1, 2. Momo lie tu popela okuti Embimbiliya ombanjaile yimue ka yi sokisiwa Suku a tu ĩha?

 O TẼLA oku ivaluka eteke limue wa tambuile ombanjaile peka lia umue kamba liove? Oku tambula ombanjaile yaco ca ku nenelele esanju lialua. Ca velapo vali ceci okuti, oyo ya ku kuatisa oku limbuka okuti kamba liove oku sole calua. Ocili okuti ove wa eca olopandu kokuaye omo a ku ĩha ombanjaile yaco.

² Embimbiliya ombanjaile Suku a tu ĩha. Kuenje tu sukila oku eca olopandu kokuaye omo a tu ĩha ombanjaile yaco. Embimbiliya li tu sapuila ovina vimue okuti ka vi sangiwa velivulu lalimue likuavo. Olio li tu sapuila ndomo Suku a lulika ilu losi. Kuenda ndomo a lulika ulume lukãi watete. Vembimbiliya tu sangamovo olonumbi viwa vi tu kuatisa oku potolola ovitangi kuenda oku tepulula asakalalo komuenyo. Li tu sapuilavo ndomo Suku aka tẽlisa ocipango caye coku nena ekalo liwa kulo kilu lieve. Omo liaco, Embimbiliya ombanjaile yimue ka yi sokisiwa.

3. Omo Yehova a tu ĩha Embimbiliya, ci lekisa nye? Kuenda momo lie ci tu sanjuisila?

³ Embimbiliya ombanjaile yimue yi sanjuisa. Momo li tu sapuila eci catiamẽla ku Yehova Suku, una wa tu ĩha ombanjaile  yaco. Omo a tu ĩha ombanjaile yaco, ci lekisa okuti eye o yongola okuti tu u kũlĩha. Embimbiliya li tu kuatisa oku livala ukamba la Yehova.

4. Nye ci ku komohĩsa vali catiamẽla koku sandekiwa Kuembimbiliya?

⁴ Ove okuete hẽ Embimbiliya liove? Nda oco, ciwa. Pole, ivaluka okuti haveko lika o kuete Embimbiliya. Embimbiliya lia sandekiwa ale kueci ci soka 2.600 kalimi. Omanu valua voluali va kuete Ambimbiliya avo. Oku ci tenda, kua siata oku landisiwa eci ci pitãhala ohũlũkãi Yambimbiliya vosemana. Vocosi kua siata oku pangiwa olohuluwa lolohuluwa Viambimbiliya. Ocili okuti, kakuli elivulu li sokisiwa Lembimbiliya.

5. Momo lie tu popela okuti Embimbiliya “ondaka ya Suku”?

⁵ Ovisonehua viosi Viembimbiliya “ovitumasuku.” (Tanga 2 Timoteo 3:16.) Momo lie tu popela ndoco? Olio muẽle li eca etambululo poku popia hati: ‘Omanu . . . va vetiyiwa le espiritu sandu va popia ondaka ya tunda ku Suku.’ (2 Petulu 1:21) Ci kasi ndukulu umue o pinga komõlaye oco o soneheleko ukanda. Ovisimĩlo lolonumbi vi sangiwa vukanda, viukulu waco. Eci ci lomboloka okuti, ukanda waco waye, hawomõlayeko. Cimuamue haico, ovisimĩlo vi sangiwa Vembimbiliya via  Suku, haviavanako va li soneha. Omo liaco, Embimbiliya liosi “ondaka ya Suku.”—1 Va Tesalonike 2:13.

6, 7. Momo lie elitokeko liovisimĩlo vi sangiwa Vembimbiliya li komohĩsila?

