni ku fa emhandzini ya nxaniso, u nyike Yohane mudyondzisiwa wakwe loyi a a n’wi rhandza vutihlamuleri byo khathalela mana wakwe loyi swi nga ha endlekaka a a ri noni hi nkarhi wolowo.—Yoh. 19:26, 27.

7. (a) Hi wihi nawu lowu muapostola Pawulo a wu boxeke malunghana ni ku khathalela vatswari? (b) Hi wihi mongo wa marito ya Pawulo?

⁷ Muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsala leswaku Vakreste va fanele va khathalela mindyangu ya vona. (Hlaya 1 Timotiya 5:4, 8, 16.) Xiya mongo wa leswi Pawulo a swi tsaleleke Timotiya. Pawulo u vulavule hi vanhu lava vandlha ri faneleke ri va pfuna hi mali ni lava nga fanelangiki va pfuniwa. U swi veke erivaleni leswaku vana lava nga Vakreste, vatukulu ni maxaka man’wana ya vakhegula lava nga tinoni hi vona va nga ni vutihlamuleri byo va khathalela. Hikwalaho, vandlha a ri nga ta boheka ku va khathalela hi timali. Hilaha ku fanaka ninamuntlha, ndlela yin’wana leyi Vakreste va kombisaka “ku tinyiketela loku nga ni vukwembu” ha yona i ku tiyiseka leswaku maxaka ya vona ma kuma leswi ma swi pfumalaka.

8. Ha yini Bibele yi nga nyiki milawu leyi kongomeke malunghana ni ku khathalela vatswari lava dyuhaleke?

⁸ Vana lava nga Vakreste lava se va kuleke va ni vutihlamuleri byo khathalela vatswari va vona hi swilo leswi vonakaka. Pawulo a a vulavula hi maxaka lama pfumelaka, kambe vatswari lava nga riki swirho swa vandlha ra Vukreste a va fanelanga va honisiwa. Ndlela leyi vana va va khathalelaka ha yona vatswari va vona ya hambana. A  swi kona swiyimo swimbirhi leswi fanaka. Swilaveko, vumunhu ni rihanyo ra vadyuhari a swi fani. Vadyuhari van’wana va ni vana vo tala; kasi van’wana vo va ni n’wana un’we ntsena. Van’wana va nga kuma mpfuno eka Mfumo; kasi van’wana a va nge wu kumi. Nakambe swilo leswi vanhu lava lavaka ku khathaleriwa va swi rhandzaka a swi fani. Hikwalaho, ku sola ndlela leyi munhu a ringetaka ku khathalela maxaka ya yena lama dyuhaleke ha yona swi ta va swi nga kombisi vutlhari kumbe rirhandzu. Phela, Yehovha a nga katekisa xiboho xin’wana ni xin’wana lexi fambisanaka ni Matsalwa a tlhela a endla leswaku xi tirha, hilaha a endleke hakona enkarhini wa Muxe.—Tinhl. 11:23.

9-11. (a) Hi swihi swiyimo swo tika leswi van’wana va nga ha langutanaka na swona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Ha yini vana lava kuleke lava nga entirhweni wa nkarhi hinkwawo va nga fanelanga va hatlisela ku tshika xiavelo xa vona? Kombisa.

⁹ Loko vatswari lava dyuhaleke va tshama ekule ni vana va vona swi nga ha va tikela vana ku va pfuna loko va lava mpfuno. Vana va nga ha boheka ku endzela vatswari va vona hi ku hatlisa hikwalaho ka leswi va nga wa, va nga tshoveka kumbe hikwalaho ka swiphiqo swin’wana leswikulu. Endzhaku ka sweswo vatswari va nga ha lava mpfuno—kumbexana swa xinkarhana kumbe ku ringana nkarhi wo leha. *

