1-3. a) Hi mhaka muni vapostolo va yisiwe Tribunali, naswona i mpsini leswi Tribunali a li lava swaku va swi yendla? b) Hi mhaka muni swi li swa lisima hintamu ka hina ku tiva leswi vapostolo va nga swi yendla?

 VAJUWIJI va Tribunali Lalikulu la Vayuda a va kwate swinene! Vapostolo va Yesu a va yavanyisiwa na va li ka Tribunali lolelo lalikulu. Hi mhaka muni? Yosefa Kayafasi, ku nga muprista wamukulu naswona ku nga yena a a thethisa vapostolo a vule leswi na a kwatile: “Kasi a hi mi byelanga swaku mi nga ha tshuki mi djondzisa hi vito leli ke?” Leswi a a kwatise xiswona a a nga lavi hambi ku humesa vito leli nge Yesu hi nomo wa yena. Hambileswo a game a ku: “Se hi mhaka muni mi tate Yerusalema hi djondzo ya n’wina? Hi mhaka muni mi lava ku hi nyika nandzu wa ngati ya munhu lweyi ke?” (Min. 5:28) Hi marito man’wani a a lava ku vula leswi: Nyimani ku chumayela, loko mi nga nyimi mi ta hluphiwa!

² Se vapostolo a va ta yendla yini? Phela ntirho lowu wa ku chumayela a va nyikiwe hi Yesu, lweyi na yena a nga nyikiwa mpfumelelo hi Xikwembu. (Mat. 28:18-20) Ku nga va swaku vapostolo a va ta pfumelela ku chava vanhu swi va yendla va tshika ku chumayela? Kumbe a va ta tiya va tama va chumayela na va nga chavi nchumu? Phela mhaka a ku li swaku a va ta langa ku yingisa mani: A va ta yingisa Xikwembu kumbe vanhu? Na a nga chavi nchumu mupostolo Pedru a hlamulele vapostolo hinkwavu. Phela a nga djikadjikanga naswona a vulavule na a nga chavi nchumu.

³ Leswi hi nga Vakreste va ntiyiso i swa lisima hintamu ka hina ku tiva leswi vapostolo va nga swi yendla nkama va nga chaviseliwa hi Tribunali hikusa na hina hi nyikiwe ntirho lowu wa ku chumayela namuntlha. Nkama lowu hi yendlaka ntirho lowu, lowu hi nga nyikiwa hi Xikwembu, minkama yin’wani hi nga ha tshuka hi kanetiwa. (Mat. 10:22) Lava va hi kanetaka va nga ha zama ku hi tsimbisa ku yendla swin’wani ka ntirho wa hina kumbe ku tsimbisa ntirho wa hina hi ku helela. Se hi ta yendla yini? Xikombiso xa vapostolo xi ta hi pfuna, hi ta djondza ka leswi va nga swi yendla naswona hi ta tlhela hi vona swaku i mpsini leswi nga va yendla va za va ya Tribunali. a

4, 5. Hi mhaka muni Kayafasi ni Vasaduki va sungule ku va “ni wukwele”?

⁴ Khumbuka swaku nkama lowu Pedru na Yohani va nga sindzisiwa ku tshika ku chumayela hi khambi la ku sungula, va te: “Hina a hi nge tshiki ku vulavula hi leswi hi nga swi vona ni leswi hi nga swi twa.” (Min. 4:20) Ndzhakunyana ka leswo Pedru, Yohani ni vapostolo lavan’wani, va tame va chumayela tempeleni. Vapostolo va yendle minchumu ya yinyingi ya ku hlamalisa ya ku fana ni ku daha vanhu mavabyi ni ku hlongola madimoni. Va yendle leswo ka “Koredori la Solomoni,” ku nga ndhawu yayikulu leyi a yi kumeka tempeleni lani vanhu va vanyingi a va talisa ku tlhangana kona. Swi tikomba ingaku hambi hi xindzhuti xa Pedru a xi daha vanhu! Vanhu va vanyingi lava va nga hanyisiwa ka mavabyi va pfumelile ku va vadjondziwa va Yesu. Leswo swi yendle swaku, ‘lava nga pfumela ka Hosi va ya va yengeteleka, ku nga vavanuna ni vavasati va vanyingi.’ — Min. 5:12-15.

