1, 2. (a) Maria o lumeliswa nga nḓila-ḓe nga muthu ane a si mu ḓivhe? (b) Ndi phetho ifhio ya ndeme ye Maria a vha o tea u i ita vhutshiloni hawe?

 MARIA u tea u vha o mangala vhukuma musi hu tshi dzhena mueni hayani ha hawe. Onoyo mueni o vha a songo dalela khotsi awe kana mme awe. O vha o ḓa khae! Maria o vha e na vhungoho ha uri o vha a sa bvi Nazareta. Zwo vha zwi tshi ḓo leluwa u vhona vhatsinda samusi wonoyo muḓi wo vha u muṱuku. Onoyo mueni o vha a tshi bva huṅwe fhethu. O lumelisa Maria nga nḓila i songo ḓoweleaho na luthihi, a ri: “Ri a vusa, iwe a takalelwaho, Yehova u na iwe.”—Vhalani Luka 1:26-28.

² Yeneyo ndi mvulatswinga ya Bivhili nga ha Maria, ṅwananyana wa Eli, a bvaho muḓini wa Nazareta ngei Galilea. Ri vhudzwa nga hae nga tshifhinga tshee a vha o tea u ita phetho ya ndeme vhutshiloni hawe. O vha o fulufhedzisana mbingano na muvhaḓi ane a pfi Yosefa, munna a songo pfumaho, fhedzi a re na lutendo. Nga zwenezwo, a nga vha o humbula uri u ḓo tshila vhutshilo vhu leluwaho, a thusa munna wawe u ṱhogomela muṱa. Naho zwo ralo, a songo zwi lavhelela a ḓiwana a tshi khou amba na mueni we a mu vhudza nga ha mushumo u bvaho ha Mudzimu wawe, vhuḓifhinduleli he ha vha vhu tshi ḓo shandula vhutshilo hawe.

3, 4. U itela uri ri ḓivhe Maria zwavhuḓi, ri tea u iledza mini nahone ri tea u livhisa ṱhogomelo kha mini?

³ Vhathu vhanzhi vha mangadzwa nga mbuno ya uri Bivhili a i ri vhudzi zwithu zwinzhi nga ha Maria. I ri vhudza zwi si gathi nga ha vhubvo hawe, vhumuthu hawe nahone a i ri vhudzi tshithu na tshithihi nga ha mbonalo yawe. Fhedzi zwine Ipfi ḽa Mudzimu ḽa zwi amba nga hae zwi dzumbulula zwithu zwinzhi nga hae.

⁴ U itela uri ri ḓivhe Maria zwavhuḓi, a ro ngo tea u livhisa ṱhogomelo kha mihumbulo minzhi ine vhurereli ho fhamba-fhambanaho ha i funza vhatevheli vhaho nga hae. Nga zwenezwo, ri songo mu dzhia nga nḓila ye a sumbedzwa ngayo kha “zwifanyiso” zwinzhi zwo olwaho, zwa matombo kana zwa vumba. Zwiṅwe hafhu, kha ri iledze na pfunzo dzo serekanaho dza vhurereli dze dza hulisa onoyo mufumakadzi a ḓiṱukufhadzaho dza mu ṋea madzina a ngaho “Mme a Mudzimu” na “Khosi ya Mufumakadzi ya Ṱaḓulu.” Nṱhani hazwo, kha ri livhise ṱhogomelo kha zwine vhukuma Bivhili ya zwi dzumbulula nga hae. I ri thusa u pfesesa lutendo lwawe nga ho khetheaho na nḓila ine ra nga lu edzisa ngayo.

5. (a) Ri nga guda mini nga ha Maria kha nḓila ye a aravha ngayo musi a tshi lumeliswa nga Gabriele? (b) Ri nga guda ngudo ifhio ya ndeme kha Maria?

⁵ Maria ho ngo dalelwa nga muthu zwawe. O dalelwa nga muruṅwa Gabriele. Musi a tshi vhidza Maria “iwe a takalelwaho,” Maria o ‘mangadzwa’ nga eneo maipfi nahone a ḓivhudzisa zwine yeneyo ndumeliso i songo ḓoweleaho ya amba zwone. (Luka 1:29) O ḓivhudzisa uri ndi nnyi ane a mu takalela? Maria o vha a songo lavhelela u takalelwa nga vhathu. Fhedzi muruṅwa o vha a tshi khou amba nga ha u takalelwa nga Yehova Mudzimu. Zwenezwo zwo vha zwi zwa ndeme khae. Naho zwo ralo, ho ngo ḓidzhiela nṱha nga ṅwambo wa u takalelwa nga Mudzimu. Arali ra lwela u takalelwa nga Mudzimu, ra sa vhuye ra ḓikukumusa nga u humbula uri u vho ri takalela, ri ḓo guda ngudo ya ndeme ye mufumakadzana Maria a vha a tshi i pfesesa nga vhuḓalo. Mudzimu u lwa na vhane vha ḓihudza, fhedzi u funa na u tikedza vhane vha ḓiṱukufhadza.—Yak. 4:6.

