ENOKI wakakhala vyaka vinandi, vyakukwana 365. Kuyana na umo tikukhalira sono, vyaka 365 ivi ni vyaka vya ŵanthu ŵanayi awo ŵakhala nyengo yitali. Kuyana na mu nyengo yake, Enoki wakaŵa mulara viŵi yayi. Kale, ŵanthu ŵakhalanga vyaka vinandi. Mwachiyelezgero, apo Enoki wakababikanga Adamu wakaŵa na vyaka vyakujumpha 600. Ndipo wakakhalaso vyaka 300. Nakuti ŵazukuru ŵake ŵanyake ŵakakhala vyaka vinandi kujumpha iyo. Pa vyaka 365 Enoki wakaŵa kuti wachali munyamata wakuti wangachita vinandi. Kweni wakafwa.

Enoki umoyo wake ukaŵa pangozi chomene. Ŵani nga mukumuwona, wakuchimbira na kubisama ŵanthu awo waŵaphaliranga uthenga wa Chiuta ndipo ŵakukhumba kumukoma. Ŵanthu aŵa ŵakwiya ndipo mbakali chomene. Ŵakumutinkha ndipo ŵakukhumba yayi kupulika uthenga wake. Kweniso ŵakutinkha Chiuta. Iwo ŵangamutimba Enoki, kweni palije icho ŵangachita kwa Chiuta wake, Yehova. Panji Enoki wakakayikanga usange wazamuwonanaso na banja lake. Wakwenera kuti wakafipiranga mtima muwoli wake, ŵana ŵake ŵasungwana, mwana wake Metusela na muzukuru wake Lameki. (Genizesi 5:21-23, 25) Kasi uwu ukaŵa umaliro wa umoyo wake?

Baibolo likuyowoyapo vinandi yayi vya Enoki. Likuyowoya waka mwakudumura mu mabuku ghatatu. (Genizesi 5:21-24; Ŵahebere 11:5; Yuda 14, 15) Ndipouli, mabuku ghatatu agha, ghakutovwira kumanya chipulikano icho Enoki wakaŵa nacho. Kasi mukupwelelera banja? Kasi nyengo zinyake mukukumana na masuzgo chifukwa chakuti ivyo mukugomezga ni vyaunenesko? Usange ndimo viliri, mungasambira vinandi kwa Enoki.

Ŵanthu ŵakachitanga viheni chomene mu nyengo ya Enoki. Uwu ukaŵa muwiro wa nambara 7 kufuma pa Adamu. Nangauli ŵanthu ŵakachitanga viheni nthena, kweni ŵakaŵa kufupiko na nyengo iyo ŵanthu ŵakaŵa ŵakufikapo. Lekani ŵanthu ŵakakhalanga vyaka vinandi. Ndipouli, ŵakachitanga vinthu viheni chomene. Mbembe na nkhaza vikaŵa waka palipose. Ivi vikambika mu muwiro wachiŵiri apo Kayini wakakoma munung’una wake, Abelu. Nakuti yumoza wa ŵazukuru ŵa Kayini wakajikuzganga chomene chifukwa wakaŵa wankhaza kuluska Kayini. Mu muwiro wachitatu, ŵanthu ŵakamba kuchita kwananga kunyake. Ŵakamba kuchema pa zina la Yehova mwambura kwenelera. Ŵakaliyuyuranga na kulifipiska.—Genizesi 4:8, 23-26.

Ŵanthu ŵachisopa chautesi aŵa, ŵakazara chomene mu nyengo ya Enoki. Ntheura Enoki wakeneranga kusankha chakuchita. Kasi wakeneranga kukolerana na ŵanthu aŵa panji kuteŵetera Chiuta waunenesko Yehova, uyo wakalenga vyose? Enoki wakwenera kuti wakapulika vinandi vya Abelu, uyo wakakomeka chifukwa cha kusopa Yehova. Enoki nayo wakasankha kuchita vinthu nga ni Abelu. Lemba la Genizesi 5:22 likuti: “Enoki wakalutilira kwenda na Chiuta waunenesko.” Lemba ili likulongora  kuti Enoki wakasopanga Chiuta mu charu chakuzura na ŵanthu ŵaheni. Nakuti ni munthu wakwamba uyo Baibolo likuzunura kuti wakendanga na Chiuta.

