Hi 1950 ku humesiwe Bibele la Wuhundzuluxeli La Misava Ya Nyuwani La Matsalwa Ya Wukreste Ya Xigriki hi Xinghiza, kasi hi 1961 ku humesiwe Bibele hinkwalu la Wuhundzuluxeli La Misava Ya Nyuwani La Matsalwa Ya Ku Kwetsima. Ku sukela loko li humesiwile, vanhu va vanyingi lava lerhaka Bibele hi tirimi leti tlulaka 210 va pfunekile ka Bibele leli la Matsalwa ya Ku Kwetsima, leli nga hundzuluxeliwa hi ku tshembeka li tlhela li lerheka hi ku vevuka.

Hambileswo, ka 50 wa malembe lawa se ma nga hundza tirimi na tona ti txintxile. Lava va nga ka Comissão La Wuhundzuluxeli La Bibele La Misava Ya Nyuwani va swi vonile swaku tirimi ti txintxile naswona va yendle leswi va nga swi kota leswaku va khumba timbilu ta vanhu lava va lerhaka Bibele namuntlha. Hi mhaka leyo, ka Bibele leli ku txintxiwe matsalelo ni marito, na ku pimisiwa hi swivangelo leswi landzelaka:

• Ku tirhisiwa ka lirimi leli twisisekaka la swoswi. Ka Bibele leli a ku tsaliwanga marito ya khale lawa ma kalaka ma nga ha tirhisiwi, kambe ku tirhisiwe marito lawa ma vulavuliwaka siku ni siku ni lawa ma twisisiwaka hi vanhu va vanyingi. Hi xikombiso, rito leli nge “swirhangana” i rito leli li kalaka li nga ha tirhisiwi hintamu kambe li yo tlhamuseliwa hi ku ya hi mongo li va “leswi swi nga rhanga swi tshoveliwa.” (Tinhlayo 15:20) Hilani ku fanaka, rito leli nge “switlhandla” i rito la khale leli swoswi loko li hundzuluxeliwa li vaka loko wansati “a li ka masiku ya yena” ku nga leswi vanhu va vulavulisaka xiswona namuntlha. (Levhitika 12:2) Rito leli nge “ku tivana” a li tirhisiwanga kambe ku tirhisiwe rito leli nga toloveleka li tlhela li twisisiwa hi vanhu va vanyingi ku nga ku “famba masangu”. (Genesa 4:1; 1 Tikronika 2:21) Ka Bibele leli, rito leli nge “wumbhisa,” a li tirhisiwanga kambe ku tirhisiwe leli nge “wuntunga la swa masangu” ka leli nge “ku tikhoma ko biha” ku tirhisiwe leli nge “mahanyelo ya tingana” kasi ka leli nge “minkhuvu ya huwa” ku tirhisiwe leli nge “mafexta ya ku kala ma nga lawuleki.” (Vagalatiya 5:19-21) Rito leli nge “nkarhi wa ku kala wu nga na makumu” a li tirhisiwanga kambe ku tirhisiwe leli nge “hi masiku ni masiku” kumbe leli nge “khale swinene” leswaku ku ta huma mongo lowu lavekaka. — Genesa 3:22; Eksoda 31:16; Tipisalema 90:2; Ekleziyaxta 1:4; Mikiya 5:2.

  Hi Xiheberu ni hi Xigriki xa khale a rito leli nge “mbewu” li nga ha vula mbewu ya xinsinyani, vana, vatukulu kumbe mbewu ya  wununa. Leswi swi kalaka swi nga ha tolovelekanga ku tirhisa rito leli nge “mbewu” loko ku vulavuliwa hi vanhu, li txintxiwile hi marito lawa ma humesaka mongo lowu laviwaka. (Genesa 1:11; 22:17; 48:4; Matewu 22:24; Yohani 8:37) Minkama ya ku tala loko ku vulavuliwa hi xitshembiso lexi nga yendliwa aEdeni, lexi nga ka Genesa 3:15 ku tirhisiwa rito leli nge “n’wana.”

• Ku tlhamuseliwa ka marito ya Bibele. Marito man’wani ka Bibele la Wuhundzuluxeli La Misava Ya Nyuwani a ma lava ku tlhamuseliwa leswaku ma ta twisiseka. Hi xikombiso, rito la Xiheberu leli nge “Sheol” ni rito la Xigriki leli nge “Hayidesi” ka Bibele ma tirhisiwe ku vula ku fa. Vanhu va vanyingi a va ma tivi marito lawa, naswona rito leli nge “Hayidesi” li ni tintlhamuselo timbirhi hi mhaka ya ndlela leyi a li tirhisiwa hi yona ka switoriya swa mavunhwa swa Xigriki. Hi mhaka leyo, marito lawa ma txintxiwile hi rito leli nge “Sirha” ku nga mongo lowu vatsali va Bibele a va vula wona. Kambe swoswi rito leli nge “Sheol” ni leli nge “Hayidesi” ma tsaliwe ka tintlhamuselo ta le hansi. — Tipisalema 16:10; Mintirho 2:27.

