PO Yesu wakaŵa pa caru, wakalongora makoraghene makhaliro gha ŵawiske kweniso umo ŵakucitira vinthu. Yesu wakati: “Nkhucita kanthu mwa namwene cara; kweni umo Ŵadada ŵali kunisambizgira ndimo nkhuyowoyera . . . nyengo zose nkhucita vinthu vyakukondweska kwa [iwo].” (Yohane 8:28, 29; Ŵakolose 1:15) Ntheura, para tikuwona umo Yesu wakacitiranga vinthu na ŵanakazi, tikuŵa na cithuzithuzi ca umo Ciuta wakuŵawonera kweniso ivyo wakukhumba kuti ŵacitenge.

Pakuyowoya za ivyo vilikulembeka mu mabuku gha Mateyu mpaka Yohane, nkhwantha zinyake zikuti Yesu wakawonanga ŵanakazi mwakupambana comene na umo ŵanthu pa nyengo iyo ŵakaŵawoneranga. Kasi pakaŵa mphambano wuli? Kasi ivyo Yesu wakasambizganga vingawovwira kuti ŵanakazi ŵalutilire kuŵa ŵakufwatuka mazuŵa ghano?

Ŵalongozgi ŵacisopa ca Ciyuda ŵakawonanga kuti kudumbiskana na mwanakazi kukuwuska waka khumbo la kugonana. Pakuti kudumbiskana na ŵanakazi ŵakakuwonanga kuŵa ciyezgo, ntheura ŵanakazi ŵakazomerezgekanga yayi kuyowoya na ŵanalume pa wumba panji kwenda kwambura kudika kumaso. Kweni Yesu wakaphalira ŵanalume kuti ŵajikorenge ku makhumbiro ghawo gha thupi, ndipo ŵacindikenge ŵanakazi m’malo mwa kulekerathu kucezga nawo.​—Mateyu 5:28.

Yesu wakayowoyaso kuti: “Yose uyo wakupata muwoli wake, na kutora munyake, wakumucitira uleŵi.” (Mariko 10:11, 12) Ntheura, Yesu wakasuska cisambizgo ca ŵalongozgi ŵacisopa ico cikazomerezganga ŵafumu kupata ŵawoli ŵawo “pa cifukwa ca mtundu uliwose.” (Mateyu 19:3, 9) Fundo yakuti mwanalume wangacitira uleŵi muwoli wake yikaŵa yacilendo ku Ŵayuda ŵanandi. Ŵalongozgi ŵacisopa ŵakasambizganga kuti vingacitika yayi kuti mwanalume wacitire uleŵi muwoli wake, kweni mwanakazi ndiyo wangaŵa wambura kugomezgeka. Buku linyake likuti: “Apo Yesu wakayowoya vyakuti mfumu nayo wangacitira uleŵi muwoli wake, wakalongora kuti wakacindikanga ŵanakazi.”

Umo tikusangira candulo na visambizgo vyake: Mu mpingo wa Ŵakaboni ŵa Yehova, ŵanakazi ŵakudumbiskana mwakufwatuka na ŵanalume. Nakuti ŵanakazi ŵakufipa mtima yayi kuti ŵaŵalaŵiskenge na vilato viheni panji kuŵazgoŵera mwakujumphizga. Cifukwa ŵanalume Ŵacikhristu wakupulikira languro lakuti ŵawonenge ‘ŵanakazi ŵalara nga mbanyinawo, ŵanakazi ŵawukirano nga mbadumbu ŵawo, pamoza na utuŵa wose.’​—1 Timote 5:2.

Mwakupambana na ŵalongozgi ŵavisopa awo ŵakajandizganga ŵanakazi kuti ŵaleke kusambira, Yesu wakaŵasambizganga na kuŵaciska kuti ŵayowoyenge mwakufwatuka. Apo Yesu wakakana kuti Mariya walekezge kusambira cifukwa ca nchito, wakalongora kuti mulimo wa ŵanakazi nkhuphika pera yayi. (Luka 10:38-42) Malita nayo wakasanga candulo na visambizgo vya Yesu cifukwa mudumbu wake Lazaro wati wafwa, wakayowoya fundo zamahara apo wakadumbiskananga na Yesu.​—Yohane 11:21-27.