Vesi ili likulongoraso kuti Enoki wakalutilira kwenda na Yehova wati wababa Metusela. Enoki wakaŵa na banja apo wakaŵa na vyaka pafupifupi 65. Baibolo likuyowoya yayi zina la muwoli wake kweniso unandi wa ŵana ŵake “ŵanalume na ŵanakazi.” Usange dada wakwenda na Chiuta uku wakulera na kupwelelera banja, wakwenera kuŵikapo mtima kusambizgaso banja lake kutemwa Chiuta. Yehova wakakhumbanga kuti Enoki wagomezgekenge kwa muwoli wake. Enoki wakayimanyanga fundo iyi. (Genizesi 2:24) Iyo wakwenera kuti wakasambizga nadi ŵana ŵake kutemwa Yehova Chiuta. Kasi ivi vikawovwira?

Baibolo likuyowoyapo yayi za chipulikano cha Metusela mwana wa Enoki. Baibolo likuti waka Metusela wakakhala vyaka vinandi kuluska waliyose. Metusela wakwenera kuti wakafwa Chigumula chikati chakhala pachoko waka kuti chichitike. Metusela wakababa mwana mwanalume zina lake Lameki. Apo Lameki wakababikanga asekuru ŵake a Enoki ŵakaŵa ŵachali ŵamoyo. Lameki nayo wakaŵa na chipulikano. Yehova wakatuma Lameki kuyowoya uchimi wakukhwaskana na mwana wake Nowa. Ndipo uchimi uwu ukafiskika pamanyuma pa Chigumula. Baibolo likuti Nowa nayo wakenda na Chiuta nga mbasekuru ŵake a Enoki. Apo Nowa wakababikanga, Enoki wakaŵa kuti wafwa kale. Kweni ivyo Nowa wakapulika vyakukhwaskana na Enoki, vikamovwira chomene. Nowa wakwenera kuti wakapulika vya Enoki kwa adada ŵake, a Lameki, panji asekuru ŵake a Metusela, para apo yayi mbwe wakapulika kwa Yaredi, dada wa Enoki. Yaredi wakafwa apo Nowa wakaŵa na vyaka 366.—Genizesi 5:25-29; 6:9; 9:1.

Pali mphambano yikuru chomene pakati pa Enoki na Adamu. Nangauli Adamu wakaŵa lungalunga panji kuti wakufikapo, kweni wakanangira Yehova na kulekera ŵana mbiri yiheni. Enoki wakahara kwananga kweni wakenda na Chiuta. Wakaŵalekera mbiri yiwemi ŵana ŵake. Adamu wakafwa apo Enoki wakaŵa na vyaka 308. Adamu wati wafwa, kasi ŵana na ŵazukuru ŵake ŵakamulira chomene? Tikumanya yayi. Kweni “Enoki wakalutilira kwenda na Chiuta waunenesko.”—Genizesi 5:24.

Usange mukupwelelera banja, wonani ivyo mungasambirako kwa munthu wachipulikano Enoki. Nangauli muli na udindo wakupwelelera banja linu mwakuthupi, kweni chakuzirwa chomene ntchakuti mukwenera kusambizga banja linu vya Chiuta. (1 Timote 5:8) Banja linu lingasambira makora para mukuchita ivyo mukuyowoya. Usange namwe mwasankha kwenda na Chiuta nga ni Enoki, mukwenera kulondezga ivyo Baibolo likuyowoya. Para mungachita nthena, ndikuti ŵana ŵinu muzamuŵalekera mbiri yiwemi.