  Rito la Xiheberu leli nge néfesh ni rito la Xigriki leli nge psykhé a li hundzuluxeliwile li va “moya wa xiviri.” Hi mhaka ya leswi ku nga ni mavonelo ya manyingi lawa ma hoxeke hi rito leli nge “moya wa xiviri,” rito leli li hundzuluxeliwile hi ku ya hi mongo swaku ku pfuniwa mulerhi leswaku a twisisa ndlela leyi vatsali va Bibele lava nga tirhisiwa hi Xikwembu a va ma tirhisa hi yona marito lawa. Hi ku ya hi mongo, marito lawa ma nga ha vula 1) munhu, 2) wutomi la munhu, 3) swiharhi, 4) leswi naveliwaka hi vanhu, kasi ka swiyimu swin’wani, 5) ma nga ha vula vanhu lava va nga fa. Kambe, leswi rito leli nge “moya wa xiviri” li kalaka li nga tolovelekanga hi Xichangana, ku yendliwe xiboho xa leswaku marito lawa ma hundzuluxeliwa hi ku ya hi mongo. (Hi xikombiso vona Genesa 1:20; 2:7; Levhitika 19:28; Tipisalema 3:2; Swivuriso 16:26; Matewu 6:25.) Swoswi ku tirhisiwe rito leli nge “wutomi” ka tindzimana leti mongo wa kona wu twalaka. — Deteronoma 6:5; Matewu 22:37.

  Hilaha ku fanaka, rito leli nge “tiyinso” a li susiwanga loko ku vulavuliwa hi xirho xa muzimbha wa munhu. Kambe loko li tirhisiwa hi ndlela ya ku fanekisela ka tindzimana ta ku fana na Tipisalema 7:9 na 26:2 ni ka Nhlawutelo 2:23, ku tirhisiwe mongo lowu li vulaka wona ku nga “mimpimiso” ka tindzimana toleto kutani rito leli nge “tiyinso” li tsaliwa ka ntlhamuselo wa le hansi.

  Rito la Xiheberu ni la Xigriki leli hi Xichangana ku nga “mbilu” li nga ha vula mbilu ya ku fanekisela kumbe mbilu ya hikakunene  hi mhaka leyo a li susiwanga. Kambe ka tindzimana tin’wani lani mongo wu kalaka wu nga twisiseki kahle, ku tirhisiwe rito leli yendlaka mongo wu twisiseka. Hi xikombiso, ka buku la Swivuriso, rito leli nge “mbilu leyi pfumalaka wutlharhi” li hundzuluxeliwile li va “xiphunta.” (Swivuriso 6:32; 7:7) Marito man’wani ya ku fana ni leli nge “nona,” “nyama” ni leli nge “limhondzo” na wona ma hundzuluxeliwile hi ku ya hi mongo. (Genesa 45:18; Ekleziyaxta 5:6; Yobo 16:15) Man’wani ka marito lawa ma tlhamuseliwile ka “Ntlhamuselo Ya Marito Ya Bibele.”

• Swa vevuka ku li lerha. Ka Bibele la Wuhundzuluxeli La Misava Ya Nyuwani hi tirimi tin’wani a ku tirhisiwa marito ya Xiheberu lawa a ma kombisa swaku mhaka ya kona yo yendleka kumbe se yi yendlekile. Hi xikombiso, a ku tsaliwa rito leli nge nchumu xa ku karhi “xi tama xi” kuva ku kombisiwa leswaku mhaka yi ya mahlweni. Minkama yin’wani rito la Xiheberu leli tirhisiwaka swaku ku tiyisiwa mhaka a li kombisiwa hi marito lama nge “kunene,” “hakunene” ni leli nge “entiyisweni” ku patsa ni marito man’wani ya ku fana ni lawa. Hi mhaka leyo, marito lawa ma tirhisiwe hintamu ka Bibele. Ka Bibele leli, marito ya ku fana ni lama nge “a tama” kumbe “phindhaphindha” ni leli nge “tolovela” a ma susiwanga loko ku li ni xivangelo lexi twalaka lexi kombisaka swaku mhaka leyi a ku vulavuliwa hi yona a yi ya mahlweni. (Genesa 3:9; 34:1; Swivuriso 2:4) Kambe, lomu marito lawa ma kalaka ma nga kombisi mhaka ya lisima ma susiwile leswaku Bibele li ta lerheka kahle.

