Tisirhelele Leswaku U Nga Kanganyisiwi

DON QUIXOTE i n’wamafenya la tivekaka swinene la veke kona hi lembe-xidzana ra vu-16, loyi Miguel de Cervantes mutsari wa le Spain a tsaleke ha yena eka novhele yakwe kutani a n’wi thya vito rero. Eka novhele yoleyo, Don Quixote u tiendla nhenha ya khale leyi sirhelelaka vavasati lava a va ri ekhombyeni. Endzhaku ka sweswo, na yena u sungule ku tivitana nhenha. Eka xiyenge xin’wana lexi na xona xi dumeke, u tivona a ri karhi a hlula swigevenga leswi vonakaka swi ri ni khombo swinene. Leswi a a tibyela leswaku u endla ku rhandza ka Xikwembu loko a dlayetela swigevenga sweswo, a a nga swi xiyi leswaku wa tikanganyisa.

Hambileswi Don Quixote a nga riki munhu wa xiviri, mhaka hileswaku vukanganyisi a hi ntsheketo. Hi xikombiso, ehleketa hi wanuna la nga xindzendzele la tibyelaka leswaku a nga nwa hi ndlela leyi a lavaka ha yona kambe a nga swi xiyi leswaku u onha rihanyo rakwe swin’we ni ndyangu wakwe. Nakambe, anakanya hi wansati la alaka ku dya kambe a tibyela leswaku u ta tshama a hanye kahle, kambe a nga swi xiyi leswaku sweswo swi ta endla leswaku a fa.

Xana un’wana ni un’wana wa hina a nga kanganyisiwa? Ina. Entiyisweni, hinkwerhu hi nga wela entlhan’wini wolowo. Hi nga ha kanganyisiwa hi tidyondzo ta vukhongeri leti hi ti rhandzaka swinene naswona sweswo swi nga endla leswaku ku va ni vuyelo byo biha. Ha yini swi ri tano? U nga tisirhelela njhani leswaku u nga kanganyisiwi?

Makhombo Yo Kanganyisiwa

Xihlamusela-marito xin’wana xi vula leswaku rito kanganyisa ri vula “ku endla munhu a kholwa nchumu lowu nga riki ntiyiso.” Ri nga ha tlhela ri vula ku ta ni “timhaka leti nga riki ntiyiso leti endlaka leswaku munhu a honisiwa, a pfilunganyeka kumbe a titwa a ri xikangalafula.” Kutani nhlamuselo ya rito rero swin’we ni marito man’wana yo tanihi  ku “xisa” kumbe ku “hambukisa,” ma nga kanganyisa munhu. Kutani munhu la nga swi xiyiki leswaku wa ‘honisiwa, wa pfilunganyiwa kumbe ku endliwa xikangalafula’ hikwalaho ka rungula leri nga riki ntiyiso, u le khombyeni lerikulu.

Lexi twisaka ku vava hileswaku minkarhi yo tala munhu la kanganyisiwaka u tala ku khomelela eka leswi a byeriweke swona hambiloko ku ri ni vumbhoni lebyi kombisaka leswaku wa kanganyisiwa. Kumbexana leswi a ti rhandzaka swinene tidyondzo takwe swi endla leswaku a nga swi amukeli swilo leswi lwisanaka na tona.

Xana Hi Le Khombyeni Ro Kanganyisiwa?

U nga ha tivutisa u ku, ‘Xana ndzi ta va ndzi hundzeleta swilo hi ku vula leswaku hinkwerhu hi le khombyeni ro kanganyisiwa malunghana ni leswi hi swi pfumelaka loko ku tiwa etimhakeni ta vukhongeri?’ U ta va u nga hundzeleti swilo hikuva Sathana Diyavulosi loyi Yesu a n’wi vitaneke “tata wa mavunwa” u tiyimisele ku hi kanganyisa hinkwerhu. (Yohane 8:44) EBibeleni Sathana u tlhela a hlamuseriwa tanihi “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” Ematin’wini hinkwawo, u ‘dlaye mianakanyo’ ya timiliyoni ta vanhu. (2 Vakorinto 4:4) Ni sweswi u “[xisa] misava hinkwayo leyi akiweke.”—Nhlavutelo 12:9.

