1. I rirhandzu ra muxaka muni leri un’wana ni un’wana wa hina a faneleke a va na rona naswona ha yini? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

RIRHANDZU leri sekeriweke eka misinya ya milawu leri vuriwaka (a·gaʹpe) i nyiko leyi humaka eka Yehovha. Hi yena musunguri wa rona. (1 Yoh. 4:7) Lowu i muxaka wa rirhandzu leri un’wana ni un’wana wa hina a faneleke a va na rona. Hambileswi rirhandzu leri ri nga ha katsaka ku tsakela munhu, kambe ri vonaka hi ku endlela van’wana swilo leswinene. Buku yin’wana yi vula leswaku rirhandzu leri vuriwaka a·gaʹpe “ri kombisiwa hi swiendlo.” Loko hi kombisa van’wana rirhandzu kumbe hi kombiwa rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi ha tsaka swinene.

2, 3. Yehovha u swi kombise njhani leswaku u rhandza vanhu hi rirhandzu ro pfumala vutianakanyi?

² Yehovha u kombise leswaku u rhandza vanhu a nga si vumba Adamu na Evha. U endle misava leswaku vanhu va ta tshama eka yona hilaha ku nga heriki ni leswaku va tiphina hi vutomi eka yona. Yehovha a nga endlanga leswi hi xikongomelo xo ti vuyerisa, kambe a lava leswaku ku vuyeriwa hina. U tlhele a kombisa sweswo hi ku nyika vana vakwe ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga Paradeyisi leyi a va lunghiselele yona.

 ³ Endzhaku ka loko Adamu na Evha va xandzukile, Yehovha u swi kombise erivaleni leswaku u ni rirhandzu ro pfumala vutianakanyi. U endle lunghiselelo ra leswaku vana va Adamu na Evha lava va nga ta kombisa ku tlangela rirhandzu rakwe, va kutsuriwa exidyohweni. (Gen. 3:15; 1 Yoh. 4:10) Entiyisweni, ku sukela loko Yehovha a vule leswaku u ta kutsula vana va Adamu, eka yena a swi fana ni loko se a va kutsurile. Xisweswo, endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 4 000 Adamu na Evha va dyohile, Yehovha u nyikele hi N’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe hikwalaho ka leswi a rhandzaka vanhu. (Yoh. 3:16) Mayana rirhandzu ro pfumala vutianakanyi leri Yehovha a hi kombeke rona!

4. I yini lexi kombisaka leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va nga swi kota ku kombisa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi?

⁴ Hi kota ku kombisa rirhandzu leri nga riki na vutianakanyi hikuva Xikwembu xi hi vumbe hi xifaniso xa xona. Leswi hi nga hetisekangiki swa hi tikela ku kombisa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi, kambe a swi vuli swona leswaku a hi nge swi koti ku endla tano. Avele u kombise leswaku u rhandza Xikwembu hi mbilu hinkwayo hi ku nyikela hi swilo swakwe swa risima. (Gen. 4:3, 4) Nowa u kombise leswaku u rhandza vanhu hi ku va chumayela rungula leri humaka eka Xikwembu ku ringana malembe yo tala, hambileswi vanhu va kona a va nga ri tsakeli. (2 Pet. 2:5) Abrahama u kombise leswaku u rhandza Xikwembu ku tlula hinkwaswo hi ku nyikela hi n’wana wakwe Isaka, hambileswi sweswo a swi nga olovi. (Yak. 2:21) Ku fana ni vavanuna lava vo tshembeka, hi lava ku kombisa rirhandzu ku nga khathariseki swiphiqo leswi hi langutanaka na swona.

5. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu ra ntiyiso?

⁵ Bibele yi vula leswaku rirhandzu ra ntiyiso a ri kombisiwi hi “marito kumbe ririmi, kambe hi swiendlo ni ntiyiso.” (1 Yoh. 3:18) Xana leswi swi vula leswaku a hi nge swi koti ku kombisa rirhandzu hi marito ya hina? A swi tano! (1 Tes. 4:18) Kambe a hi fanelanga hi kombisa rirhandzu hi marito ntsena, ngopfungopfu loko ku ri ni swiyimo leswi lavaka hi endla swo karhi. Hi xikombiso, loko makwerhu a pfumala, ematshan’weni yo vula leswaku swi ta lungha, hi fanele hi n’wi pfuna. (Yak. 2:15, 16) Hilaha ku fanaka, loko hi rhandza Yehovha ni vaakelani, a hi nge n’wi ‘kombeli ntsena leswaku a rhumela vatirhi’ lava engetelekeke kambe hi ta chumayela hi ku hiseka.—Mat. 9:38.

