Poso ya Mfumo a yi nyikiwe vutihlamuleri byo rhumela mapapila ya mfumo wa Peresiya lama vulavulaka hi timhaka ta le nawini. Buku ya Bibele ya Estere yi hlamusela ndlela leyi fambiselo ra le Peresiya a ri tirha ha yona: “[Mordekayi] a tsala hi vito ra Hosi Ahasuwerusi, a lema hi xingwavila xo fungha ha xona xa hosi, a rhumela matsalwa ya vumbhoni lama tsariweke hi voko ra varhumiwa lava gadeke tihanci, va gade tihanci leti fambisaka mapapila leti tirhisiwaka entirhweni wa le vuhosini, vana va tihanci ta matswele leti nga ni rivilo.” (Estere 8:10) Mfumo wa Rhoma a wu ri ni fambiselo leri fanaka ro rhumela mapapila ya le vuhosini ni ya masocha.

Mapapila ya munhu hi xiyexe yo fana ni lawa a ya tsariwe hi muapostola Pawulo kumbe van’wana, a ya nga faneleki leswaku ma fambisiwa hi fambiselo rero. Loko munhu a fuwile, a a rhuma hlonga leswaku ri heleketa papila. Hambiswiritano, vo tala a va fambisa mapapila hi ku tirhisa vanghana va vona, hambi ku ri vanhu vambe lava a va ya lomu papila a ri ya kona. Maxaka, vanghana, masocha kumbe vaxavisi a swi ta endleka leswaku va va vafambisi va mapapila. I ntiyiso leswaku mhaka leyi a yi ta va ya nkoka hi leswaku xana munhu loyi a nyikiweke papila rero u tshembeka ku fikela kwihi ni leswaku a nga swi kota ku fikisa rungula ri hlayisekile ke. Bibele yi ringanyeta leswaku Pawulo u nyike Vakreste-kulobye leswaku va famba ni man’wana ya mapapila yakwe.—Vaefesa 6:21, 22; Vakolosa 4:7.

Ikhonomi ya tiko a yi titshege ngopfu hi ku rima, swifuwo ni ku xaviselana. Bibele yi vulavula hi timakete leti a ti ri etinyangweni ta muti—“Nyangwa ya Tinyimpfu,” “Nyangwa ya Tinhlampfi” ni “Nyangwa ya Swirhengele.” (Nehemiya 3:1, 3; Yeremiya 19:2) Swi tikomba onge mavito lawa a ma kombetela eka swilo leswi a swi xavisiwa endhawini ha yin’we. Matsalwa ma tlhela ma vulavula hi ‘xitarata xa vabaki’ xa le Yerusalema swin’we ni swilo swi nga ri swingani leswi a swi xavisiwa endhawini yoleyo.—Yeremiya 37:21.

Xana swilo a swi durha ku fikela kwihi? Mukambisisi un’wana wa Bibele u te: “Minxavo a yi tshama yi ri karhi yi tlakuka endzhaku ka malembe ya dzana naswona a swi olovi ku tiyiseka leswaku xixavisiwa xo karhi a xi durha mali muni hi nkarhi wo karhi kumbe endhawini yo karhi.” Nilokoswiritano, rungula leri humaka eka swilo swa khale ku katsa ni le Bibeleni ri kombisa leswaku hambi ku ri khale ka khaleni, minxavo a yi pfa yi tlakuka hikwalaho ka ku wa ka ikhonomi. Hi xikombiso, a swi tolovelekile leswaku mahlonga ya xavisiwa eminkarhini ya khale. Yosefa u xavisiwe hi swiphemu swa silivhere swa 20, leswi kumbexana a ku ri tixikele, leti a ti ringana ni nxavo wa hlonga hi lembe-xidzana ra vu-18 B.C.E. (Genesa 37:28) Endzhaku ka malembe ya 300, nxavo a wu ri 30 wa tixikele. (Eksoda 21:32) Hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., nxavo a wu ri 50 wa tixikele. (2 Tihosi 15:20) Endzhaku ka malembe-xidzana mambirhi, hi nkarhi wa ku fuma ka Vaperesiya, minxavo yi tlakuke yi fika eka 90 wa tixikele kumbe ku tlula. Xisweswo, ku tlakuka ka minxavo i xiphiqo lexi sunguleke khale lexi ninamuntlha xa ha yaka emahlweni.