Ha Yini Vutomi Byi Vonaka Byi Nga Ri Na Xikongomelo?

HA YINI hi fanele hi pfumela leswaku vutomi “byo koma” byi ta kala byi hundza “ku fana ni ndzhuti,” hilaha Hosi Solomoni a swi vekeke hakona? (Eklesiasta 6:12) Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke, ku nga Bibele—xihlovo lexi tshembekaka xa rungula—ri tshembisa leswaku vutomi enkarhini lowu taka byi ta va byi ri ni xikongomelo.—2 Timotiya 3:16, 17.

Bibele yi hi byela hi xikongomelo xo sungula xa Xikwembu hi misava. Yi tlhela yi hlamusela xivangelo xo va misava yi tele hi vuhomboloki, ku tshikileriwa ni ku xaniseka. Ha yini swi ri swa nkoka leswaku hi twisisa swilo leswi? Hikuva xivangelo lexikulu lexi endlaka leswaku vanhu va ehleketa leswaku vutomi a byi na xikongomelo, hileswi va nga xi tiviki xikongomelo xa Xikwembu hi pulanete leyi ni vanhu lava tshamaka eka yona kumbe hileswi va hlawulaka ku xi honisa.

Hi Xihi Xikongomelo Xa Xikwembu Hi Misava?

Yehovha Xikwembu * u vumbe misava leswaku yi va kaya leri hetisekeke ra vanhu leri nga paradeyisi, ku nga  ndhawu leyi vavanuna ni vavasati a va ta tiphina hi vutomi lebyi enerisaka va ri vanhu lava hetisekeke hilaha ku nga heriki. Hambileswi vanhu vo tala va vulaka leswaku Xikwembu xi vumbe misava leswaku xi ta vona loko vanhu va ta swi kota ku fanelekela ku hanya emisaveni exivandleni xa moya, mhaka leyi a yi fambisani ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka.—Vona bokisi leri nge,  “Xana Hi Fanele Hi Suka eMisaveni Leswaku Hi Ya Tiphina Hi Vutomi Lebyi Nga Ni Xikongomelo?” eka tluka 6.

Xikwembu xi vumbe wanuna ni wansati hi xifaniso xa xona xi va nyika vuswikoti byo kombisa timfanelo ta xona leti hlamarisaka. (Genesa 1:26, 27) Xi va vumbe va hetisekile. A va ni ri ni swilo hinkwaswo leswi a va swi lava leswaku va tiphina hi xikongomelo xa vutomi hilaha ku nga heriki. Leswi a swi ta katsa leswaku va tata misava ni ku yi fuma, va cinca misava hinkwayo yi va paradeyisi ku fana ni ntanga wa Edeni.—Genesa 1:28-31; 2:8, 9.

Xana Swilo Swi Onhake Kwihi?

Swi le rivaleni leswaku ku ni leswi onhakeke. Vanhu a va tikombisi timfanelo leti hlamarisaka ta Xikwembu. Misava a ya ha vanga paradeyisi. Xana ku humelele yini? Vatswari va hina vo sungula, ku nga Adamu na Evha, a va wu tirhisanga hi ndlela leyinene ntshunxeko wa vona wo tihlawulela. Va lave ku “fana ni Xikwembu,” va tiendlela swiboho hi voxe swa “leswinene ni leswo biha.” Hi ku endla tano, va landzele ndlela yo xandzuka ya Sathana Diyavulosi leyi ana se a yi tekile.—Genesa 3:1-6.

Kutani, Xikwembu a hi xona lexi vangeke vubihi. Kambe byi ve kona loko Sathana, Adamu na Evha va pfukela vulawuri bya Xikwembu. Hikwalaho ka ku xandzuka ka vona, vatswari va hina vo sungula va lahlekeriwe hi Paradeyisi ni ku hetiseka, va tivangela xidyoho ni rifu leswi va swi hundziseleke ni le ka vatukulu va vona—ku nga vanhu hinkwavo. (Genesa 3:17-19; Varhoma 5:12) Xiyimo lexi hi xona xi endleke leswaku vutomi byi vonaka onge a byi na xikongomelo.