⁵ Kayafasi lweyi a a li Musaduki, ni Vasaduki van’wani va sungule ku va ni “wukwele” va rhumisile swaku vapostolo va petiwa adjele. (Min. 5:17, 18) Kasi hi mhaka muni a va kwatile hintamu? Vapostolo a va djondzisa swaku Yesu a a pfuxiwile kambe Vasaduki a va nga kholwi ka djondzo ya ku pfuxiwa ka vafi. Nakambe vapostolo a va vula swaku a munhu a nga ponisiwa ntsena hi ku va ni lipfumelo ka Yesu, se Vasaduki a va chava ku djikeliwa hi mfumu wa Roma loko vanhu a vo sungula ku vona Yesu na a li Hosi ya vona. (Yoh. 11:48) Se swa tikomba swaku hi mhaka muni Vasaduki a va tinyimiselile ku yendla hinkwaswu swaku va tshikisa vapostolo ku chumayela!

6. I vamani lava va yendlaka swaku vanhu va Yehovha va xanisiwa namuntlha, naswona hi mhaka muni swi nga fanelanga swi hi hlamalisa?

⁶ Ninamuntlha, vanhu lava va yendlaka swaku vanhu va Yehovha va kanetiwa, i varhangeli va wukhongeli la mavunhwa. Minkama ya yinyingi va tirhisa matimba lawa va nga na wona ka politika ni ka mahungu swaku va helisa ntirho wa hina wa ku chumayela. Ku nga va swaku swa hi hlamalisa leswo? Ihim. Leswi hi swi chumayelaka swi yendla vanhu va tsumbula swaku wukhongeli la mavunhwa li kanganyisa vanhu. Loko vanhu va timbilu tatinene va yamukela mintiyiso ya Bibele, va chunsiwa ka mavunhwa ya wukhongeli. (Yoh. 8:32) A swi hi hlamalisi leswi rungula la hina minkama ya yinyingi li yendlaka swaku varhangeli va wukhongeli va hi nyenya va tlhela va va ni wukwele!

7, 8. Leswi ntsumi yi nga swi vula swi va pfunise ku yini vapostolo, naswona i mpsini leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

⁷ Nkama lowu vapostolo a va li djele naswona na va nyimela ku thethisiwa, swi nga yendleka a va tivutisa swaku indjhe a va nga ta dlayiwa hi vanhu lava a va va nyenya. (Mat. 24:9) Kambe hi wusiku lolelo, ku yendleke nchumu wa ku hlamalisa, “ntsumi ya Yehovha yi pfula swipfalu swa djele”. b (Min. 5:19)  Loko se ku yendleke leswo a ntsumi yoleyo yi game yi byela vapostolo yi ku: “Fambani mi ya nyima tempeleni” mi vulavula. (Min. 5:20) Leswo swi tiyisekisile vapostolo swaku leswi a va swi yendla a swi li swinene. Naswona marito ya ntsumi ma tlhele ma tiyisa vapostolo swaku va tama va tiya va tlhela va nga chavi nchumu ku nga na mhaka swaku ku ta yendleka yini hi vona. Na va nga chavi nchumu naswona hi lipfumelo la ku tiya, vapostolo “va ye tempeleni na li ya ku xeni, va fike va sungula ku djondzisa.” — Min. 5:21.

⁸ A swi ta va swinene loko mun’wani ni mun’wani o tivutisa leswi: ‘Indjhe a ni ta kombisa lipfumelo ni tlhela ni nga chavi nchumu ka ntirho wa ku chumayela loko a no kumana ni swiyimu leswi vapostolo va nga kumana na swona?’ Hi nga tiyisiwa hi ku tiva swaku a ntirho lowu wa lisima lowu ponisaka vanhu wa ku nyikela “wufakazi leli tiyeke hi Mfumu wa Xikwembu,” hi wu yendla na hi kongomisiwa hi tintsumi. — Min. 28:23; Nhl. 14:6, 7.

