Anga hẽ Uloño u Likuata Lembimbiliya?
Etambululo Liembimbiliya
Oco. Ndaño okuti Embimbiliya elivulu limue okuti haliovoloñoko, olio lia suapo eci li popia catiamẽla kovoloño. Konomuisavo ovolandu amue a lekisa okuti, uloño Lembimbiliya, vi likuata kuenda Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu ocili atiamẽla kovoloño okuti, ca litepa liovina omanu va enda oku tava, vana va kala kotembo eci olio lia sonehiwa.
Olombungululu kuenda ongongo, via kuata efetikilo. (Efetikilo 1:1) Pole, ovolandu alua o kosimbu wuhembi, a lekisa okuti olombungululu kuenda ongongo ka via lulikiwile, via tukuluka ño. Va Bavulono va tavele kocisimĩlo cokuti, olombungululu kuenda ongongo via sovuiwa lolosuku via tunda kolokalunga vivali. Ovolandu akuavo wuhembi a lekisa okuti, olombungululu kuenda ongongo via tunda vesaila limue linene calua.
Olombungululu kuenda ongongo, eteke leteke vi vialiwa lovihandeleko vialio okuti, ka ci lingiwa lolosuku. (Yovi 38:33; Yeremiya 33:25) Alongiso ovohembi oluali luosi, a lekisa okuti omanu va siata oku talisiwa ohali omo liovilinga ka via lavokiwile kuenda olonjanja vimue omo liovilinga viungangala violosuku.
Ilu lieve lia nyoñamisiwila oku ka kuli cimue. (Yovi 26:7) Omanu valua vo kosimbu va tavele kocisimĩlo cokuti, ongongo ya kala ndelonga liovisikilo lia tapika lia kunamẽla kociluvo cimue cinene, ale kocinyama cimue ndeci, o pakasa ale ombeu.
Ovava a takata vokalunga, ale volono vikuavo kuenje a lokila kilu lieve ndombela, ndocikokoto ale ndociwe oco a yukise olondui kuenda olono. (Yovi 36:27, 28; Ukundi 1:7; Isaya 55:10; Amosi 9:6) Va Helasi vo kosimbu va tavele okuti, ovava olokalunga vio kosi o-o a yukisa olondui. Kocita 18, handi va enda oku tava kocisimĩlo caco.
Olomunda vi livokiya, noke vi tepuluka kuenda evi vi kasi koloneke vilo via kalako ale vokalunga kosimbu. (Olosamo 104:6, 8) Handi vali, ovohembi akuavo a lekisa okuti, olosuku via lulika olomunda vutunga vi sangiwa cilo.
Oku liyelisa ku teyuila uhayele. Ocihandeleko ca eciwile kepata lia Isareli mua kongelele olonumbi vioku lisukula noke lioku kuata kocivimbi cimue, omunu o sukila oku likalila nda o kuete uvei umue u sambuka kuenda oku puenya aniña lonjila yimue ya suapo. (Ovisila 11:28; 13:1-5; Esinumuĩlo 23:13) Handi vali, kotembo eci kua eciwa olonumbi viaco ku va Isareli, va Egito va enda oku sakula apute a longa lovihemba via tengiwa laniña omanu.
Anga hẽ Vembimbiliya mu sangiwa ovina ka via suilepo viatiamẽla kuloño?
Akonomuiso a suapo Embimbiliya a lekisa okuti, sio. Tala ovisimĩlo vimue ka via suilepo valua va kuete viatiamẽla koku suapo Kuembimbiliya:
Uhembi: Embimbiliya li popia okuti, olombungululu kuenda ongongo via lulikiwa oloneke epandu violowola 24.
Ocili: Ndomo ca lekisiwa Vembimbiliya, Suku wa lulika olombungululu kuenda ongongo votembo yimue ka ya tendiwile kosimbu. (Efetikilo 1:1) Handi vali, oloneke vioku lulika via tukuiwa kocipapa 1 Cefetikilo, vi situlula olotembo ka via tukuiwile. Ocili okuti, otembo eci kua lulikiwa ongongo kuenda ovailu, Embimbiliya li tukula epuluvi liaco okuti, ‘eteke’ limosi.—Efetikilo 2:4.
Uhembi: Embimbiliya li popia okuti, ovikũla via lulikiwa eci handi ekumbi ka lia lulikiwile omo liaco, nda ka kua kaile onjila yeca evala kovikũla.—Efetikilo 1:11, 16.
Ocili: Embimbiliya li lekisa okuti, ekumbi okuti olumbungululu lumue lu panga onepa ‘kovailu,’ lia lulikiwa eci ovikũla ka via lulikiwile. (Efetikilo 1:1) Vokuenda ‘kueteke’ liatete, ale vepuluvi lioku lulika, kua kala lika ocinyi cimue ca enda oku mĩhila ongongo. Pole ‘keteke’ liatatu lioku lulika, esanjavalo lia ecelela okuti ku kala ocinyi calua oco ci kuatise ovikũla oku kuata evala. (Efetikilo 1:3-5, 12, 13) Noke liovina viaco, oco lika ekumbi lia fetika oku molẽha ciwa kilu lieve. —Efetikilo 1:16.
Uhembi: Embimbiliya li popia okuti ekumbi li ñuala ñuala kongongo.
Ocili: Ukundi 1:5 hati: “Ekumbi li tunda kuenda ekumbi li iñila; noke li tiukila lonjanga kocitumãlo cina olio li tunda vali.” Olondaka evi vi lombolola eci ekumbi li linga ndomo ci molẽha ku vana va kasi vongongo. Ndaño muẽle koloneke vilo, omanu va siata oku popia olondaka viokuti, “oku tunda kuekumbi” kuenda “oku iñila kuekumbi,” pole, va kũlĩha okuti ongongo oyo yi ñuala ñuala kolonele viekumbi.
Uhembi: Embimbiliya li popia okuti ongongo ya tapika.
Ocili: Embimbiliya li tukula olondaka “toke kasulilo o kilu lieve” ci lomboloka okuti, “kolonepa viocipãla viongongo”; eci ka ci lomboloka okuti ongongo ya tapika, ale yi kuete ohulo. (Ovilinga 1:8) Cimuamue haico ci popiwa kolondaka viokuti, “kavindi akuãla o kilu lieve” okuti, upopi umue wocindekaise ci tiamisiwila kongongo yosi. Omanu koloneke vilo va siatavo oku tukula catiamẽla kolondimbukiso vikuãla vioku yilika ndupopi umuamue wocindekaise.—Isaya 11:12; Luka 13:29.
Uhembi: Embimbiliya li popia okuti, olumbala luombunje, ukeya umue u vokiyiwa olonjanja vitatu, pole, etendelo lia suapo, ukeya u vokiyiwa letendelo li tukuiwa okuti pi (π), ale ceci ci panda 3.1416.
Ocili: Olonjongo ‘Viokalunga wutale wa yenguluiwa’ via eciwa kelivulu 1 Olosoma 7:23; kuenda kelivulu 2 Asapulo 4:2, vi lekisa okuti ombasia yaco ya kuatele 10 kovikeya kuenda ca sukilile oku vokiyako ‘30 kovikeya oco ka ñualiwe kosi kolonele viaco.’ Citava okuti olonjongo viaco, via kala atendelo amue a vokiyiwa katendelo a panda ketendelo lia suapo. Citavavo okuti, ocinimbu ca kala oku tukula olumbala luovokati okuti, ka mua kongelele omẽla yaco kuenda ukeya wo kosamua oku kongelamo omẽla yombasia.