Ha Yini Xikwembu Xi Nga Lovisanga Vaxandzuki Volavo Hi Ku Hatlisa?

Van’wana va nga ha tivutisa, ‘Ha yini Xikwembu xi nga lovisanga Sathana ni vaxandzuki volavo hi nkarhi wolowo kutani xi tlhela xi vumba van’wana?’ Xana sweswo a ku ta va ku ri vutlhari? Xana u nga angurisa ku yini loko u twa leswaku vanhu lava nga eka hulumendhe ya matimba va dlaye munhu hi ku hatlisa loyi a lwisaneke ni vulawuri bya yona? Swiendlo swo tano swi ta kombisa leswaku vanhu volavo a va na mianakanyo leyi hlutekeke naswona swi ta endla leswaku hulumendhe yi soriwa.

Xikwembu xi hlawule ku ka xi nga va lovisi hi nkarhi wolowo vaxandzuki volavo. Xi pfumelele leswaku ku hundza nkarhi wo karhi leswaku timhaka leti tlakusiweke aEdeni malunghana ni ndlela ya xona yo fuma ti lulamisiwa.

Ku Herisiwa Ka Vubihi Hinkwabyo

Mhaka ya nkoka leyi hi faneleke hi yi tsundzuka hi leyi: Xikwembu xi pfumelele vubihi leswaku byi humelela swa xinkarhana. Xi byi pfumelerile hi ku tiva leswaku xi ta herisa leswi byi vangaka loko mhaka leyi tlakusiweke hi vaxandzuki malunghana ni ndlela ya xona yo fuma yi lulamisiwile.

Xikwembu a xi xi rivalanga xikongomelo xa xona hi misava ni vanhu. Hi ku tirhisa muprofeta Esaya, Yehovha wa hi tiyisekisa leswaku hi Yena Muendli wa misava, “loyi a nga yi tumbuluxelangiki swa hava, loyi a yi vumbeke leswaku ku akiwa eka yona.” (Esaya. 45:18) Ku nga ri  khale, u ta sungula ku vuyetela misava exiyin’weni lexi hetisekeke lexi a ku ri xikongomelo xakwe xo sungula. Endzhaku ka loko a kombise leswaku ndlela yakwe yo fuma yi lulamile, u ta tiyisekisa hi ku tirhisa matimba yakwe leswaku ku endliwa ku rhandza kakwe ni ku herisa vubihi hinkwabyo. (Esaya 55:10, 11) Eka xikhongelo xakwe xa xikombiso, Yesu Kreste u kombele leswaku Xikwembu xi teka goza leri. Yesu u hi dyondzise ku khongela hi ku: “Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:9, 10) Xana sweswo a swi katsa yini?

Ku Rhandza Ka Xikwembu Hi Misava

Xikwembu xi ta endla leswaku “lavo rhula va . . . dya ndzhaka ya misava.” (Pisalema 37:9-11, 29; Swivuriso 2:21, 22) Yesu Kreste u ta “kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka.” U ta va kutsula “eku tshikileriweni ni le madzolongeni.” (Pisalema 72:12-14) A ku nge he vi na nyimpi, rifu, ku rila, xitlhavi kumbe ku xaniseka.  (Pisalema 46:9; Nhlavutelo 21:1-4) Vanhu vo tala lava feke hi nkarhi lowu Xikwembu xi pfumeleleke vubihi va ta pfuxeriwa laha misaveni naswona va ta nyikiwa lunghelo ro kuma mikateko leyi swin’we ni yin’wana.—Yohane 5:28, 29.

Yehovha u ta herisa ku onhaka loku vangiweke hi ku xandzuka ka Sathana. Kutani u ta ku herisa hi ku helela ku onhaka leswaku “maxangu yo sungula [ya swilo hinkwaswo leswi vangaka gome ni xitlhavi namuntlha] ma ta rivariwa.” (Esaya 65:16-19) Vumundzuku byebyo byi ta va kona hakunene. Xikwembu a xi hembi. Switshembiso swa xona hinkwaswo swi ta hetiseka. Vutomi a byi nge he vi “vuhava ni ku hlongorisa mheho.” (Eklesiasta 2:17) Ematshan’weni ya sweswo, byi ta va ni xikongomelo.