9-11. Vapostolo va yendle yini nkama Tribunali li nga vula swaku a va fanele va nyima ku chumayela, naswona hi xini xikombiso lexi vapostolo va nga xi siyela Vakreste va ntiyiso namuntlha?

⁹ Kayafasi ni vajuwiji van’wani va Tribunali se a va lunghekile swaku ku thethiwa mhaka ya vapostolo. Na va nga swi tivi leswi nga yendleka adjele, a Tribunali li rhume vavoneleli swaku va ya teka vapostolo. Pimisa hi leswi va nga hlamalisa xiswona loko vavoneleli lava va fika va kuma swaku vapostolo a va nga ha li kona adjele hambi hi leswi a ku khiyiwile kahle naswona “vavoneleli va djele a va nyime ka swipfalu”. (Min. 5:23) Hi ku hantlisa muvoneleli wa tempele a swi tivile swaku vapostolo a va tlhelile va ya tempeleni, naswona a va chumayela hi Yesu Kreste, ku nga mhaka yoleyo ya yin’we yi nga va yendla va petiwa djele! Murhangeli lweyo ni vavoneleli lavan’wani hi ku hantlisa va ye tempeleni leswaku va ya khoma vapostolo va famba na vona aTribunali.

¹⁰ Hi lani hi nga swi vona hi kona ku sunguleni ka ndzima leyi, na va kwatile varhangeli va wukhongeli va byele vapostolo hi ku kongoma swaku va fanele va tshika ku chumayela. Se vapostolo va yendle yini? Pedru a hlamulele vapostolo hinkwavu a ku: “Hi fanele hi yingisa Xikwembu lexi nga Hosi ku tlula  vanhu.” (Min. 5:29) Hi ndlela leyo vapostolo va hi vekele xikombiso xaxinene hina Vakreste va ntiyiso namuntlha. Se a hi fanelanga hi yingisa lava va fumaka loko va hi byela swaku hi yendla swilo leswi Yehovha a swi tsimbisaka kumbe loko va hi tsimbisa ku yendla swilo leswi Yehovha a nga hi byela swaku hi swi yendla. Se hi ta yendla yini loko “lava va fumaka” va hi tsimbisa ku chumayela mahungu ya ku tsakisa? A hi nga ta pfumela ku tshika ku yendla ntirho lowu Yehovha a nga hi rhuma ku wu yendla. (Rom. 13:1) Kambe, hi ta lavetela tindlela tin’wani swaku hi tama hi chumayela hi Mfumu wa Xikwembu.

¹¹ A swi hi hlamalisi leswi vajuwiji lavayani va nga yengetela ku kwata ka vona va tlhela va lava ku “dlaya” vapostolo hi ku vona ndlela leyi a va tinyimiselile hi yona ni ku kala va nga chavi nchumu. (Min. 5:33) A swi tikomba ingi vapostolo a va ta dlayiwa naswona a ku nga na lweyi a a ta va ponisa. Kambe va game va pfuniwa hi munhu lweyi a swi nga nyimeliwanga swaku a va pfuna!

12, 13. a) Gamaliyele a va byele yini lava a a tirha na vona, naswona va yendle yini? b)  Yehovha a nga va pfunisa ku yini vanhu va yena namuntlha, naswona hi fanele hi tiyiseka hi yini loko a pfumelela swaku “hi hlupheka swa nkamanyana hi mhaka ya swa ku lulama”?

