Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kasi Mukumanya?

Kasi Mukumanya?

Kasi Mukumanya?

Kasi malibwe ghakuzirwa gha pa cakuvwara capacifuŵa ca musofi mukuru wa Israyeli ghakafuma nkhu?

Ŵaisrayeli ŵati ŵafuma mu Eguputo na kuluta mu mapopa, Yehova wakaŵalangura kuti ŵapange cakuvwara capacifuŵa. (Exodus 28:15-21) Capacifuŵa ici cikaŵa na malibwe nga ni emerald, safire, diamond, ligare, agete, ametist, beril, onike, na jasper. a Kasi Ŵaisrayeli ŵakaŵa nadi na mwaŵi wakusanga malibwe agha?

Mu nyengo yakale ŵanthu ŵakazirwiskanga comene malibwe agha, ndipo ŵakaghaguliskanga. Mwaciyelezgero, Ŵaeguputo ŵakaghatoranga kutali malibwe agha. Nga nkhu malo uko sono kukucemeka kuti Iran, Afghanistan, na India. Mu migodi ya ku Eguputo mukaŵanga malibwe ghakuzirwa ghamitundumitundu. Mathemba gha ku Eguputo ghakakaniliranga migodi iyo yikaŵanga mu vigaŵa vyawo. Yobu wakalongosora umo ŵanthu ŵa mu nyengo yake ŵakajimiranga migodi kuti ŵasange usambazi. Ghanji mwa malibwe agho ŵakajimanga agho Yobu wakazunurapo ni safire na topazi.—Job 28:1-11, 19.

Nkhani ya mu buku la Exodus yikulongora kuti apo Ŵaisrayeli ŵakafumanga mu Eguputo, “ŵakaskogha” vinthu vyawo vyakuzirwa. (Exodus 12:35, 36) Ntheura, malibwe gha capacifuŵa ca musofi mukuru, Ŵaisrayeli ŵakwenera kuti ŵakaghatora ku Eguputo.

Cifukwa wuli vinyo likaŵanga munkhwala mu nyengo yakale?

Mu ntharika yinyake Yesu wakayowoya za munthu uyo wakatimbika na vigeŵenga. Yesu wakati Musamariya ndiyo wakawovwira munthu uyu. Wakakaka vilonda vyake ndipo “wakapungulirapo mafuta na vinyo.” (Luka 10:30-34) Apo mpositole Paulosi wakalemberanga kalata mubwezi wake Timote, wakamuphalira kuti: “Ungamwangaso maji cara, kweni umwengepo vinyo pacoko, cifukwa ca munthumbo mwako na ulwari uwo ukukusuzga nyengo zinandi.” (1 Timote 5:23) Kasi vinyo likaŵa nadi munkhwala wakovwira nga umo Yesu na Paulosi ŵakayowoyera?

Buku linyake likulongosora kuti vinyo ni “munkhwala uwo ukucepeskako ulwilwi, ukukoma majeremusi, ndipo ni munkhwala uwo ukugwira nchito pa vinandi.” (Ancient Wine). Mu nyengo yakale, ku Eguputo, Mesopotamiya, na ku Siriya, vinyo ndilo likaŵa munkhwala wakovwira comene. Buku linyake likulongora kuti vinyo ni ‘munkhwala wakwamba kulembeka mu mabuku.’ (The Oxford Companion to Wine) Kweni pa nkhani ya ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka kwa Timote, buku linyake likuti: “Ŵakati ŵayezgelera, ŵakasanga kuti tuvibungu uto tukwambiska matenda gha Typhoid tukufwa luŵiro comene para ŵasazgako vinyo (The Origins and Ancient History of Wine). Kusanda uko kukacitika sonosono apa, kwalongora kuti vinthu vyakujumpha 500 ivyo vikusangika mu vinyo ni munkhwala.

[Mazgu ghamusi]

a Pasono nchakusuzga kumanya mazina gha malibwe agha cifukwa mazuŵa ghano ghakumanyikwa na mazina ghanyake.

[Cithuzithuzi pa peji 26]

Kukanda Mpheska ku Malaro gha Nakht, Thebes, Eguputo

[Kulongosora Cithuzithuzi]

Gianni Dagli Orti/The Art Archive at Art Resource, NY