Xana A Wu Swi Tiva?
Xana switina leswi kumiweke emarhumbini ya Babilona wa khale ni ndlela leyi a swi endliwa hayona, swi swi kombisa njhani leswaku leswi nga eBibeleni i ntiyiso?
VAYIMBURI va kume switina leswi bakiweke swa ntsandza vahlayi leswi tirhisiweke ku aka muti wa Babilona. Muyimburi la vitaniwaka Robert Koldewey u vula leswaku switina swo tano a swi bakiwa emakheleni ya ndzilo lowu vavulaka lama a ma ri “ehandle ka muti laha a ku ri ni vumba bya kahle ni tihunyi . . . to tala.”
Vayimburi va kume vumbhoni lebyi kombisaka leswaku vatirhelamfumo va le Babilona a va tlhela va tirhisa makhele wolawo ku endla swilo swo biha. Profesa Paul-Alain Beaulieu, loyi a nga mutivi wa swa matimu ni ririmi ra le Asiriya wa khale eYunivhesiti ya le Toronto, u ri: “Tirhekhodo to hlayanyana ta le Babilona . . . ti kombisa leswaku hosi a yi lerisa leswaku lava va nga yi yingisiki kumbe lava delelaka swikwembu swa le Babilona, a va fanele va hoxiwa ekheleni va hisiwa.” Hi xikombiso, rhekhodo yin’wana leyi tsariweke hi nkarhi wa Hosi Nebukadnetsara yi ri: “Va loviseni, mi va hisa ni ku va katinga, . . . endzilweni wa musweki . . . endlani leswaku musi wa vona wu tuvika, va dlayeni hi ku va hoxa ekheleni ra ndzilo lowu vavulaka.”
Leswi swi tsundzuxa vahlayi va Bibele hi swiendlakalo leswi hlamuseriwaka ebukwini ya Daniyele ndzima 3. Kwalaho hi hlaya leswaku Hosi Nebukadnetsara u endle xifaniso lexikulu xa nsuku erivaleni ra Dura, ehandle ka muti wa Babilona. Loko vantshwa vanharhu va Vaheveru ku nga Xadraka, Mixaka na Abedinigo va ale ku gandzela xifaniso, Nebukadnetsara u karihe swinene kutani a lerisa leswaku khele ra ndzilo ri hlanganyetiwa “ri hisa ka nkombo ku tlula ku hisa loku tolovelekeke” nileswaku vantshwa volavo vanharhu va “hox[iwa] ekheleni ra ndzilo lowu vavulaka.” Ntsumi leyi nga ni matimba yi va ponisile.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Xitina lexi tsariweke vito ra Nebukadnetsara
Switina leswi kumiweke eBabilona swi tlhela swi kombisa leswaku leswi nga eBibeleni i ntiyiso. Eka switina swin’wana swo tala ku tsariwe marito lama dzunisaka hosi. Xitina xin’wana xi tsariwe marito lama nge: “Nebukadnetsara Hosi ya le Babilona . . . Yindlu ya hosi leyi mina Hosi Leyikulu ndzi tiakeleke yona . . . Onge vatukulu va mina va nga fuma hilaha ku nga heriki.” Marito wolawo, ma yelana swinene ni lama nga eka Daniyele 4:30, laha Nebukadnetsara a tibumeke a ku: “Xana loyi a hi yena Babilona Lonkulu, loyi ndzi n’wi akeke a va yindlu ya vuhosi hi matimba ya mina leswaku ndzi ta va ni ndhuma ndzi tlhela ndzi xiximeka?”