¹² Gamaliyele “lweyi a a li mudjondzisi wa Nawu naswona a a hloniphiwa hi vanhu hinkwavu,” a sekelekile a nyima. c Gamaliyele a a hloniphiwa hintamu hi vanhu lava a a tirha na vona naswona a vule “swaku vavanuna lava va humesiwa handle swa nkamanyana”. (Min. 5:34) Gamaliyele a vulavule hi mintlawa yin’wani leyi varhangeli va yona va nga fa, se yi gama yi nyamalala. A tlhele a byela tribunali leswaku li va lehisela a mbilu vapostolo li tlhela li nga va tikiseli swilo hikusa Yesu murhangeli wa vona a wa ha li ku dlayiwa. Marito ya Gamaliyele a ma ni ntamu, yena a te: “Mi nga tipeteni ka timhaka ta vanhu lava, va tshikeni hikusa loko planu la vona kumbe ntirho lowu va wu yendlaka swi huma ka munhu, a swi nga ta tlhaveliwa hi dlambu; kambe loko swi huma ka Xikwembu, a mi nga ta swi kota ku va tshikisa. Tivoneleni hikusa mi nga tshuka mi tikuma na mi lwa ni Xikwembu.” (Min. 5:38, 39) Vajuwiji va swi yingiselile leswi Gamaliyele a nga swi vula. Hambileswo, va rhume vanhu swaku va ba vapostolo va tlhela “va va byela swaku va tshika ku vulavula hi vito la Yesu”. — Min. 5:40.

¹³ Ku fana ni khale, ninamuntlha Yehovha a nga tirhisa vanhu va ku fana na Gamaliyele swaku va pfuna vanhu va yena. (Swiv. 21:1) Yehovha a nga tirhisa moya wa yena wa ku kwetsima, swaku a yendla tihosi, vajuwiji ni lava va vekaka minawu, va yendla swilo hi ku ya hi ku rhandza ka yena. (Neh. 2:4-8) Kambe hambiloko a pfumelela swaku hi “hlupheka hi mhaka ya swa ku lulama,” hi nga tiyiseka hi swilo swimbirhi. (1 Pe. 3:14) Xa ku sungula,  Xikwembu xi nga hi nyika ntamu lowu hi wu lavaka swaku hi tiyisela. (1 Ko. 10:13) Xa wumbirhi, lava va hi kanetaka “a va nga ta swi kota ku hi tshikisa” ntirho wa Xikwembu. — Esa. 54:17.

14, 15. a) Vapostolo va yendle yini nkama va nga hluphiwa naswona hi mhaka muni? b) Nyikela xikombiso lexi xi kombisaka swaku vanhu va Yehovha va tiyisela na va tsakile.

¹⁴ Indjhe vapostolo va hele matimba hileswi va nga hluphiwa? Ihim! Vona ‘va hume Tribunali na va tsakile’. (Min. 5:41) Hi mhaka muni a va tsakile? A va nga tsakanga hileswi a va twa ku vava hileswi va nga biwa. Kambe lexi a xi va yendla va tsaka hileswi a va hluphiwa hi ku tshembeka ka vona ka Yehovha ni hileswi a va landzela xikombiso xa Yesu. — Mat. 5:11, 12.

¹⁵ Ku fana ni Vakreste va ku sungula na hina hi tiyisela na hi tsakile loko hi hluphiwa hi mhaka mahungu ya ku tsakisa. (1 Pe. 4:12-14) Hambileswi hi kalaka hi nga swi rhandzi ku lumbetiwa, ku hluphiwa ni ku petiwa djele, ku tiyisela ka hina ku hi yendla hi tsaka hintamu. Vona xikombiso xa makwerhu Henryk Dornik, lweyi a nga tiyisela malembe ya manyingi na a hluphiwa hi mimfumu ya ku karhata. Yena a vula swaku hi Agosto wa 1944, a tekiwile yena ni makwavu wa yena va yisiwa ka ndhawu leyi a ku hluphiwa vanhu kona. Vakaneti va te: “A va pfumeli ku tsimbisiwa ku yendla nchumu hambi ko va yini, phela va tinyimiselile hambi hi ku dlayiwa.” Makwerhu Dornik a te: “Mina a ni nga lavi ku dlayiwa, kambe ku tiyisela ku hluphiwa hi mhaka ku tshembeka ka mina ka Yehovha a swi ni yendla ni tsaka hikakunene.” — Yak. 1:2-4.

16. Vapostolo va swi kombisise ku yini swaku a va tinyimiselile ku chumayela, naswona hi xi tekelelisa ku yini a xikombiso xa vona namuntlha?