Enoki wakwenera kuti nyengo zinyake wakachitanga phukwa chifukwa wakaŵa yekha munthu wachipulikano. Kweni kasi Yehova wakamanyanga kuti wakuchita phukwa? Enya. Nakuti zuŵa linyake, Yehova wakayowoya na muteŵeti wake wakugomezgeka uyu. Chiuta wakatuma Enoki uthenga wakuti  waphalire ŵanthu. Ntheura Enoki yikaŵa ntchimi yakwamba iyo uthenga wake uli mu Baibolo. Tikumanya fundo iyi chifukwa Yuda, munung’una wa Yesu, wakalemba mazgu gha uchimi agho Enoki wakayowoya kale chomene. *

Kasi uchimi wa Enoki ukaŵa wakuti wuli? Uchimi uwu ukuti: “Wonani, Yehova wakiza na ŵatuŵa ŵake ŵanandi kuzakeruzga wose. Ndipo wose ŵambura kopa Chiuta wakaŵasanga na mulandu pa milimo yawo yose yiheni iyo ŵakayichita kwambura kopa Chiuta, kweniso pa vinthu vyose viheni ivyo ŵakwananga ŵambura kopa Chiuta ŵakamuyowoyera.” (Yuda 14, 15) Chinthu chakwamba icho tawona mu uchimi uwu ntchakuti Enoki wakayowoyanga nga kuti vyachitika kale. Pamasinda, mauchimi ghanandi ghakalembekanga munthowa yakuyana waka. Chifukwa wuli? Ntchifukwa chakuti uchimi para wayowoyeka, ukuŵa wanadi, mwakuti vikuŵa nga vyachitika kale.—Yesaya 46:10.

Kasi vinthu vikaŵa wuli apo Enoki wakayowoyanga uchimi uwu? Uchimi uwu likaŵa chenjezgo lankhongono chomene. Enoki wakazunura kanayi mazgu ghakuti “ŵambura kopa Chiuta” kuti wasuske ŵanthu na milimo yawo yiheni iyo ŵakachitanga. Uchimi uwu ukachenjezganga ŵanthu wose kuti charu chapasi chanangikirathu kufuma waka apo ŵanthu ŵakachimbizgika mu munda wa Edeni. Ntheura Enoki wakati ŵanthu aŵa ŵakumanenge na ngozi yikuru chomene para Yehova wiza na ‘ŵatuŵa ŵake ŵanandi’ awo mbangelo ŵankhongono kuzakaparanya charu. Enoki wakapharazga uthenga uwu mwachikanga nangauli wakaŵa yekha. Panji Lameki wakazizwanga kuwona umo asekuru ŵake ŵakapharazgiranga mwachikanga. Usange wakazizwanga nadi, ipo tingapulikiska chifukwa chake.

Nase tingasambirako kwa Enoki kuwona charu ichi nga umo Chiuta wakuchiwonera. Uthenga wacheruzgo uwo Enoki wakapharazganga uchali wakovwira nanga ni mazuŵa ghano. Nga umo Enoki wakachenjezgera, Yehova wakaparanya nadi charu na Chigumula. Kweni pharanyiko ilo likwiza kunthazi uku, ndilo ndikuru chomene kuluska Chigumula. (Mateyu 24:38, 39; 2 Petrosi 2:4-6) Yehova na ŵangelo ŵake mbakunozgeka kweruzga charu chiheni ichi. Ntheura waliyose wakwenera kukumbukira chenjezgo la Enoki na kuphalirako ŵanji. Nyengo zinyake ŵabali na ŵabwezi ŵithu ŵangatisuska ndipo tingajipulika nga tili waka tekha. Kweni Yehova wakamuleka yayi Enoki, ndipo walekengeso yayi ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka.

Kasi Enoki wakafwa wuli? Nyifwa ya Enoki njakuzizika chomene. Baibolo likuyowoya waka kuti: “Enoki wakalutilira kwenda na Chiuta waunenesko, ndipo wakawonekaso yayi, chifukwa Chiuta wakamutora.” (Genizesi 5:24) Kasi Chiuta wakamutora wuli? Paulosi wakati: “Na chipulikano, Enoki wakasamuskika kuti waleke kuwona nyifwa, ndipo wakawoneka yayi chifukwa Chiuta wakamusamuska. Pakuti pambere wandasamuskike ukaboni ukapelekeka kuti wakamukondweska Chiuta.” (Ŵahebere 11:5) Kasi mazgu ghakuti “wakasamuskika kuti waleke kuwona nyifwa” ghakung’anamurachi? Mabaibolo ghanyake ghakuti Chiuta wakatolera Enoki kuchanya. Kweni uwu mbutesi. Baibolo likuti Yesu Khristu ndiyo wakaŵa wakwamba kuwuskikira kuchanya.—Yohane 3:13.