Sathana u sungule ku kanganyisa vanhu ku sukela eku sunguleni ka matimu ya vanhu. Hi xikombiso, u kanganyise Evha hi ku n’wi endla a vona onge a nga boheki ku landzela milawu ya Muvumbi wakwe naswona a nga “fana ni Xikwembu, [a] tiva leswinene ni leswo biha,” hi ku va a tihlawulela leswi nga swinene ni leswi nga riki swinene. (Genesa 3:1-5) Sweswo a ku ri vukanganyisi hikuva hambileswi vanhu va ntshunxekeke ku hlawula leswi va lavaka ku swi endla, a va na byona vuswikoti byo tihlawulela leswi nga swinene ni leswi nga riki swinene. Tanihi leswi Xikwembu xi nga Muvumbi tlhelo Hosi leyi Lawulaka, hi xona ntsena lexi nga ni mfanelo yo hi hlawulela leswi nga swinene ni leswi nga riki swinene. (Yeremiya 10:23; Nhlavutelo 4:11) Hakunene i ku tikanganyisa ku ehleketa leswaku leswi hi tihlawulelaka leswi hi lavaka ku swi endla, hi ni lunghelo ro hlawula leswaku hi swihi leswi nga swinene ni leswi nga riki swinene! Leswi hi nga hetisekangiki, ntlhamu lowu wu nga hi phasa hi ku olova.

Xana Na Wena U Nga Kanganyisiwa?

Swi nga ha endleka leswaku se ku hundze malembe u ri karhi u ti tlangela swinene tidyondzo ta wena ta vukhongeri, kumbexana u dyondzisiwe tona ku sukela evutsongwanini. Kambe sweswo a swi vuli swona leswaku tidyondzo teto i ta ntiyiso. Ha yini? Bibele yi kombisa leswaku endzhakunyana ka ku fa ka vaapostola va Kreste, ku humelele vavanuna lava kanganyisaka evandlheni ra Vukreste kutani va dyondzisa “swilo leswi soholotiweke leswaku va tikokela vadyondzisiwa.” (Mintirho 20:29, 30) Va hambukise vanhu “hi timhaka to wonga” ni hi ku tirhisa “filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu.”—Vakolosa 2:4, 8.

Xana ku na leswi nga cinca namuntlha? A swi tikombi tano hikuva muapostola Pawulo u vule leswaku swilo swi ta ya swi nyanya “emasikwini yo hetelela,” ku nga nkarhi lowu hi hanyaka eka wona. U te: “Vanhu vo homboloka ni vaxisi va ta ya emahlweni va nyanya evubihini bya vona, va hambukisa, na vona va hambukisiwa.”—2 Timotiya 3:1, 13.

Kutani i vutlhari ku xi tekela enhlokweni xilemukiso xa muapostola Pawulo lexi nge: “Hikwalaho loyi a ehleketaka leswaku u yimile a a tivonele leswaku a nga wi.” (1 Vakorinto 10:12) Eka ndzimana leyi, Pawulo a a vulavula hi vuxaka lebyi munhu a nga na byona ni Xikwembu. Entiyisweni loko u ehleketa leswaku Sathana a nge pfuki a ku kanganyisile, wa tixisa. Hinkwerhu ma nga hi phasa “marhengu” yakwe. (Vaefesa 6:11) Leswi hi swona leswi nga endla leswaku Pawulo a chava leswaku Vakreste van’wana “hi ndlela yo karhi, hilaha nyoka yi kanganyiseke Evha hakona hi vukanganyisi bya yona, mianakanyo ya [vona] yi nga onhiwa eka ku tshembeka ni ku tenga loku faneleke Kreste.”—2 Vakorinto 11:3.

 U Nga Tisirhelela Njhani Leswaku U Nga Kanganyisiwi?

U nga tisirhelela njhani leswaku u nga kanganyisiwi hi Sathana? U nga tiyiseka njhani leswaku u “gandzela [Xikwembu] hi moya ni ntiyiso”? (Yohane 4:24) Tirhisa leswi Yehovha Xikwembu a ku nyikeke swona. Xo sungula, u ku nyike “vuswikoti byo twisisa” leswaku u kota ku hambanisa ntiyiso ni mavunwa. (1 Yohane 5:20) U tlhele a endla leswaku u kota ku tiva marhengu ya Sathana. (2 Vakorinto 2:11) Entiyisweni, u ku nyike hinkwaswo leswi u swi lavaka leswaku u tisirhelela eka marhengu ya Sathana yo ku hambukisa.—Swivuriso 3:1-6; Vaefesa 6:10-18.