¹⁶ Vapostolo va tekele ku tlhelela ka ntirho wa vona wa ku chumayela. Na va nga chavi nchumu, “siku ni siku a va nga tshiki ku djondzisa atempeleni ni hi yindlo ni yindlo hi ta mahungu ya ku tsakisa ya leswaku Yesu hi yena Kreste.” d  (Min. 5:42) Vachumayeli lava va ku hiseka a va tinyimiselile ku nyikela wufakazi hi ku helela. Vona swaku va chumayele mahungu ya ku tsakisa amakaya ya vanhu, hi lani Yesu a nga va byela hi kona. (Mat. 10:7, 11-14) Hi leswo swi nga yendla swaku a tidjondzo ta vona ti tata aYerusalema hinkwayu. Ninamuntlha Timboni ta Yehovha ti tiviwa hi ntirho wa tona wa ku chumayela hikusa ti famba hi munti ni munti. Leswi hi nghenaka ka miminti hinkwayu ka teritoriyu la hina hi kombisa swaku hi nyikela wufakazi hi ku helela hi tlhela hi pfuna vanhu swaku va yingisa mahungu ya ku tsakisa. Indjhe Yehovha wa wu katekisa ntirho wa ku chumayela hi munti ni munti? Ina! Ku tala ka vanhu va pfumelile mahungu ya Mfumu ka nkama lowu wa wugamu naswona ku tala ka vanhu volavo va twe mahungu ya ku tsakisa hi khambi la ku sungula loko Mboni ya Yehovha yi bile xipfalu xa kaya ka vona.

17-19. Hi xini xikarhatu lexi xi nga humelela lexi a xi ta yendla swaku a bandla li yavana, naswona vapostolo va yendle yini swaku va xi lulamisa?

¹⁷ Ka bandla leli la nyuwani leli a la ha ku vumbiwa ku ve ni xikarhatu. Hi xini xikarhatu xa kona? Vadjondzisiwa va vanyingi lava va nga tsakamisiwa a va nga li va Yerusalema kambe va tshamenyana aYerusalema leswaku va kota ku djondza swin’wani na va nga se tlhelela makaya ka vona. Vanhu lava a va lava ku pfuniwa hi swakudla ni swilo swin’wani, se vadjondzisiwa van’wani va nyikelile hi male ya vona leswaku ku pfuniwa vadjondzisiwa lava va nyuwani. (Min. 2:44-46; 4:34-37) Kambe ku game ku humelela a xikarhatu lexi a xi lava ku lulamisiwa hi xihantla, hikusa “nkama na va phakela swakudla swa siku ni siku” a ku ni “vavasati lava a va vulavula Xigriki lava a va feliwe hi vavanuna” lava a va nga hlayisiwi kahle. (Min. 6:1) Kambe leswo a swi nga  yendleki ka vavasati lava a va vulavula Xiheberu, se a swi tikomba swaku a ku ni xikheto. Phela mhaka leyi a yi ta yendla swaku ku va ni ku yavana abandleni.

¹⁸ Leswi a va lumba ntlawa lowu rhangelaka wa bandla leli a li sungula ku kula, vapostolo va swi vonile swaku a ku nga ta va wutlharhi ku ‘tshika rito la Xikwembu swaku va ya phakela swakudla’. (Min. 6:2) Leswaku va lulamisa mhaka leyi va byele vadjondzisiwa swaku va lavetela 7 wa vavanuna lava va nga ni “moya wa ku kwetsima wa Xikwembu ni wutlharhi” swaku va ta va nyika “ntirho lowu wa lisima.” (Min. 6:3) A ku laveka vavanuna va ku tshembeka hikusa ntirho wolowo a ku nga li wa ku phakela swakudla ntsena kambe a wu patsa ni ku tirhisa male, ku xava swilo ni ku tsala leswi male a yi ta tirhisisiwa xiswona. Vavanuna hinkwavu lava va nga langiwa a va ni mavito ya Xigriki, leswo swi nga va swi yendle swaku vavasati lava a va nga khomiwi kahle swi va vevukela ku va tshemba. Loko se va bulile hi mhaka leyi va tlhela va khongela hi yona, vapostolo va veke 7 wa vavanuna swaku va yendla “ntirho lowu wa lisima.” e

