1, 2. Kasi vinthu vikaŵa wuli ku Ŵayuda mu Yerusalemu mboniwoni ya nambara 7 ya Zekariya yikati yamara?

MBONIWONI ya nambara 7 yikati yamara, Zekariya wakaŵa na vinandi vyakuti waghanaghanirepo. Yehova wakalayizga kuti walangenge ŵanthu ŵambura kugomezgeka. Zekariya wakwenera kuti wakakhozgeka chomene na fundo iyi. Kweni pakaŵavya icho chikasintha. Ŵanthu ŵanandi ŵakalutilira kuŵa ŵambura kugomezgeka ndipo ŵakachitanga viheni. Kweniso tempile la Yehova mu Yerusalemu likaŵa kuti lindamare kuzengekaso. Chifukwa wuli Ŵayuda ŵakaleka luŵiro ntchito iyo Yehova wakaŵapa? Kasi ŵakawelera kukwawo ku Yerusalemu kuti ŵakasange waka ivyo ŵakakhumbanga?

² Zekariya wakamanyanga kuti Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakaŵa ŵanalume na ŵanakazi ŵachipulikano. ‘Mzimu wa Chiuta waunenesko ukaŵakhuŵilizga’ kuleka nyumba na mabizinesi ghawo ku Babuloni. (Ezir. 1:2, 3, 5) Ŵakaleka malo agho ŵakazgoŵera na kuluta ku malo agho ŵanandi mwa iwo ŵakaŵa kuti ŵandaghawonepo. Ntchito yakuzengaso tempile la Yehova yilekenge  kuŵa yakuzirwa, mphanyi Ŵayuda ŵakasuzgika yayi kwenda mtunda wa makilomita 1,600 kujumpha mu mapiri na mu vipalamba.

3, 4. Kasi Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakasangana na masuzgo wuli?

³ Kasi ulendo ukwenera kuti ukaŵa wuli? Apo Ŵayuda ŵakendanga, ŵakwenera kuti ŵakaghanaghanirangapo malo ghaphya agho ŵakalutangako. Ŵakapulika umo msumba wa Yerusalemu ukatoweranga pakwamba. Awo ŵakaŵa ŵalara chomene ŵakamanyanga umo tempile likatoweranga. (Ezir. 3:12) Muŵenge kuti namwe mukaŵapo pa ulendo uwu, kasi mukate mujipulikenge wuli mwati mwawona waka Yerusalemu, chikaya chinu chiphya? Kasi chitima chikate chimukoraninge mwati mwawona vinyumba vyakugumuka mwamera thondo? Kasi mukate muyaniskenge msumba wa Babuloni uwo ukaŵa na viliŵa vitali vyakukhora, na msumba wa Yerusalemu uwo ukaŵa na viliŵa vyakuwa, ndiposo vyakugumuka pa malo apo kale pakaŵa geti ndiposo vigongwe? Kweni Ŵayuda ŵakagongowa yayi. Ŵakawonapo kale umo Yehova wakaŵawovwilira apo ŵakenda mtunda utali kwiza kukaya kwawo. Ŵakati ŵafika waka ku Yerusalemu, chakwamba ŵakazenga jotchero pa malo agho kale pakaŵa tempile ndipo ŵakamba kupeleka sembe kwa Yehova. (Ezir. 3:1, 2) Ŵakaŵa ŵakukondwa ndipo ŵakawona kuti palije icho chingaŵagongoweska kugwira ntchito iyo Yehova wakaŵapa.