¹⁰ Lava nga entirhweni wa nkarhi hinkwawo lava tirhaka ekule ni le kaya, va nga ha boheka ku endla swiboho swo tika swinene. Lava tirhaka eBethele, varhumiwa ni valanguteri va swifundzha ni va miganga va swi teka swi ri swa risima swiavelo swa vona naswona va swi teka tanihi nkateko lowu humaka eka Yehovha. Hambiswiritano, loko vatswari va vona va vabya, nchumu wo sungula lowu va nga ha wu ehleketaka ku nga ha va ku, ‘Hi fanele hi tshika xiavelo xa hina leswaku hi ta kota ku ya khathalela vatswari va hina ekaya.’ Kambe, ku ta va ku ri vutlhari ku khongela ni ku anakanyisisa hi leswi vatswari va swi lavaka kumbe leswi va swi navelaka. A nga kona loyi a faneleke a hatlisela ku tshika xiavelo xakwe xo tirhela Yehovha naswona swi nga endleka minkarhi yin’wana swi nga bohi ku endla tano. Xana vuvabyi lebyi va khomeke byo va bya xinkarhana, laha un’wana evandlheni leri vatswari va hlanganyelaka eka rona a nga tsakelaka ku va pfuna?—Swiv. 21:5.

¹¹ Hi xikombiso, anakanya hi xiyimo xa vamakwavo vambirhi lava a va tirha ekule ni le kaya. Un’wana a a ri murhumiwa eAmerika Dzonga, kasi lowun’wana a a tirha eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo eBrooklyn le New York. Vatswari lava dyuhaleke va vamakwavo lava a va lava mpfuno. Vavanuna lava swin’we ni vasati va vona va endzele vatswari va vona eJapani ku ya vona ndlela leyi va nga va pfunaka ha yona. Mpatswa lowu a wu ri eAmerika Dzonga a wu anakanya hi ku tshika xiavelo xa wona kutani wu tlhelela ekaya. Hiloko wu kuma riqingho leri humaka eka muhlanganisi wa huvo ya vakulu wa le vandlheni ra vatswari va wona. Vakulu volavo a va bule hi mhaka yoleyo naswona a va lava leswaku mpatswa wolowo wu ya emahlweni ni xiavelo xa wona xa vurhumiwa. Vakulu a va wu tlangela swinene ntirho lowu a wu endliwa hi mpatswa lowu kutani a va tiyimisele ku endla leswi va nga swi kotaka leswaku va wu pfuna ku khathalela vatswari va wona. Hinkwavo endyangwini wolowo va ri tlangele swinene rirhandzu leri vakulu volavo va va kombiseke rona.

12. Ndyangu wa Vakreste wu fanele wu tiyiseka hi yini loko wu endla xiboho xo khathalela vatswari lava dyuhaleke?

¹² Ku nga khathariseki xiboho lexi ndyangu wa Vakreste wu xi tekaka xo khathalela vatswari lava dyuhaleke, wu fanele wu tiyiseka leswaku xin’wana ni xin’wana lexi wu xi endlaka xi yisa ku dzuneka evitweni ra Xikwembu. A hi swi lavi ku fana ni varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wa Yesu. (Mat. 15:3-6) Hi lava leswaku swiboho swa hina swi yisa ku dzuneka eka Xikwembu ni le vandlheni.—2 Kor. 6:3.

13, 14. Matsalwa ma swi kombisa njhani leswaku mavandlha ma ni vutihlamuleri byo khathalela vamakwerhu lava dyuhaleke?