Kambe ku vuriwa yini hi sweswi? Xana ku tiva leswi Bibele yi swi dyondzisaka ni ku twisisa xikongomelo xa Xikwembu hi misava swi nga endla leswaku vutomi bya wena byi va ni xikongomelo sweswi? Xihloko xo hetelela eka leswa nxaxamelo xi ta hlamula xivutiso lexi.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

 Xana Hi Fanele Hi Suka eMisaveni Leswaku Hi Ya Tiphina Hi Vutomi Lebyi Nga Ni Xikongomelo?

Se ku hundze madzana ya malembe vanhu lava nga xi tiviki xikongomelo xa Xikwembu hi misava va ri karhi va dyondzisiwa leswaku hi fanele hi suka emisaveni emahlweni ko va hi tiphina hi vutomi lebyi nga ni xikongomelo.

Van’wana va vula leswaku loko mimoya-xiviri “yi nga si nghena eka vanhu, yi va yi ri endhawini yo karhi leyi tlakukeke.” (New Dictionary of Theology) Van’wana va vula leswaku mimoya-xiviri ya vanhu “yi xupuriwe hikwalaho ka swidyoho leswi yi swi endleke loko ya ha ri etilweni.”—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.

Vativi va filosofi va Magriki vo tanihi Socrates na Plato a va dyondzisa leswi: Loko moya-xiviri wu huma emirini wa munhu “hi kona wu wisaka ku tsendzeleka, ku chava, ku navela ko biha ni ku wisa mavabyi lawa vanhu va vaka na wona” naswona wu famba wu ya “tshama ni swikwembu.”—Plato’s Phaedo, 81, A.

Endzhakunyana, varhangeri lava tivulaka Vakreste va katse dyondzo ya vativi va filosofi va Magriki eka tidyondzo ta vona ya leswaku “moya-xiviri wa munhu a wu fi.”—Christianity—A Global History.

Vona tinhla tinharhu leti nga eBibeleni leti hambanaka ni mavonelo wolawo.

1. Xikongomelo xa Xikwembu hi misava hileswaku yi va kaya ra hilaha ku nga heriki ra vanhu ku nga ri ndhawu ya nkarhinyana yo vona loko vanhu va faneleka ku hanya na xona etilweni. Loko Adamu na Evha a va lo yingisa milawu ya Xikwembu a va ta va va ha hanya kwala misaveni leyi a yi ta va ya ha ri paradeyisi ni sweswi.—Genesa 1:27, 28; Pisalema 115:16.

2. Vukhongeri byo tala byi dyondzisa leswaku munhu u ni moya-xiviri lowu salaka wu hanya loko munhu a fa. Kambe Bibele yi vula leswaku munhu i “moya-xiviri lowu hanyaka” lowu endliweke hi “ntshuri wa misava.” (Genesa 2:7) Bibele a yi si tshama yi vula leswaku moya-xiviri wa munhu a wu fi. Yi vula leswaku moya-xiviri wu nga dlayiwa kumbe wu herisiwa hi ku helela. (Pisalema 146:4; Eklesiasta 9:5, 10; Ezekiyele 18:4, 20) Munhu wo sungula Adamu u file naswona u tlhelele entshurini lowu a vumbiwe ha wona. U tshike ku va kona.—Genesa 2:17; 3:19.

3. Vutomi bya munhu bya nkarhi lowu taka a byi titsheganga hi ku va ni moya-xiviri lowu yaka exivandleni xin’wana xa moya, kambe byi titshege hi xitshembiso xa Xikwembu xa ku pfuxiwa ka vanhu lava feke leswaku va tlhela va hanya eparadeyisini laha misaveni.—Daniyele 12:13; Yohane 11:24-26; Mintirho 24:15.