• Marito lama vulaka va xinuna ni va xisati. Minkama yin’wani ku vula swaku nchumu lexi i xa xinuna kumbe i xa xisati swi nga tumbeta mongo lowu laviwaka hi Xiheberu ni Xigriki. Hi Xiheberu marito lawa ma nga ka plurali (wunyingi) hakanyingi ma vula va xinuna, kasi ku tlhela ku tirhisiwa wona ni loko ku vulavuliwa hi va xinuna ni va xisati. Hi xikombiso, hambileswi rito leli nge “vana va Israyele” li vulaka 12 va vana va madjaha va Yakobe, hakanyingi li vula tiko hinkwalu la Israyele lani ku nga ni va xinuna ni va xisati. (Genesa 46:5; Eksoda 35:29) Ka Bibele leli, ku tirhisiwe rito leli nge “Vayisrayele” ku kombisa leswaku ku vulavuliwa hi Vayisrayele hinkwavu.

  Ku khongeliwile nkama ku nga txintxiwa marito ya Bibele leli naswona leswo swi yendliwe hi ku pimela, na ku hloniphiwa a ntirho lowu nga yendliwa hi lava a va lumba Comissão la ku sungula La Wuhundzuluxeli La Bibele La Misava Ya Nyuwani.

Bibele leli li ni tintlhamuselo ta le hansi ta tinyingi. Tintlhamuselo ta le hansi ti nga kona hi leti:

•  “Kumbe” I ndlela yin’wani leyi mhaka yi nga hundzuluxeliwaka hi yona ku sukela ka Xiheberu, Xiaramu kumbe Xigriki leyi humesaka mongo lowu fanaka. — Genesa 1:2, ntlhamuselo ya le hansi ka rito leli nge “matimba”; Yoxuwa 1:8, ka marito lama nge “rito la le hansi.”

• “Kumbexana” I ndlela yin’wani ya ku veka mhaka hi ndlela ya ku kala yi nga fani ni mongo wa ndzimana kambe na yi twala. — Genesa 21:6, “hleka na mina”; Zakariya 14:21, “Mukanana.”

• “Hi Xigriki; hi Xiheberu; hi Xiaramu.” Swi vula ku hundzuluxela rito hi rito na li sukela ka Xiheberu, Xiaramu kumbe Xigriki kumbe ku hundzuluxela ntlhamuselo ya tirimi leti Bibele a li tsaliwe hi tona. — Tito 2:14 “chunsa”; Eksoda 32:9, “va tiyele nhloko.”

• Ntlhamuselo wa rito ni ntlhamuselo wa mhaka leyi kalala yi nga tsaliwanga ka Bibele Ntlhamuselo wa mavito (Genesa 3:17, “Adamu”; Eksoda 15:23, “Mara”); ntlhamuselo wa mapezelo ya minchumu ni mimpimu (Genesa 6:15, “mametru”); ku tlhamusela swaku ku vulavuliwa hi mani loko ku nga tsaliwanga vito (2 Tihosi 19:29, “Wena”); mhaka leyi pfunaka ka Xiyengetelo ni ka Tintlhamuselo.— Genesa 37:35, “Sirheni”; Matewu 5:22, “Gehena.”

Xiyenge lexi nga ka mapajina ya ku sungula ya Bibele lexi nge “Xingheniso Xa Rito la Xikwembu” xi ni tidjondzo tin’wani ta lisima ta Bibele. Mabuku ya Bibele ma landzeliwa hi xiyenge lexi nge “Lixta La Mabuku Ya Bibele” ni lexi nge “Lixta La Marito Ya Bibele” ni “Ntlhamuselo Ya Marito Ya Bibele.” Ntlhamuselo Ya Marito yi pfuna lweyi a lerhaka swaku a twisisa marito man’wani hi ku ya hi lomu ma nga tirhisiwa kona ka Bibele. Xiyengetelo A xi ni swiyenge leswi landzelaka: “Minawu Ya Ku Hundzuluxela Bibele,” “ Leswi Nga Ka Bibele Leli,” “Leswi Hi Nga Li Kumisa Xiswona Bibele,” “Vito La Xikwembu Ka Matsalwa Ya Xiheberu,” “Vito La Xikwembu Ka Matsalwa Ya Wukreste Ya Xigriki,” “Kwadru Leli Kombisaka Vaprofeta Ni Tihosi Ta Yuda Ni Ta Israyele” ni xiyenge lexi nge “Leswi Nga Yendleka Ka Wutomi La Yesu Nkama Na A Li Misaveni.” Ka Xiyengetelo B ku ni mimapa, swifaniso ni rungula lin’wani la lisima leli nga pfunaka lava rhandzaka ku djondza Bibele.

Loko buku lin’wani ni lin’wani la Bibele li sungula, ku tlhamuseliwa leswi swi nga ndzeni ka buku lolelo ku tlhela ku kombisiwa tindzimana ta lomu mhaka ya kona yi kumekaka kona, leswo swi pfuna lweyi a lerhaka swaku a hantla a twisisa leswi buku lolelo li vulavulaka hi swona. A xikarhi ka pajina lin’wani ni lin’wani ku ni kwadru leli nga ni tindzimana ta Bibele leli kombisaka tindzimana leti fambelanaka ni tindzimana ta pajina lolelo.