⁴ Padera pa kuzenga tempile, Ŵaisrayeli ŵakeneranga kuzengaso misumba yawo. Ŵakeneranga kuzengaso nyumba, kulima, kweniso kusanga chakurya. (Ezir. 2:70) Ntchito izi zikawonekanga zikuru chomene. Pamanyuma, ŵalwani ŵawo ŵakamba kuŵawukira. Nangauli pakwamba Ŵayuda ŵakaŵa na chikanga, kweni chifukwa cha kuŵasuska vyaka 15, ŵakamba kugongowa. (Ezir. 4:1-4) Ŵayuda ŵakakumana na suzgo likuru mu 522 B.C.E. apo fumu ya Peresiya yikaŵalekeska ntchito yakuzenga mu Yerusalemu. Vikawoneka nga kuti msumba wa Yerusalemu ungazengekaso yayi.—Ezir. 4:21-24.

5. Kasi Yehova wakaŵawovwira wuli ŵanthu ŵake?

⁵ Yehova wakamanya icho chingawovwira ŵanthu ŵake. Chiuta wakawoneska Zekariya mboniwoni yaumaliro kuti walongore kuti wakuŵatemwa Ŵayuda, na kuŵawonga pa vyose ivyo ŵakachita. Kweniso wakaŵasimikizgira kuti waŵavikilirenge para ŵawelera ku ntchito iyo wakaŵapa. Pa nkhani yakuzengaso tempile, Yehova wakalayizga kuti: “Ichi chizamuchitika nadi, usange mukupulikira mazgu gha Yehova Chiuta winu.”—Zek. 6:15.

6. (a) Kasi mboniwoni ya Zekariya ya nambara 8 yikwamba na vichi? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.) (b) Chifukwa wuli mahachi ghakupambana mtundu?

⁶ Mboniwoni ya Zekariya ya nambara 8, iyo yikaŵa yaumaliro, yikwenera kuti yikaŵa yakukhozga chomene. (Ŵerengani Zekariya 6:1-3.) Muŵe nga mukuwona: Magileta ghanayi “kufuma pakati pa mapiri ghaŵiri . . . ghamkuŵa” ghanozgeka kurwa nkhondo. Mahachi agho ghakuguza magileta agha nga mitundu yakupambana. Ivi vikovwira kuti munthu wapambaniskenge awo ŵakwerapo. Zekariya wakafumba kuti: “Kasi ivi ni vichi?” (Zek. 6:4) Nase tikukhumba kuti timanye, chifukwa mboniwoni izi zikutikhwaska.

7, 8. (a) Kasi mapiri ghaŵiri ghakuyimira vichi? (b) Chifukwa wuli ngamkuŵa?

⁷ Mu Baibolo, nyengo zinyake mapiri ghakuyimira maufumu, panji kuti maboma. Mapiri agho Zekariya wakawona ghakuyana waka na mapiri ghaŵiri agho ghakulongosoreka mu uchimi wa Daniyeli. Phiri limoza likwimira muwuso wa Yehova uwo ngwamuyirayira. Apo phiri linyake likwimira Ufumu wa Mesiya, uwo Fumu yake ni Yesu. (Dan. 2:35, 45) Kufuma waka mu 1914 apo Yesu wakaŵira Fumu, mapiri  ghose ghaŵiri ghakamba kuwoneka ndipo ghali na ntchito yapadera pakufiska khumbo la Chiuta pa charu chapasi.

⁸ Chifukwa wuli mapiri agha ngamkuŵa? Mkuŵa ntchisulo chamtengo wapachanya chomene nga ni golide. Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵazenge jotchero lamkuŵa ndipo pamanyuma wakati ŵazengeso tempile lamkuŵa mu Yerusalemu. Mkuŵa ntchisulo chakunyezimira chomene. (Eks. 27:1-3; 1 Mathe. 7:13-16) Pakuti mapiri ghaŵiri agha ngamkuŵa, ghakutikumbuska muwuso wa Yehova na Ufumu wa Mesiya. Maufumu agha ngawemi chomene, ndipo ghazamovwira taŵanthu kuti titumbikike na kuvikilirika.