¹⁹ Indjhe leswi vavanuna lava va nga nyikiwa ntirho wa ku phakela swakudla a swi vula swaku a swi nga ha bohi kuva va chumayela mahungu ya ku tsakisa? Ihim, a swi nga vuli swona! Mun’we wa vavanuna volavo va nga langiwa a ku li Stefano lweyi a nga va muchumayeli lweyi a a chumayela na a nga chavi nchumu naswona hi ku tiyiseka. (Min. 6:8-10) Filipi na yena a ve mun’we wa lava va 7 naswona a a tiviwa swaku i “muchumayeli”. (Min. 21:8) Swa tikomba swaku vavanuna volavo va tame va chumayela hi matimba hi Mfumu wa Xikwembu.

20. Vanhu va Xikwembu namuntlha va xi tekelelisa ku yini xikombiso xa vapostolo?

²⁰ Vanhu va Yehovha namuntlha va tekelela xikombiso xa vapostolo nkama lowu va yendlaka ntirho wa vona. Vavanuna lava va fanelekaka va vekiwa swaku va yendla mintirho amabandleni, naswona va fanele va va ni wutivi lalinene hi Xikwembu va tlhela va swi kombisa swaku va kongomisiwa hi moya wa ku kwetsima. Hi ku kongomisiwa hi Ntlawa Lowu Rhangelaka vavanuna lava  va fanelekaka va vekiwa mabandleni swaku va va madoda va tlhela va va vapfunisi va bandla. f (1 Tm. 3:1-9, 12, 13) Hi nga vula swaku vavanuna volavo lava va fanelekaka va vekiwile hi moya wa ku kwetsima. Naswona va tirhisa wutlharhi swaku va yendla “ntirho lowu wa lisima.” Hi xikombiso, madoda ma nga pfuna vamakwerhu lava va nga guga hi ku va nyika leswi va swi lavaka. (Yak. 1:27) Madoda man’wani ma pfunisa ka ku yaka tiyindlo ta wugandzeli, ku lunghiselela makongresu, hambi ku pfuxela aswibelhela swaku ma bulisana ni vadotori hi timhaka leti ti fambelanaka ni ngati. Vapfunisi va bandla va yendla mintirho ya yinyingi leyi yi kalaka yi nga fambelani hi ku kongoma ni ku risa a ntlhambi wa Xikwembu kumbe ku djondzisa. Vavanuna hinkwavu lava va fanele va ringanisela nkama lowu va yendlaka mintirho ya vona abandleni ni nkama lowu va yendlaka ntirho lowu Xikwembu xi nga hi nyika wona wa ku chumayela mahungu ya ku tsakisa. — 1 Ko. 9:16.

21, 22. I yini lexi xi kombisaka swaku Yehovha a a li katekisa bandla leliyani la nyuwani?

²¹ Hi ku pfuniwa hi Yehovha a bandla leli la nyuwani li swi kotile ku hlula ku kanetiwa naswona li swi kotile ku hlula a xikarhatu lexi a xi ta yendla swaku ku va ni ku yavana. A swi tikomba swaku a bandla leli a li katekisiwa hi Yehovha hikusa Bibele li li: “Rito la Xikwembu li tama li hangalaka, ni numeru ya vadjondzisiwa yi ya yi kula swinene aYerusalema naswona vaprista va vanyingi va sungule ku va vapfumeli.” (Min. 6:7) Lexo ko va xikombiso xin’we ntsena ka swikombiso swa ku tala leswi hi swi kumaka ka buku la Mintirho, leswi swi vulavulaka hi ndlela leyi ntirho wa ku chumayela a wu kula hi yona. (Min. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Ka masiku ya hina swi hi tiyisa hintamu ku twa hi leswi ntirho wa ku chumayela wu kulisaka xiswona ka tindhawu tin’wani ta misava.

²² Ka nkama wa vapostolo varhangeli va wukhongeli lava a va nyenya Vakreste a va tshikanga ku tama va va hlupha. Vakreste a va ta hluphiwa hi ndlela ya ku vava swinene naswona a swi nga choti kule swaku Stefano a hluphiwa hi ndlela ya ku vava hi lani hi nga ta swi vona hi kona ka ndzima leyi yi landzelaka.