Yesu wakanwekanga kumanya maghanoghano gha ŵanakazi. Kale ŵanakazi ŵanandi Ŵaciyuda ŵakaghanaghananga kuti munthu wakuŵa wakukondwa para wali na mwana mwanalume uyo ngwakumanyikwa panji nchimi. Apo mwanakazi munyake wakacemerezga kuti, “Wakukondwa ni mwanakazi uyo nthumbo yake yikayegha imwe!” Yesu wakasangirapo mwaŵi kumuphalira cinthu ico cikaŵa cakuzirwa comene. (Luka 11:27, 28) Yesu wakaphalira mwanakazi uyu kuti kupulikira Ciuta ndiko kukaŵa kwakuzirwa comene. Ntheura, wakamovwira kuwona ico cikaŵa cakuzirwa comene kuluska ivyo ŵanakazi ŵanandi ŵakagomezganga.​—Yohane 8:32.

Umo tikusangira candulo na visambizgo vyake: Ŵakaboni ŵa Yehova awo ŵakusambizga mu mpingo ŵakukondwa na fundo izo ŵanakazi ŵakupeleka pa maungano gha mpingo. Iwo ŵakucindika ŵanakazi ŵalara cifukwa ‘mbasambizgi ŵa ivyo ni viwemi’ kwizira mu nkharo iyo ŵakulongora pawumba kweniso kwaŵekha. (Tito 2:3) Ŵakuthembaso iwo pa mulimo wa kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta.​—Salmo 68:11; wonani bokosi lakuti  “Kasi Mpositole Paulosi Ŵakakanizga Ŵanakazi Kuyowoya?” pa peji 9.

Kale ŵanthu ŵakawonanga ŵana ŵanalume kuŵa ŵakuzirwa comene kuluska ŵasungwana. Buku la malango gha Ciyuda likuti: “Wakukondwa ni uyo wali na ŵana ŵanalume, ndipo soka kwa uyo wali na ŵana ŵanakazi.” Ŵapapi ŵanyake ŵakawonanga ŵana ŵasungwana kuti ni mphingo yikuru comene. Ntheura, ŵakeneranga kumupenjera mwanalume na kulowora ndipo ŵakakhazgangaso wovwiri uliwose yayi kwa iyo nanga ni para ŵacekura.

Yesu wakalongora kuti umoyo wa msungwana ngwakuzirwa mwakuyana waka na wa msepuka. Wakalongora fundo iyi apo wakawuska msungwana wa Yayiro uyo wakafwa nga umo wakawuskira msepuka wa cokoro ca ku Nayini. (Mariko 5:35, 41, 42; Luka 7:11-15) Yesu wakati wacizga mwanakazi uyo wakasuzgika ‘na mzimu wa kutomboloka kwa vyaka 18,’ wakamucema kuti “mwana wa Abrahamu.” Mazgu agha mu vyakulembeka vya Ŵayuda ghakasangikangamo viŵi yayi. (Luka 13:10-16) Pakuyowoya mazgu ghanchindi na ghalusungu agha, Yesu wakalongora kuti mwanakazi uyu wakaŵa wakuzirwa mwakuyana waka na munthu waliyose. Kweniso wakamanya kuti wakaŵa na cipulikano cikuru.​—Luka 19:9; Ŵagalatiya 3:7.

Umo tikusangira candulo na visambizgo vyake: Ntharika yinyake ya ku Asia yikuti: “Kulera mwana msungwana kukuyana waka na kuthilira dimba laŵene.” Ŵapapi Ŵacikhristu ŵakwenera yayi kuŵa na maghanoghano ghanthena agha. Kweni ŵakwenera kulera makora ŵana ŵawo wose, ŵasepuka na ŵasungwana. Ŵakwenera kuwoneseska kuti wose ŵawovwirika mwakuthupi kweniso ŵapokera masambiro ghakwenelera.

Mu makhoti gha Ŵayuda ukaboni wa mwanakazi ukayananga waka na uwo muzga wangapeleka. Josephus wakulemba mdauko mu nyengo yakale wakayowoya kuti: “Mungazomerezganga yayi ukaboni wakufuma ku ŵanakazi cifukwa ca umo ŵali kubabikira.”