⁶ Embimbiliya lia sonehiwa votembo yi soka 1.600 kanyamo. Asonehi valio va kala komuenyo kolotembo via litepa, kuenda va kala vakuavisoko via litepa. Vamue va kala vakuakulima, vakuavo va kala vakuakupipa ombisi, vakuavo va kala angombo.Handi vakuavo va kala ovaprofeto, vamue va kala olonganji kuenda vakuavo va kala olosoma. Luka, usonehi wevanjeliu, wa kala ondotolo. Ndaño okuti asonehi Vembimbiliya va kala vakuavisoko via litepa, olondaka via sonehiwamo vi litava tunde kefetikilo toke kesulilo lialio. a

⁷ Elivulu liatete Liembimbiliya li tu sapuila ndomo ovitangi via fetika pokati komanu. Elivulu lia sulako li tu sapuila okuti oluali luosi lu ka kala ocumbo ceposo. Embimbiliya li tu sapuila ovina viñi viñi via pita lomanu kosimbu. Kuenda ovolandu alio a kuete elitokeko loku tẽlisiwa kuocipango ca Suku. Olondaka via sonehiwa Vembimbiliya vi litava tunde kefetikilo toke kesulilo lialio. Eci hẽ hacoko tu lavoka kelivulu lia Suku?

8. Tukula ovindenkaise vimue vi lekisa okuti Embimbiliya lilitava luloño.

⁸ Embimbiliya helivuluko liuloño, pole lilitava luloño. Otembo handi olonoño ka via kuatele elomboloko liovina vimue, Embimbiliya lia popele ale eci catiamẽlako. Ndeci, kelivulu Liovisila tu sangako ovihandeleko via eciwile ku va Isareli viatiamẽla koku liyelisa. Kuenda oku tuala ocipãla omunu okuete uvei u sambuka. Kotembo yaco omanu vokolofeka vikuavo ka va kũlĩhĩle lacimue catiamẽlako. Kosimbu, omanu va kala locisimĩlo cokuti oluali lua tapika. Pole Embimbiliya lia tukuile ale  oluali hati, ombunje. (Isaya 40:22) Embimbiliya lia popaile ale ciwa okuti ‘ka kuli cimue okuti oko Suku a nyoñamisila oluali.’ (Yovi 26:7) Ocili okuti Embimbiliya helivuluko liuloño. Pole kueci catiamẽla kuloño, olio liasuapo. Eci hẽ hacoko tu lavoka kelivulu lia Suku?

9. (a) Nye ci lekisa okuti asapulo Embimbiliya asuapo kuenda a koleliwa? (b) Nye ci lekisa okuti asonehi Vembimbiliya va kala vakuacili?

⁹ Asapulo Embimbiliya asuapo kuenda a koleliwa. Ovolandu alio a situluiwa ciwa okuti ka a tukula lika olonduko viomanu pole a tukulavo vakukululu yavo. b Asapulo oluali lasapulo Embimbiliya alitepa calua. Osimbu okuti asonehi vasapulo oluali ka va tukula okulueya kuavo, asonehi Vembimbiliya va kala vakuacili. Ovo va soneha okulueya kuavo kuenda okulueya kuomanu vakuafeka yavo. Velivulu Liatendelo, Mose wa soneha okulueya kuaye, kueya oku kokela oku kangisiwa. (Atendelo 20:2-12) Oku sanga ocili caco vovolandu oluali ca tĩla calua. Pole, Vembimbiliya tu sangamo ocili caco, momo olio ondaka ya Suku.

10. Momo lie ka ci komohĩsila okuti Embimbiliya elivulu limue li longisa olondunge?

¹⁰ Ovisonehua Viembimbiliya ovitumasuku. Omo liaco ‘vi silivila koku longisa, koku lungula, koku pindisa, loku ikisa esunga.’ (2 Timoteo 3:16) Ocili okuti Embimbiliya elivulu limue lilongisa olondunge. Ovolandu alio a likuata ciwa lekalo lietu tumanu. Pole eci ka ci tu komohĩsa, momo Yehova Suku, Ululiki wetu, eye usovoli walio. Eye wa kũlĩha ciwa ovisimĩlo vietu lekalo lietu okuti etu muẽle ci sule. Yehova wa kũlĩha ciwa eci ci tu sanjuisa. Eye wa kũlĩhavo onjila tu sukila oku yuvula.