6, 7. (a) I yini “rirhandzu ro pfumala vukanganyisi”? (b) Hi swihi swikombiso swa vanhu van’wana lava kombiseke rirhandzu ra vukanganyisi?

⁶ Muapostola Yohane u tsale leswaku hi fanele hi kombisa rirhandzu “hi swiendlo ni ntiyiso.” Xisweswo, rirhandzu ra hina ri fanele ri “pfumala vukanganyisi,” kumbe “ri nga vi na vukanganyisi.” (Rhom. 12:9; 2 Kor. 6:6) Leswi swi vula leswaku a hi nge swi koti ku kombisa rirhandzu ra ntiyiso loko hi endla onge hi rhandza munhu un’wana ku ve ha swi tiva leswaku a hi n’wi rhandzi. Hi nga ha tivutisa, ‘xana ri kona rirhandzu ra vukanganyisi?’ Doo! Loko ku ri leswaku ri kona, rero a hi ri rirhandzu nikatsongo.

⁷ Xiya swikombiso swa vanhu van’wana lava kombiseke rirhandzu ra vukanganyisi. Entangeni wa Edeni, Sathana u endle onge u rhandza Evha kambe swiendlo swakwe a swi nga kombisi rirhandzu. (Gen. 3:4, 5) Enkarhini wa hosi Davhida, Ahitofele u endle onge u rhandza Davhida kasi a nga n’wi rhandzi. Ahitofele u xenge Davhida leswaku a a ta vuyeriwa. (2 Sam. 15:31) Ninamuntlha, vagwinehi ni van’wana lava vangaka ku avana evandlheni va tirhisa “mavulavulelo ya vona yo wonga ni mavulavulelo yo sasa” leswaku va vonaka onge va ni rirhandzu kambe xikongomelo xa vona a hi xinene.—Rhom. 16:17, 18.

8. I xivutiso xihi lexi hi faneleke hi tivutisa xona?

 ⁸ Rirhandzu ra vukanganyisi ri bihe ngopfu tanihi leswi ri hambanaka ni mfanelo ya Xikwembu ku nga rirhandzu ra ntiyiso. Rirhandzu ro tano ri nga kanganyisa vanhu ku nga ri Yehovha. Yesu u vule leswaku lava nga ni vukanganyisi va ta xupuriwa “hi ndlela leyi vavaka swinene.” (Mat. 24:51) Kambe malandza ya Yehovha a ma na rona rirhandzu ra vukanganyisi. Hambiswiritano, hi fanele hi tivutisa leswi: ‘Xana mikarhi hinkwayo ndzi kombisa rirhandzu ra ntiyiso, ku nga ri ra vutianakanyi kumbe ra vukanganyisi?’ A hi kambisiseni tindlela ta kaye leti hi nga kombisaka “rirhandzu ro pfumala vukanganyisi” ha tona.

9. Rirhandzu ra ntiyiso ri ta hi susumetela ku endla yini?

⁹ Tsaka loko u endla leswinene hambiloko van’wana va nga swi voni. A hi tiyimiseleni ku endlela vamakwerhu leswinene “exihundleni” loko swi koteka. (Hlaya Matewu 6:1-4.) Ananiya na Safira va tsandzekile ku endla tano. Leswi va hembeke hi mali leyi va yi nyikeleke va kume vuyelo byo biha hikwalaho ka vukanganyisi byebyo. (Mint. 5:1-10) Ku hambana ni sweswo, rirhandzu ra ntiyiso ri hi susumetela ku endlela vamakwerhu swilo leswinene handle ko lava ku voniwa. Hi xikombiso, vamakwerhu lava pfunaka Huvo leyi Fumaka ku lunghiselela mikandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni, va endla tano handle ko lava ku voniwa naswona a va byeli van’wana hi mitirho leyi va yi endleke.

10. Hi nga va vo rhanga hi ndlela yihi eku xiximeni ka van’wana?

¹⁰ Vana wo rhanga eku xiximeni ka van’wana. (Hlaya Varhoma 12:10.) Yesu u hi vekele xikombiso lexinene xo xixima van’wana hi ku endla mitirho leyi a yi languteriwa ehansi. (Yoh. 13:3-5, 12-15) Swi nga ha lava hi tirha hi matimba leswaku hi kota ku va ni mfanelo ya ku titsongahata leyi nga ta hi pfuna leswaku hi xixima van’wana. Vaapostola a va nga swi twisisi leswi Yesu a swi endla kukondza loko va kuma moya lowo kwetsima. (Yoh. 13:7) Hi nga kombisa van’wana leswaku ha va xixima hi ku nga titeki hi antswa ku va tlula hikwalaho ka dyondzo, rifuwo ni vutihlamuleri lebyi hi nga na byona enhlengeletanweni ya Yehovha. (Rhom. 12:3) Ematshan’weni yo vondzoka van’wana lava bumabumeriwaka hikwalaho ka ntirho wo karhi, hi fanele hi tsaka na vona hambiloko hi vona onge na hina a hi fanele hi bumabumeriwa hikwalaho ka leswi hi hoxeke xandla.