9. Kasi awo ŵakwera magileta mbanjani? Ndipo ŵali na ntchito wuli?

⁹ Tiyeni tiwelere ku magileta. Kasi magileta na awo ŵakwerapo ŵakwimira vichi? Awo ŵakwera magileta ŵakwimira ŵangelo. Ndipo ŵakwenera kuti ni magulu ghakupambanapambana gha ŵangelo. (Werengani Zekariya 6:5-8.) Ŵangelo aŵa ŵakufumapo “pamaso pa Fumu ya charu chose chapasi” kuti ŵakachite ntchito yapadera. Kasi ŵapika ntchito wuli? Magileta na awo ŵakwerapo ŵatumika ku malo ghakupambanapambana. Ntchito yawo njakuti ŵakavikilire ŵanthu ŵa Yehova, chomenechomene ku “charu chakumpoto,” ku Babuloni. Yehova wakawoneseska kuti Ŵababuloni ŵaleke kukoraso wuzga ŵanthu ŵake. Awo ŵakazenganga tempile mu nyengo ya Zekariya ŵakwenera kuti ŵakakhozgeka chomene na fundo iyi. Ŵakeneranga kufipa mtima yayi kuti ŵalwani ŵawo ŵangatimbanizga ntchito yawo.

10. Kasi mboniwoni ya Zekariya yamagileta na awo ŵakwerapo yikuŵasimikizgira vichi ŵanthu ŵa Chiuta mazuŵa ghano?

¹⁰ Nga umo vikaŵira mu nyengo ya Zekariya, Yehova wamawumba wachali kutuma ŵangelo kuti ŵavikilire na kukhozga ŵanthu ŵake. (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14) Kufuma waka mu 1919, apo Israyeli wauzimu wakafumiskika mu wuzga wakuyelezgera wa Babuloni Mukuru, kusopa kwaunenesko kwaluta panthazi nangauli ŵakususka ŵayezgayezga kuti kumare. (Chivu. 18:4) Chifukwa chakuti ŵangelo ŵakutivikilira, tikwenera kopa yayi kuti gulu la Yehova lizamuŵaso mu wuzga wauzimu. (Sal. 34:7) M’malo mwake, tikugomezga kuti ŵateŵeti ŵa Chiuta pa charu chose, ŵalutilirenge kuŵa ŵanandi na kuŵa ŵakukondwa mwauzimu. Para tikughanaghanira mboniwoni ya Zekariya, tili na chigomezgo chose kuti tili ŵakuvikilirika na mufwiri wa mapiri ghaŵiri.

11. Chifukwa wuli tikwenera kopa yayi gulu ilo liwukirenge ŵanthu ŵa Chiuta?

¹¹ Sonosono apa, magulu ghandyali mu charu cha Satana ichi ghakoleranenge kuti ghaparanye ŵanthu ŵa Chiuta. (Ezek. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Chivu. 19:19) Uchimi wa Zekariya ukulongosora ŵanthu aŵa kuti ŵabenekelera charu nga ni mabingu ndipo ŵakwiza kuti ŵatiwukire mwaukali uku ŵakwera pa mahachi. (Ezek. 38:15, 16) * Kasi tikwenera kopa? Yayi. Tili na gulu la ŵangelo. Pa nyengo ya suzgo yikuru, ŵangelo ŵa Yehova ŵazamuwungana kuti ŵavikilire ŵanthu ŵa Chiuta na kuparanya awo ŵakususkana na Ufumu wake. (2 Tes. 1:7, 8) Zuŵa ili lizamuŵa lakukondweska chomene. Kweni kasi ni njani wakulongozga ŵasilikari ŵa Yehova kuchanya?

12, 13. (a) Kasi Yehova wakaphalira Zekariya kuti wachite vichi? (b) Kasi tikumanya wuli kuti Mphukira yikwimira Yesu Khristu?