¹³ A hi hinkwavo lava nga pfunaka vanhu lava  nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo hi ndlela leyi boxiweke laha henhla. Hambiswiritano, xiyimo lexi veke kona eminkarhini ya vaapostola xi swi veka erivaleni leswaku mavandlha ma swi tsakela ku khathalela swilaveko swa vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava dyuhaleke lava nga swikombiso leswinene. Bibele yi vula leswaku evandlheni ra le Yerusalema “a nga kona loyi a a pfumala.” Leswi a swi vuli swona leswaku hinkwavo a va ri swigwili. Entiyisweni, van’wana a va ri swisiwana kambe a ku “averiwa un’wana ni un’wana, hi ku ya hi xilaveko xa yena.” (Mint. 4:34, 35) Kambe hi ku famba ka nkarhi ku ve ni xiphiqo evandlheni ra kwalaho. Ku vikiwe leswaku “tinoni [tin’wana] a ti honisiwa eka mphakelo wa siku ni siku” wa swakudya. Hikwalaho, vaapostola va lerise leswaku ku hlawuriwa vavanuna lava fanelekaka, lava tiyisekeke leswaku tinoni ti khomiwa hi ndlela leyi faneleke naswona ti kuma swakudya leswi ringaneke. (Mint. 6:1-5) I ntiyiso leswaku mphakelo wa swakudya wa siku ni siku a ku ri lunghiselelo ra xinkarhana leri a ri endleriwe ku enerisa swilaveko swa lava veke Vakreste hi Pentekosta ya 33 C.E. ni lava va tshameke eYerusalema swa xinkarhana leswaku va tiyisa ripfumelo ra vona. Hambiswiritano, xiboho lexi vaapostola va xi endleke xi kombisa leswaku vandlha ri nga pfuna ku khathalela swilaveko swa vamakwerhu lava pfumalaka.

¹⁴ Hilaha swi kombisiweke hakona, Pawulo u hlamusele Timotiya leswaku hi rini laha vandlha a ri fanele ri pfuna tinoni leti nga Vakreste hi swilo leswi vonakaka. (1 Tim. 5:3-16) Yakobo mutsari wa Bibele u huhuteriwe ku tsala leswaku Vakreste va ni vutihlamuleri byo khathalela vana lava nga riki na vatswari, tinoni ni van’wana lava nga le maxangwini kumbe lava pfumalaka. (Yak. 1:27; 2:15-17) Muapostola Yohane na yena u te: “Mani na mani la nga ni swa ku hanya ha swona swa misava leyi kutani a vona makwavo a pfumala kambe a swinya a nga n’wi kombi ntsetselelo wakwe lowukulu, xana rirhandzu ra Xikwembu ri tshamisisa ku yini eka yena?” (1 Yoh. 3:17) Loko Mukreste ha un’we a ri ni vutihlamuleri byolebyo eka lava pfumalaka, mavandlha na wona ma ni vutihlamuleri lebyi fanaka.

15. Loko ku pfuniwa vamakwerhu lava dyuhaleke, i yini leswi nga ha katsekaka?

¹⁵ Ematikweni man’wana, mfumo wu nyika vadyuhari mali ya mudende wu tlhela wu hlela minongonoko yin’wana leyi endleriweke ku va pfuna. (Rhom. 13:6) Kasi ematikweni man’wana vadyuhari a va wu kumi mpfuno. Hikwalaho, ndlela leyi maxaka ni vandlha va faneleke va va khathalela ha yona vamakwerhu lava dyuhaleke, ya hambana hi ku ya hi swiyimo. Loko vana lava nga Vakreste va tshama ekule ni vatswari va vona, sweswo swi nga ha khumba swilo leswi va nga swi endlaka leswaku va va pfuna. Vana volavo va fanele va vulavula ni vakulu va vandlha leri vatswari va vona va hlanganyelaka eka rona, leswaku va tiyiseka leswaku hinkwavo  va swi twisisa swiyimo swa ndyangu wa ka vona. Hi xikombiso, vakulu va nga ha pfuna vatswari lava dyuhaleke ku kumisisa leswaku mfumo wu nga va pfuna njhani vadyuhari. Va nga ha tlhela va xiya swilo leswi vana va vona va faneleke va tivisiwa swona, swo tanihi mapapila ya nkoka lama nga si pfuriwaka kumbe mirhi leyi vatswari va nga si yi nwaka. Loko vana ni vakulu va burisana kahle ni hi ku ntshunxeka swi nga va pfuna ku kuma ntlhantlho. Loko ku ri ni munhu un’wana loyi a tshamaka ekusuhi loyi a nga pfunaka kumbe a nga nyikaka swirho swa ndyangu leswi tshamaka ekule swiringanyeto, swi nga antswisa xiyimo swi tlhela swi endla leswaku ndyangu wu nga vileli ngopfu.