Ku engetela kwalaho, Yehovha u ku nyike nchumu wa nkoka swinene lowu nga ta ku pfuna leswaku u tisirhelela. I yini nchumu wa kona? I nchumu lowu muapostola Pawulo a khutazeke munghana wakwe Timotiya leswaku a titshega ha wona loko swi ta etimhakeni ta vukhongeri. Endzhaku ko lemukisa hi “vanhu vo homboloka ni vaxisi,” muapostola Pawulo u byele Timotiya leswaku a va kaneta hi ku tirhisa “matsalwa yo kwetsima,” ku nga Bibele.—2 Timotiya 3:15.

Van’wana va nga ha vula leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka eka Xikwembu naswona a amukelaka Bibele tanihi Rito ra xona leri huhuteriweke wa kanganyisiwa. Kambe vanhu lava kanganyisiwaka hi lava nga pfumeriki leswaku ku ni Muvumbi ni leswaku Bibele i Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke. *—Varhoma 1:18-25; 2 Timotiya 3:16, 17; 2 Petro 1:19-21.

Ematshan’weni yo kanganyisiwa hileswi “vuriwaka ‘vutivi’ hi mavunwa,” tirhisa Rito ra Xikwembu leswaku u dyondza ntiyiso. (1 Timotiya 6:20, 21) Vana ni mianakanyo yo hluteka ku fana ni vavanuna ni vavasati lava muapostola Pawulo a va chumayeleke va le Beriya. Va “amukele rito hi mapfundza lamakulu ya mianakanyo.” A va lo pfumela ntsena leswi muapostola Pawulo a va dyondziseke swona kambe va tlhele va “kambisisa Matsalwa hi vukheta siku ni siku ku vona loko swilo leswi swi ri tano.”—Mintirho 17:11.

Swi nga ku chavisi ku endla leswi fanaka leswaku  u kambisisa leswi u swi pfumelaka. Entiyisweni, Bibele yi ku khutaza ku ‘tiyiseka hi swilo hinkwaswo’ loko u nga si swi amukela. (1 Vatesalonika 5:21) Loko lembe-xidzana ro sungula C.E. ri ri ekusuhi ni ku hela, muapostola Yohane u khutaze Vakreste-kulobye a ku: “Varhandziwa, mi nga kholwi marito hinkwawo lama huhuteriweke, kambe kambisisani marito lama huhuteriweke mi vona loko swi ri leswaku ma huma eka Xikwembu.” (1 Yohane 4:1) Hambileswi tidyondzo to karhi ta vukhongeri ti vonakaka ti huhuteriwile kumbe ti huma eka Xikwembu, ku ta va ku ri vutlhari ku kambisisa Matsalwa leswaku u tiyiseka loko u nga si ti amukela.—Yohane 8:31, 32.

Tirhisa Leswi U Swi Dyondzaka

Hambiswiritano, ka ha ri ni swin’wana leswi lavekaka. Mudyondzisiwa Yakobo u te: “Vanani vaendli va rito, mi nga vi vatwi ntsena, lava tixisaka hi mianakanyo ya mavunwa.” (Yakobo 1:22) Ku ni swin’wana leswi u faneleke u swi endla handle ko tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka. U fanele u tirhisa leswi u swi dyondzaka. Njhani? U fanele u endla leswi Xikwembu xi ku lerisaka swona ku nga ri leswi xi swi vengaka.

Hi xikombiso, xiya ndlela leyi mahanyelo ma nga hohloka ha yona namuntlha. Xana a ma yi kombisi ndlela leyi Sathana a humeleleke ha yona eku kanganyiseni ka vanhu leswaku va ehleketa leswaku va nga hanya handle ko landzela milawu ya Xikwembu ya mahanyelo naswona va nga humeleriwi hi nchumu? Hikwalaho ka sweswo, muapostola Pawulo u tsundzuxe Vakreste a ku: “Mi nga tshuki mi hambukisiwa: Xikwembu a hi xa ku vungunyiwa. Hikuva xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.”—Vagalatiya 6:7.