Ipo Enoki “wakasamuskika” wuli kuti “waleke kuwona nyifwa”? Yehova wakwenera kuti wakamugoneka  waka tulo na kufwa kwambura kupulika vyakuŵinya. Kweni pakwamba, Enoki wakapokera ‘ukaboni wakuti wakamukondweska Chiuta.’ Wakapokera wuli? Kwati kwakhala pachoko kuti wafwe, Enoki wakwenera kuti wakawona mboniwoni kufuma kwa Chiuta yakuti charu chapasi ni paradiso. Wati wawona mboniwoni iyi, Enoki wakagona tulo twanyifwa. Paulosi wakalemba vya Enoki kweniso ŵanalume na ŵanakazi ŵanyake wakugomezgeka kuti: “Wose aŵa ŵakafwira mu chipulikano.” (Ŵahebere 11:13) Enoki wati wafwa, ŵalwani ŵake ŵakwenera kuti ŵakapenjanga thupi lake, kweni ‘likawoneka yayi,’ panji Yehova wakalibisa kuti ŵaleke kulisopa. *

Kasi Enoki mphanyi vikamumalira wuli Chiuta walekenge kumutora? Ghanaghanirani umo vinthu vikaŵira pa nyengo yira. Ŵalwani ŵake ŵakakwiya chomene na uthenga wacheruzgo uwo wakaŵapharazgira ndipo ŵakakhumbanga kumukoma. Ntheura Enoki ŵakachimbira ndipo wati wavukirathu, wakabisama pa malo ghanyake. Kweni wakamanya kuti mulimose umo vingaŵira ŵalwani ŵamukomenge, ndipo wafwenge nyifwa yakuŵinya chomene. Apo wakapumuranga, wakalomba kwa Chiuta. Ndipo Chiuta wakamupa mtende wa mumtima. Mboniwoni iyo Chiuta wakamuwoneska yikamukhozga chomene.

Ghanaghanirani umo Enoki wakajipulikira kuwona charu chiwemi chakupambana na icho wakaŵamo. Charu ichi chikwenera kuti chikaŵa chakutowa nga ni munda wa Edeni, kweni mukaŵavya ŵakerubi kujandizga ŵanthu kunjiramo. Mukaŵa ŵanthu ŵanandi ndipo wose ŵakaŵa ŵakukondwa. Mukaŵavya chakuŵawofya. Mukaŵavya kutinkhana, kutambuzgika chifukwa cha kusopa Chiuta nga umo vikaŵira na iyo. Enoki wakawona kuti Yehova wakumutemwa ndipo ni mubwezi wake. Iyo wakawona kuti charu cha Paradiso ichi ndicho chizamuŵa chikaya chake. Pa nyengo iyi, apo Enoki wakaŵa na mtende mumtima, wakagona tulo twanyifwa.

Pa malo agha ndipo wakafwira, ndipo Chiuta wachali kumukumbuka. Nga umo Yesu wakayowoyera, Enoki wakulindilira nyengo iyo Chiuta wazamuwuskira wose awo ŵali kufwa. Ŵakufwa awo Chiuta wakuŵamanya ŵazamupulika mazgu gha Yesu na kufumira kuwaro, ndipo ŵazamuwona charu chakutowa na chamtende.—Yohane 5:28, 29.

Kasi mungatemwa kuti namwe muzakaŵemo? Chizamuŵa chakukondweska chomene kuwonana na Enoki. Tizamupulika vinandi kwa iyo. Iyo wazamutiphalira usange ivyo tikumanya vya nyifwa yake ndimo vikaŵira nadi. Kweni pali chinthu chinyake chakuzirwa chomene icho tikwenera kusambirako kwa iyo. Paulosi wakati walongosora vya Enoki wakalemba kuti: “Kwambura chipulikano ntchambura machitiko kumukondweska Chiuta.” (Ŵahebere 11:6) Ipo nase tikwenera kuŵa na chipulikano kweniso chikanga nga ni Enoki.