11, 12. (a) Ovina vipi Yesu a lombolola kohundo yaye yo Komunda? (b) Vembimbiliya tu sangamo olonumbi viatiamẽla kovina vipi? Kuenda momo lie alungulo alio a kuatisila omanu vosi?

¹¹ Kũlĩhĩsa ño handi ohundo Yesu a lingila Komunda, yi  sangiwa kelivulu lia Mateo ocipama 5 toke 7. Vohundo eyi, Yesu wa tukula ovina vialua. Wa tukula ono yoku sanga esanju liocili. Wa lekisavo ndomo ku tetuluiwa ovitangi. Wa longisa oku likutilila, kuenda oku yuvula ocipululu coku kuata ukuasi. Olondaka via Yesu handi vi silivila koloneke vilo.

¹² Ovisonehua vikuavo Viembimbiliya vi vangula eci catiamẽla koku kala ciwa vepata, loku kala ongunja kupange, kuenda oku kala ciwa lavakuetu. Olonumbi Viembimbiliya ci  tava okuti vi kapiwako lomanu vosi. Kuenda alungulo alio a kuatisa otembo yosi. Olonumbi vi sangiwa Vembimbiliya vi kasi ndolondaka via Yehova vina uprofeto Isaya a soneha hati: “Ame ndi Yehova Suku yove, hu longisa eci cu ku kuatisa, hu songuila vonjila ya ku sungulukila.”—Isaya 48:17.

13. Ovina vipi viatiamẽla ko Bavulono Yehova a tumile uprofeto Isaya oku soneha?

¹³ Vembimbiliya tu sangamo ovitumasuku vialua. Vimue via tẽlisiwa ale. Tu konomuisi vimue pokati kavio. Vonduko yuprofeto Isaya, umue wa kala komuenyo kunyamo wovita ecẽlãla eci handi Kristu keyile, Yehova wa sapuile okuti imbo lio Bavulono lika nyõliwa. (Isaya 13:19; 14:22, 23) Yehova wa sapula ndomo eci nda ca tẽlisiwa. Wa sapula okuti olohoka vika lundula o Bavulono, vika kukutisa olui kuenje omo vaka yokila oku iñila vo Bavulono. Pole, oku iñila kuaco ka ku ka lingiwa loku yaka. Eci hacoko lika. Ocitumasuku ca Isaya ca tukulavo Kesongo weya oku yula o Bavulono. Onduko yaye Kuro.—Tanga Isaya 44:27–45:2.

14, 15. Ovitumasuku via tiamisiwilile ko Bavulono via tẽlisiwa ndati?

¹⁴ Eci papita 200 kanyamo, vuteke weteke 5 oku lalela keteke 6 liosãi ya Mbalavipembe, kunyamo 539 otembo Kristu keyile, olohoka via ñuala ocingonja o Bavulono. Oco hẽ helie wa kala kesongo kaco? Kesongo kaco weya oku kala muẽle Kuro, soma yoko Persia. Kuenje lacimue vali ca tẽla oku tateka oku tẽlisiwa kuocitumasuku eci. Oco hẽ, olohoka via Kuro via iñila muẽle vo Bavulono okuti ka via sukilile oku yaka, ndomo ca popiwile?

¹⁵ Va Bavulono va kala kocipito vuteke waco. Ovo va simĩle hati, tua kolapo, omo o Bavulono ya kala lovimbaka via pama. Pole, veteke liaco, Kuro wa kuata uloño woku papula ovava ovolui lua ñualele imbo lio Bavulono. Ka pa pitile otembo yalua, ovava a takata. Kuenje eye lolohoka viaye va tẽla oku yoka olui toke ocipepi lovimbaka vio Bavulono. Oco hẽ Kuro lolohoka viaye nda va iñila ndati vo Bavulono nda oyo ya kala lovimbaka  via pama? Vuteke waco olondavululi via sile upulule olombundi vio Bavulono.