U nga fani ni “wanuna wa xiphukuphuku” loyi Yesu a vuleke leswaku u ‘twa’ leswi a swi vulaka kambe “a nga swi endli.” Ku fana na Don Quixote loyi Cervantes a tsaleke ha yena, a a kanganyisiwile hikuva a a ehleketa leswaku a nga aka yindlu ehenhla ka sava. Ematshan’weni ya sweswo, fana ni wanuna la “akeke yindlu ya yena ehenhla ka ribye lerikulu.” Yesu u vule leswaku wanuna loyi u ‘tlharihile’ hikuva u yingise leswi Yesu a swi vuleke “kutani a swi endla.”—Matewu 7:24-27.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 12, 13]

Xana U Vona Swilo Hilaha Swi Nga Hakona?

Hi va-1930, mumpfampfarhuti wa le Sweden la vuriwaka Oscar Reutersvärd u mpfampfarhute swilo leswi a nga endla leswaku swi tiviwa naswona a swi vitaniwa swifaniso leswi rharhanganeke. Xikombiso xa manguva-lawa xa leswi a a swi endla hi lexi nga evokweni ra ximatsi. Loko vanhu va languta swilo leswi a swi mpfampfarhuteke, a swi tikomba swi tlula milawu hinkwayo leyi tolovelekeke. Kambe loko swi kambisisiwa hi vukheta, swa tikomba leswaku ku tirhisiwe vutlhari leswaku loko munhu a swi languta, swi n’wi kanganyisa.

Swifaniso leswi rharhanganeke a hi swona ntsena leswi langutekaka hi ndlela yo hambana ni leyi swi nga ha yona hakunene. Kwalomu ka malembe-xidzana mambirhi lama hundzeke, Bibele yi te: “Tivoneleni: swi nga ha endleka ku va ni un’wana loyi a nga ta mi phasa hi filosofi ni vuxisi bya hava hi ku ya hi ndhavuko wa vanhu, hi ku ya hi swilo swa masungulo swa misava, ku nga ri hi ku ya hi Kreste.”—Vakolosa 2:8.

Lexi endlaka leswaku marito lawa ma va ya nkoka hileswi mutsari wa wona a tshameke a kanganyisiwa. Leswi a a dyondzisiwe hi vafundhisi lava dumeke va le nkarhini wakwe naswona a a kota ku nghena etindhawini leti tlakukeke, a swi nga ta olova ku n’wi kanganyisa.—Mintirho 22:3.

Wanuna loyi i Sawulo wa le Tarso naswona a a tibyela leswaku munhu un’wana ni un’wana la nga fambisaniki ni vukhongeri byakwe ni ndhavuko wakwe, u fanele a dlayiwa. Hi ku seketeriwa hi varhangeri va vukhongeri bya Vayuda, a a ehleketa leswaku ntirho lowu a a wu endla, wo xanisa vanhu lava alaka ku landzula ripfumelo ra vona, Xikwembu xa wu amukela. U tlhele a seketela ku dlayiwa ka wanuna un’wana loyi a va tshama etikweni rin’we hikwalaho ka leswi wanuna yoloye a a hehliwa hi mavunwa.—Mintirho 22:4, 5, 20.

Hi ku famba ka nkarhi, Sawulo u pfuniwile leswaku a tiva leswi Xikwembu xi swi amukelaka ni leswi xi nga swi amukeliki. Loko Sawulo a xiye leswaku leswi a a swi endla a swi nga ri swinene, u hundzukile kutani a tiviwa tanihi Pawulo, muapostola wa Yesu Kreste. Leswi sweswi se a a tiva ntiyiso, u sungule ku vona ndlela leyinene yo gandzela.—Mintirho 22:6-16; Varhoma 1:1.

Ku fana na Pawulo, vanhu vo tala va timbilu letinene va tshame va kanganyisiwa hi tidyondzo leti nga ha fanisiwaka ni swifaniso leswi rharhanganeke, ku nga tidyondzo leti tikombaka ti twisiseka, kambe ti nga riki kona eBibeleni. (Swivuriso 14:12; Varhoma 10:2, 3) Kambe va pfuniwile leswaku va kambisisa tidyondzo ni mihandzu ya vukhongeri bya vona. (Matewu 7:15-20) Loko va ya va kuma vutivi lebyi kongomeke bya Bibele, va siye tidyondzo ni mahanyelo ya vona ya khale leswaku va amukeleka eka Xikwembu.

Xana wa swi lava ku landzela xikombiso xa muapostola Pawulo kutani u kambisisa tidyondzo ta wena ta vukhongeri hi ku tirhisa Bibele? Timbhoni ta Yehovha ti ta swi tsakela ku ku pfuna.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 10]

Engravings by Doré