16. Vakreste van’wana va va pfuna njhani vadyuhari lava nga kona evandlheni?

¹⁶ Vakreste van’wana va tirhise nkarhi wa vona ni matimba ya vona leswaku va pfuna hilaha va nga kotaka hakona hikwalaho ka leswi va rhandzaka vadyuhari lava rhandzekaka. Va tiyiseka leswaku va swi khathalela swinene swirho swa vandlha leswi dyuhaleke. Van’wana lava pfunetaka eku khathaleleni ka vadyuhari va avelana mintirho ya kona ni van’wana evandlheni kutani va cincana ku va khathalela. Hambileswi va swi xiyaka leswaku swiyimo swa vona a swi va pfumeleli ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo, va tsakela ku pfuna vana lava nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo leswaku va tshama eswiavelweni swa vona. Hakunene vamakwerhu volavo va kombisa langutelo lerinene! Entiyisweni, ku nga khathariseki leswaku van’wana va pfuna ku fikela kwihi, vana va ha ri ni vutihlamuleri byo endlela vatswari va vona leswi va nga swi kotaka.

17, 18. I langutelo rihi leri nga ta endla leswaku swi tsakisa ku khathalela vadyuhari?

¹⁷ Vadyuhari swin’we ni lava va va khathalelaka va nga endla leswaku xiyimo xo tika xi olova. Loko na wena u va khathalela, tikarhatele ku tshama u ri ni langutelo lerinene. Minkarhi yin’wana ku dyuhala swi nga endla leswaku munhu a hela matimba kumbe swi n’wi vangela ntshikilelo wa mianakanyo. Xisweswo, swi nga ha lava leswaku u endla matshalatshala lamakulu leswaku u xixima u tlhela u khutaza vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava dyuhaleke hi ku vulavula swilo leswi khutazaka. Vamakwerhu lava nga ni malembe yo tala va tirhela Yehovha hi ku tshembeka va fanele va bumabumeriwa. Yehovha a nga yi rivali ndlela leyi va n’wi tirheleke ha yona, ni Vakreste-kulobye a va yi rivali.—Hlaya Malakiya 3:16; Vaheveru 6:10.

¹⁸ Ku engetela kwalaho, malunghiselelo ya siku ni siku yo tika lama faneleke ma endliwa ma nga olova loko vadyuhari ni lava va va khathalelaka va pfa va byelana swilo swo hlekisa. (Ekl. 3:1, 4) Vadyuhari vo tala va ringeta hi matimba ku nga lavi swilo swo tlula mpimo. Va swi xiya leswaku loko va kombisa musa, va ta hambeta va endzeriwa va tlhela va kuma nkhathalelo. Swi tolovelekile ku twa munhu a ku: “A ndzi endzele munghana la dyuhaleke leswaku ndzi ya n’wi khutaza kambe loko ndzi suka eka yena ndzi titwe ndzi khutazekile swinene.”—Swiv. 15:13; 17:22.

19. I yini leswi nga pfunaka vantshwa ni lavakulu leswaku va tshama va ri ni ripfumelo ro tiya hi minkarhi ya maxangu?

¹⁹ Hi ri langutele hi mahlo-ngati siku leri ku xaniseka ni ku nga hetiseki swi nga ta va swi herile. Ku kondza nkarhi wolowo wu fika, malandza ya Xikwembu ma fanele ma tshama ma ri karhi ma anakanya hi ntshembo wa wona wa vumundzuku lebyi nga heriki. Ku tshemba switshembiso swa Xikwembu swa hi tiyisa hi minkarhi ya maxangu. Leswi hi nga ni ripfumelo “a hi tshiki, hambiloko munhu loyi hi nga yena ehandle a hlakala, hakunene munhu loyi hi nga yena endzeni wa pfuxetiwa siku ni siku.” (2 Kor. 4:16-18; Hev. 6:18, 19) Kambe, ku engetela eka ku tshama u ri ni ripfumelo leri tiyeke eka switshembiso swa Xikwembu, i yini leswi nga ku pfunaka ku hetisisa vutihlamuleri byo khathalela vadyuhari? Exihlokweni lexi landzelaka ku ta buriwa hi swiringanyeto swin’wana leswi nga ku pfunaka.