16. (a) Nye Isaya a popele catiamẽla ko Bavulono? (b) Ocitumasuku cokuti o Bavulono lalimue eteke yika tungiwa vali ca tẽlisiwa ndati?

¹⁶ Catiamẽla ko Bavulono ocitumasuku ca popele hati: “Ka mu kala vali omanu, ka mu tungiwa vali kovitumbulukila viosi. Lomue u Arabia o tamuluĩlãko ombalaka yaye, lovangombo ka va pekelisako oviunda viavo.” (Isaya 13:20) Ocitumasuku eci, ka ca tukuile lika oku lunduiwa kuo Bavulono. Pole, ca lekisavo okuti o Bavulono lalimue eteke yika tungiwa vali. Ci tava okuti ove oka tala uvangi woku tẽlisiwa kuolondaka evi, pocitumãlo pa kala o Bavulono, vocinãla ci soka 80 kolokilometulu kombuelo yolupale luo Bagda, ko Irake. Kocitumãlo caco oka sangako uvangi woku tẽlisiwa kuolondaka via Yehova, eci a popia hati: “Ndi yi komba lolueyo luoku nyõla”.—Isaya 14:22, 23. c

17. Oku tẽlisiwa kuovitumasuku Viembimbiliya ku pamisa ndati ekolelo lietu?

 ¹⁷ Oku kũlĩha okuti Embimbiliya elivulu limue liovitumasuku via koleliwa, ci pamisa ekolelo lietu. Ale hacoko? Omo okuti Yehova wa tẽlisa olohuminyo viaye konyima, ci tu ĩha ekolelo liokuti eye oka tẽlisavo eci a likuminya catiamẽla koku pongolola ilu lieve oco li kale ofeka yelau. (Tanga Atendelo 23:19.) Etu tu kuete ‘elavoko liomuenyo ko pui. Momo Suku yetu, okuti lalimue eteke a kemba, eye wa likuminya omuenyo waco konahululua.’—Tito 1:2. d

18. Nye upostolo Paulu a popia catiamẽla ‘kondaka ya Suku’?

¹⁸ Ovina tua konomuisa ndeti vocipama cilo, vi lekisa okuti Embimbiliya elivulu limue ka li sokisiwa. Esilivilo lialio, ka li  sulila lika kovisimĩlo vialio vi litava, koku lilitava kualio luloño, kasapulo alio asuapo, ale kolondunge viocili vi sangiwamo kuenda kovitumasuku vialio via tẽlisiwa. Upostolo Paulu wa soneha hati: ‘Ondaka ya Suku yi kasi lomuenyo, haiyo yi kasi loku talavaya, haiyo ya tua enene, omoko ya tua nelembali yi sule. Ondaka yaco yi toma toke yi tepa omuenyo, kuenda asokoluilo lupuma, haiyo yi limbuka ovisimĩlo lovipango viutima.’—Va Heveru 4:12.

19, 20. (a) Embimbiliya li ku kuatisa ndati oku li kũlĩhĩsa ove muẽle? (b) O lekisa ndati olopandu viove ku Suku omo a tu ĩha Embimbiliya?

¹⁹ Oku tanga “ondaka” ya Suku ci pondola oku pongololola omuenyo womunu. Embimbiliya li tu kuatisa oku kũlĩhĩsa ekalo lietu. Pamue tu popia okuti tu sole Suku. Pole, ovilinga vietu ovio vika lekisa okuti tu kasi oku pokola kolonumbi Viembimbiliya.

²⁰ Embimbiliya, ondaka muẽle ya Suku. Omo liaco, tu sukila oku li tanga, oku li lilongisa, kuenda oku li sola. Amamako oku lilongisa eci ci sangiwamo. Momo nda wa ci linga, oka lekisa okuti wa sanjukila calua ombanjaile eyi Suku a tu ĩha. Kuenda oka kũlĩha ovina vialua viatiamẽla kocipango ca Suku lomanu. Oco hẽ vocipango caco mua kongela nye? Kuenda cika tẽlisiwa ndati? Ondaka eyi yika lomboluiwa vocipama cikuãimo.