¹² Zekariya wakawona yekha mboniwoni 8. Sono wakaphalirika kuti wachite vinthu vinyake ivyo vikakhozga awo ŵakazengangaso tempile la Chiuta. (Ŵerengani Zekariya 6:9-12.) Yehova wakaphalira Zekariya kuti watore siliva na golide kwa Helidayi, Tobiya, na Yedaya, awo ŵakafuma ku Babuloni, kuti wapangire “mphumphu yikuru” kufuma pa vinthu ivyo ŵanthu ŵakapeleka. (Zek. 6:11, mazgu ghamusi) Kasi Yehova wakaphalira Zekariya kuti waŵike mphumphu iyi pa mutu wa Kazembe Zerubabeli wa fuko la Yuda uyo wakaŵa wa mphapu ya Davide? Yayi. Ŵanthu awo ŵakawonanga, ŵakwenera kuti ŵakazizwa chomene apo Zekariya wakaŵika mphumphu iyi pa mutu wa Wasembe Mukuru, Joshuwa.

¹³ Kasi Wasembe Mukuru Joshuwa, wakaŵa fumu wati wavwalikika mphumphu? Yayi. Chifukwa Joshuwa wakafuma mu mphapu ya Davide yayi. Ntheura wakaŵa wakwenelera yayi kuŵa fumu. Uwu ukaŵa waka uchimi wakulongora ivyo vizamuchitikira fumu yamuyirayira na wasembe. Wasembe mukuru uyo wakeneranga kuŵa fumu wakuchemeka kuti Mphukira. Malemba ghakulongora kuti Mphukira iyi ni Yesu Khristu.—Yes. 11:1; Mat. 2:23, mazgu ghamusi.

14. Kasi Yesu wali na ntchito wuli pakuŵa Fumu na Wasembe Mukuru?

¹⁴ Yesu ni Fumu kweniso Wasembe Mukuru. Ndiyo ni mulongozgi wa gulu la ŵangelo ŵa Yehova kuchanya. Wakulimbikira kugwira ntchito kuti ŵanthu wose ŵa Chiuta ŵakhalenge mwakufwasa nangauli ŵakukhala mu charu chakuzura na nkhaza. (Yer. 23:5, 6) Sonosono apa, Khristu walongozgenge pakuthereska mitundu ya ŵanthu kuti wakhozgere Ufumu wa Chiuta na kuvikilira ŵanthu ŵa Yehova. (Chivu. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Kweni pambere wanderuzge ŵanthu, Mphukira wali na ntchito yikuru yakuti wachite.

15, 16. (a) Kasi ni ntchito wuli yakuzenga na kutozga iyo yachitika mazuŵa ghano? Ni njani wachita ntchito iyi? (b) Kasi charu chizamuŵa wuli para vyaka 1000 ivyo Yesu wazamulamulira vyazakamara?

¹⁵ Padera pa kuŵa Fumu na Wasembe Mukuru, Yesu wali kupika ntchito ‘yakuzenga tempile la Yehova.’ (Ŵerengani Zekariya 6:13.) Mu nyengo yithu, Yesu wakagwira ntchito yakuzenga apo wakawovwira ŵasopi ŵaunenesko kuti ŵafumemo mu Babuloni Mukuru na kuwezgerapo mpingo Wachikhristu mu 1919. Kweniso wakimika “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” kuti walongozgenge ntchito iyo yikuchitika pa chigaŵa cha pa charu chapasi cha tempile likuru lauzimu. (Mat. 24:45) Kweniso Yesu wakutozga ŵanthu ŵa Chiuta mwauzimu na kuŵawovwira kuti ŵasopenge munthowa yakwenelera.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Yesu na ŵa 144,000 awo ni mafumu na ŵasembe, ŵazamulamulira vyaka 1000. Ŵazamovwira ŵanthu ŵakugomezgeka kuti ŵazakaŵe ŵakufikapo. Para ivi vyazakachitika, ŵateŵeti ŵa Chiuta ndiwo ŵekha ŵazamukhala pa charu chapasi. Panyengo iyo mu charu muzamuŵavya masuzgo. Paumaliro, chisopa chaunenesko ndicho chekha chizamuŵa pa charu chapasi.