Mwakupambana na maghanoghano agha, Yesu wakasankha ŵanakazi kuti ŵacitire ukaboni ciwuka cake. (Mateyu 28:1, 8-10) Nangauli ŵanakazi ŵakugomezgeka aŵa ŵakaŵapo apo Yesu wakakomekanga na kusungika mudindi, kweni ŵapositole ŵakagomezga yayi ivyo ŵakayowoya. (Mateyu 27:55, 56, 61; Luka 24:10, 11) Ndipouli, cifukwa cakuti kakwamba Khristu wati wawuka wakawonekera ku ŵanakazi, cikulongora kuti wakaŵawonanga kuti mbakwenelera kucitira ukaboni nga mbasambiri ŵanyake wose.​—Milimo 1:8, 14.

Umo tikusangira candulo na visambizgo vyake: Mu mpingo wa Ŵakaboni ŵa Yehova, ŵanalume awo mbalaŵiliri, ŵakughanaghanira na kucitapo kanthu pa ivyo ŵanakazi ŵayowoya. Ŵafumu Ŵacikhristu nawo “ŵakupa nchindi” ŵawoli ŵawo mwakuŵategherezga mwakupwelelera.​—1 Petrosi 3:7; Genesis 21:12.

Para ŵanalume ŵakucita nga ni Yesu, ŵanakazi ŵakupika nchindi na wanangwa nga umo Ciuta wakanozgera pakwamba. (Genesis 1:27, 28) M’malo mwakukhozgera fundo yakuti ŵanakazi mbakuyuyuka, ŵafumu awo Mbakhristu ŵakulondezga fundo za mu Baibolo izo zikovwira kuti munyawo wa mu nthengwa wakondwenge.​—Ŵaefeso 5:28, 29.

Apo Yalena wakambanga kusambira Baibolo, mfumu wake wakamucitiranga nkhaza comene mwacibisibisi. Mfumu wake uyu wakakulira ku malo agho ŵanthu ŵakatemwanga kucita nkhaza. Mwaciyelezgero, ŵanalume ŵakatoranga ŵanakazi mwakucita kubwaka na kucimbira nawo kweniso ŵakaŵacitiranga nkhaza. Yalena wakati: “Ivyo nkhasambira mu Baibolo vikanipa nkhongono. Nkhamanya kuti pali yunji uyo wakunitemwa comene kweniso kuniwona kuŵa wakuzirwa ndipo wakunipwelelera. Nkhawonaso kuti para mfumu wane wangamba kusambira Baibolo, wangasintha pa umo wakucitira nane.” Ivyo wakaghanaghananga ndivyo vikacitika nadi. Mfumu wake wakazomera kusambira Baibolo ndipo wakabapatizika kuŵa Kaboni wa Yehova. Yalena wakati: “Mfumu wane cikaŵa cakuwonerapo ciwemi comene pa nkhani kujikora na kuzika. Tikasambira kugowokerana na mtima wose.” Paumaliro, Yalena wakati: “Fundo za mu Baibolo zanovwira kuti nijiwonenge kuti ndine wakukhumbikwa ndiposo wakuvikilirika mu nthengwa.​—Ŵakolose 3:13, 18, 19.

Vyanthena ivi vyacitikirapo Yalena pera yayi. Ŵanakazi Ŵacikhristu ŵanandi nawo mbakukondwa cifukwa iwo na ŵafumu ŵawo ŵakufwilirapo kulondezga fundo za mu Baibolo mu nthengwa zawo. Ŵakucindikika, kupembuzgika, ndiposo ŵakuŵa na wanangwa wakucezga mwakufwatuka na Ŵakhristu ŵanyawo.​—Yohane 13:34, 35.

Ŵanalume na ŵanakazi Ŵacikhristu ŵakumanya kuti pakuŵa ŵambura kufikapo, wose ŵali mu gulu la cilengiwa ca Ciuta ico “cikalambikika ku vyawaka.” Ndipouli, pakuti ŵakhozga ubwezi wawo na Yehova uyo ni Dada wacitemwa, ŵali na cigomezgo ca kuzakafwatuka “ku wuzga wa kuvunda,” na kuzakasangwa na “wanangwa waucindami wa ŵana ŵa Ciuta.” Ici nchilindizga cakukondweska comene ku wose, ŵanalume na ŵanakazi awo Ciuta wakuŵapwelelera.​—Ŵaroma 8:20, 21.