11. Ha yini hi fanele hi bumabumela van’wana swi huma embilwini?

¹¹ Bumabumela vamakwerhu swi huma embilwini. Hi fanele hi lava tindlela to bumabumela van’wana hikuva ‘i swinene naswona swa aka.’ (Efe. 4:29) Kambe swi fanele swi huma embilwini. Loko swi nga humi embilwini, hi ta va hi kanganyisa vamakwerhu ematshan’weni yo va nyika switsundzuxo leswi lavekaka. (Swiv. 29:5) Ku ta va ku ri vukanganyisi loko hi bumabumela munhu wo karhi kutani endzhaku hi vulavula ku biha hi leswi a swi endleke. Muapostola Pawulo u hi vekele xikombiso lexinene xo kombisa rirhandzu eka ndlela leyi a a bumabumela van’wana ha yona. Hi xikombiso, u bumabumele Vakreste va le Korinto hikwalaho ka swilo leswinene leswi va swi endleke. (1 Kor. 11:2) Kambe loko a fanele a va nyika ndzayo, a va hlamusela xivangelo xa kona hi musa.—1 Kor. 11:20-22.

12. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu ra ntiyiso loko hi kombisa van’wana malwandla?

¹² Kombisa malwandla. Yehovha u lava hi kombisa malwandla eka vamakwerhu. (Hlaya 1 Yohane 3:17.) Kambe hi fanele hi swi endla hi xikongomelo lexinene ku nga ri hi vutianakanyi. Hi nga ha tivutisa leswi: ‘Xana ndzi kombisa malwandla eka vanghana va mina, eka vanhu lava fuweke kumbe lava ndzi lavaka leswaku va ndzi nyika swo karhi? Kumbexana ndzi kombisa malwandla eka vamakwerhu lava ndzi nga va  tolovelangiki kumbe lava nga ta ka va nga ndzi tlheriseli nchumu?’ (Luka 14:12-14) Hi fanele hi endla yini loko makwerhu wo karhi a pfumala hikwalaho ko tsandzeka ku hlela swilo kumbe a nga hi khensi loko hi n’wi endlele swo karhi? Eka swiyimo swo tano, hi fanele hi yingisa xitsundzuxo lexi nge: ‘Kombisanani malwandla, mi nga gunguli.’ (1 Pet. 4:9) Loko u yingisa xitsundzuxo lexi, u ta kuma ntsako lowu tisiwaka hi ku nyika hi xikongomelo lexinene.—Mint. 20:35.

13. (a) Hi le ka swiyimo swihi laha swi nga ha tikaka ku pfuna lava tsaneke? (b) I yini leswi hi nga swi endlaka leswaku hi pfuna lava tsaneke?

¹³ Pfuna lava tsaneke. Loko hakunene hi rhandza van’wana swi ta vonaka loko hi yingisa xileriso xa le Bibeleni lexi nge, “seketelani lava tsaneke, vanani ni mbilu yo leha eka hinkwavo.” (1 Tes. 5:14) Hambileswi van’wana va tsaneke sweswi, hi ku famba ka nkarhi va nga tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha kasi van’wana va lava hi va lehisela mbilu loko hi ri karhi hi va pfuna. Leswi swi nga ha katsa ku va khutaza hi Matsalwa, ku famba na vona ensin’wini ni ku rhiya ndleve loko va vulavula. Ematshan’weni yo anakanya leswaku makwerhu wo karhi u “tiyile eripfumelweni” kumbe u “tsanile,” hi fanele hi tsundzuka leswaku hinkwerhu hi ni ku tsana ko karhi. Hambi ku ri muapostola Pawulo a a pfumela leswaku u ni ku tsana ko karhi. (2 Kor. 12:9, 10) Hikwalaho, hinkwerhu hi lava ku pfuniwa hi vamakwerhu.