17. Kasi Yehova wakaŵasimikizgiraso vichi Ŵayuda, ndipo uthenga wake ukaŵakhwaska wuli?

¹⁷ Kasi uthenga wa Zekariya ukaŵakhwaska wuli Ŵayuda mu nyengo yira? Yehova wakalayizga kuti waŵawovwirenge na kuŵavikilira pa ntchito yawo. Ŵayuda ŵakwenera kuti ŵakakhozgeka chomene kumanya kuti tempile lizengekenge. Kweni kasi Ŵayuda ŵakate ŵafiskenge  wuli ntchito iyi pakuti ŵakaŵa ŵachoko? Zekariya wakaŵaphalira fundo yinyake iyo yikaŵawovwira kuti ŵaleke kopa panji kukayikira. Padera pa wovwiri wakufuma ku ŵanthu ŵakugomezgeka nga Helidayi, Tobiya, na Yedaya, Chiuta wakati ŵanthu ŵanandi ‘ŵizenge na kuzengako tempile la Yehova.’ (Ŵerengani Zekariya 6:15.) Ŵayuda ŵakaŵa na chigomezgo chose kuti Chiuta waŵawovwirenge ndipo ŵakambaso mwaluŵiro ntchito yakuzenga tempile nangauli ŵakakanizgika. Mwaluŵiro Yehova wakawuskapo suzgo ilo likaŵapo ndipo tempile likamara kuzengeka mu 515 B.C.E. (Ezir. 6:22; Zek. 4:6, 7) Mazgu gha Yehova ghakutiphalira vinthu vikuru ivyo vikuchitika mazuŵa ghano.

18. Kasi lemba la Zekariya 6:15 likufiskika wuli mazuŵa ghano?

¹⁸ Mazuŵa ghano ŵanthu ŵanandi ŵakunjira chisopa chaunenesko, ndipo ŵakukondwa kupeleka vinthu vyawo “vyakuzirwa.” Vinthu ivi ni nyengo yawo, nkhongono zawo, na chuma chawo. Ŵakuchita nthena kuti viwovwire pa ntchito yakuzenga tempile likuru lauzimu la Yehova. (Zinth. 3:9) Kasi tikumanya wuli kuti Yehova wakuwonga ivyo tikuchita? Kumbukani kuti Helidayi, Tobiya, na Yedaya ŵakapeleka siliva na golide kuti Zekariya wapangire mphumphu. Pamanyuma mphumphu yikaŵa “chikumbusko,” pa ivyo ŵakapeleka kuti ŵawovwirepo pa kusopa kwaunenesko. (Zek. 6:14) Yehova wakuluwa yayi ntchito iyo tikugwira na chitemwa icho tikulongora. (Heb. 6:10) Yehova wazamuluwapo yayi uteŵeti withu na chitemwa chithu.

19. Kasi mboniwoni ya Zekariya yingatovwira wuli mazuŵa ghano?

¹⁹ Vyose ivyo vikuchitika mu mazuŵa ghaumaliro agha, mbukaboni wakuti Yehova wakutovwira ndipo Khristu wakulongozga. Tili mu gulu ilo ndakukhazikika, lakuvikilirika, kweniso lamuyirayira. Khumbo la Yehova lakuti pa charu paŵe kusopa kwaunenesko ‘lichitikenge.’ Muwonenge malo ghinu mu gulu la Yehova kuti ngakuzirwa, ndipo ‘mupulikirenge mazgu gha Yehova Chiuta winu.’ Para muchitenge nthena, Fumu kweniso Wasembe withu Mukuru, wamuvikiliraninge. Kweniso ŵangelo ŵakuchanya awo ŵakwera magileta ŵamuvikiliraninge. Tiyeni tichite ivyo tingafiska kuti tovwirepo pa kusopa kwaunenesko. Para tichitenge nthena, Yehova wamawumba wativikilirenge sono kweniso muyirayira.