14. Hi fanele hi endla yini leswaku hi tshama hi ri ni ku rhula ni vamakwerhu?

¹⁴ Kondletela ku rhula. Hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi kondletela ku rhula ni vamakwerhu hambiloko hi vona onge a hi khomiwanga kahle. (Hlaya Varhoma 12:17, 18.) Leswaku hi kondletela ku rhula, swi lava hi kombela ku rivaleriwa swi suka embilwini loko hi twise van’wana ku vava. Hi xikombiso, ematshan’weni yo vula leswaku “ndzi khomele loko ndzi ku twise ku vava,” u nga ha ku “ndzi khomele ndza swi xiya leswaku ndzi ku twise ku vava.” Ku kondletela ku rhula i swa nkoka swinene evukatini. Nuna ni nsati a va fanelanga va endla onge va rhandzana loko va ri exikarhi ka vanhu kambe loko va ri voxe va nga vulavurisani, va tlhavana hi marito kumbe un’wana a ba un’wana.

15. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rivalela hi mbilu hinkwayo?

¹⁵ Rivalela hi ku ntshunxeka. Loko munhu a hi dyoherile hi fanele hi n’wi rivalela hi ku ntshunxeka handle ko va ni xikhomela. Loko ‘lehiselana mbilu hi rirhandzu, hi tiyimisela hi mbilu hinkwayo ku hlayisa vun’we bya moya exibohweni lexi hlanganisaka xa ku rhula,’ hi ta kota ku va rivalela hi ku ntshunxeka lava hi twiseke ku vava. (Efe. 4:2, 3) Leswaku hi rivalela swi huma embilwini, hi fanele hi lawula ndlela leyi hi anakanyaka ha yona leswaku hi nga “hlayisi mhaka yo biha.” (1 Kor. 13:4, 5) Xikhomela xi nga onha vuxaka bya hina ni vamakwerhu swin’we na Yehovha. (Mat. 6:14, 15) Hi nga tlhela hi  kombisa leswaku hi rivalela swi huma embilwini hi ku katsa lava hi twiseke ku vava eswikhongelweni swa hina.—Luka 6:27, 28.

16. Hi fanele hi ma languta njhani malunghelo enhlengeletanweni ya Yehovha?

¹⁶ Rhangisa swilaveko swa van’wana. Loko hi nyikiwa malunghelo enhlengeletanweni ya Yehovha, hi fanele hi ma tirhisela ku komba van’wana rirhandzu ra ntiyiso hi ku ‘lava leswaku ku pfuneka vona, ku nga ri hina.’ (1 Kor. 10:24) Hi xikombiso, etinhlengeletanweni varindzi va rhanga va nghena eholweni lavan’wana va nga si nghena. Ematshan’weni yo va vamakwerhu lava va tikumela tindhawu ta kahle to tshama ni mindyangu ya vona, va yimela vanhu hinkwavo va tshama ivi vona va ta sala va tshama endzhaku. Loko va rhangisa swilaveko swa van’wana hi ndlela leyi, va kombisa leswaku va rhandza vamakwerhu swi suka embilwini. U nga xi tekelela njhani xikombiso xa vona lexinene?

17. Rirhandzu ra ntiyiso ri ta n’wi susumetela ku endla yini munhu la endleke xidyoho lexikulu?

¹⁷ Phofula u tlhela u tshika swidyoho. Vakreste van’wana lava endleke swidyoho leswikulu, va ringeta ku swi tumbeta hikwalaho ko chava ku khomiwa hi tingana kumbe ku khomisa van’wana tingana. (Swiv. 28:13) Kambe ku endla tano a swi kombisi rirhandzu hikuva a swi vavisi mudyohi ntsena kambe swi vavisa ni van’wana. Swi nga endla leswaku moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu nga tirhi kahle ni ku kavanyeta vun’we bya vandlha. (Efe. 4:30) Rirhandzu ra ntiyiso ri susumetela Vakreste lava endleke swidyoho leswikulu leswaku va phofula swidyoho swa vona eka vakulu leswaku va ta pfuneka.—Yak. 5:14, 15.

18. Rirhandzu ra ntiyiso i ra nkoka ku fikela kwihi?

¹⁸ Rirhandzu i mfanelo leyikulu ku tlula hinkwato. (1 Kor. 13:13) Ri kombisa leswaku hi valandzeri va Yesu ni vatekeleri va Yehovha loyi a nga Musunguri wa rirhandzu. (Efe. 5:1, 2) Pawulo u tsale a ku: “[Loko] ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu.” (1 Kor. 13:2) Kutani a hi yeni emahlweni hi kombisa van’wana rirhandzu, ku nga ri hi “marito” kambe ni “hi swiendlo ni ntiyiso.”