6. Muruṅwa o vhudza Maria nga mushumo ufhio wo khetheaho?

⁶ Maria o vha a tshi tea u ḓiṱukufhadza nga yeneyo nḓila, nga ṅwambo wa uri muruṅwa o vha o ḓela u mu vhudza nga ha mushumo wo khetheaho vhukuma. O mu ṱalutshedza uri u ḓo beba ṅwana we a vha a tshi ḓo vha wa ndeme u fhira vhathu vhoṱhe. Gabriele o ri: “Yehova Mudzimu u ḓo mu ṋea khuluṋoni ya Davida khotsi awe, nahone u ḓo vhusa sa Khosi nḓuni ya Yakobo nga hu sa fheli, nahone Muvhuso wawe a u nga vhi na magumo.” (Luka 1:32, 33) A zwi timatimisi uri Maria o vha a tshi ḓivha nga ha fulufhedziso ḽe Mudzimu a ḽi vhudza Davida miṅwaha i fhiraho tshigidi yo fhelaho—ḽa uri muṅwe wa vhaḓuhulu vhawe o vha a tshi ḓo vhusa nga hu sa fheli. (2 Sam. 7:12, 13) Nga zwenezwo, murwa wawe o vha a tshi ḓo vha Messia we vhathu vha Mudzimu vha fhedza maḓana manzhi a miṅwaha vho mu lavhelela!

7. (a) Mbudziso yo vhudziswaho nga Maria yo dzumbulula mini nga hae? (b) Vhaswa ṋamusi vha nga guda mini kha Maria?

⁷ Zwiṅwe hafhu, muruṅwa o mu vhudza uri murwa wawe “u ḓo vhidzwa Murwa wa Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu.” Zwo vha zwi tshi nga konadzea hani uri mufumakadzi wa lwa ṋama a bebe Murwa wa Mudzimu? Zwo vha zwi tshi nga konadzea hani uri Maria a bebe ṅwana? O vha o fulufhedzisana na Yosefa, fhedzi vha sa athu vhingana. Maria o vhudzisa nga ho livhaho a ri: “Izwo zwi ḓo itea hani, samusi ndi sa athu ita zwa vhudzekani?” (Luka 1:34) Ṱhogomelani uri Maria ho ngo shona u amba uri u tshee musidzana. Nṱhani hazwo, o dzhia u kuna hawe hu ha ndeme. Ṋamusi vhaswa vhanzhi vha ṱavhanyela u ita zwa vhudzekani nahone vha goḓa vha sa athu ita nga u ralo. Shango ḽo shanduka ngangoho. Naho zwo ralo, Yehova ho ngo shanduka. (Mal. 3:6) U fana na misini ya Maria, u dzhiela  nṱha vhane vha nambatela zwilinganyo zwawe zwa matshilele.—Vhalani Vhaheberu 13:4.

8. Samusi Maria o vha a songo fhelela, o vha a tshi nga kona hani u beba ṅwana a si na tshivhi?

⁸ Naho Maria o vha e mushumeli a fulufhedzeaho wa Mudzimu, o vha e na tshivhi nga ṅwambo wa uri o vha a songo fhelela. Nga zwenezwo-ha, o vha a tshi nga kona hani u beba ṅwana a si na tshivhi, Murwa wa Mudzimu? Gabriele o ṱalutshedza a ri: “Muya mukhethwa u ḓo ḓa kha iwe, na maanḓa a Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu a ḓo ḓa kha iwe. Nga zwenezwo, ane a ḓo bebwa u ḓo vhidzwa mukhethwa, Murwa wa Mudzimu.” (Luka 1:35) Tshithu tshi khethwa ndi tshithu “tshi si na tshika” tsho “kunaho,” “tshi si na tshilavhi.” Kanzhi vhana vha mamela tshivhi kha vhabebi vhavho. Naho zwo ralo, kha hetshi tshiitea Yehova o vha a tshi ḓo ita vhuṱolo ho khetheaho. O vha a tshi ḓo dzhia vhutshilo ha Murwa wawe ṱaḓulu a vhu dzhenisa mbumbeloni ya Maria nahone a shumisa maanḓa awe kana muya mukhethwa uri u ‘ḓe’ u fukedze Maria, u tsireledze onoyo ṅwana uri a si pfukelwe nga tshivhi. Naa Maria o tenda zwe a fulufhedziswa nga muruṅwa? O aravha hani?

9. (a) Ndi ngani vhadzia-u-timatima vha si na tshiitisi tsha u sa tenda mafhungo ane a amba nga ha Maria? (b) Gabriele o khwaṱhisa hani lutendo lwa Maria?

⁹ Vhadzia-u-timatima, u katela na vhaṅwe vhagudi vha zwa vhurereli vha ḽa Vhudzhagane, a vha tendi zwavhuḓi uri musidzana a sa athu ita zwa vhudzekani a nga beba ṅwana. Hu sa londwi u funzea havho, vha kundwa u pfesesa heyi ngoho i leluwaho. Nga he Gabriele a zwi amba ngaho “a hu na tshithu tshine Mudzimu a si tshi kone.” (Luka 1:37) Maria o tenda uri zwe Gabriele a mu vhudza zwone ndi ngoho, ngauri o vha e mufumakadzana a re na lutendo luhulwane. Naho zwo ralo, a zwi ambi uri o vha a tshi tenda zwiṅwe na zwiṅwe zwine a vhudzwa zwone. U fana na muthu muṅwe na muṅwe a re na muhumbulo wo tshaho, Maria o vha a tshi ṱoḓa vhuṱanzi vhune a nga thea lutendo lwawe khaho. Gabriele o vha o ḓiimisela u mu ṋea vhuṱanzi ho engedzeaho. O mu vhudza nga ha Elisabetha, shaka ḽawe ḽa mukegulu, we a vha a tshi ḓivhiwa u bva kale uri ndi muumba. Mudzimu o ita uri a vhifhe muvhilini nga lwa vhuṱolo!

10. Ndi ngani ri songo fanela u humbula uri ndugelo ya Maria yo vha i sa ḓo mu ita uri a ofhe kana u mu ḓisela vhuleme?

¹⁰ Maria o vha a tshi ḓo ita mini zwino? O vha o ṋewa mushumo nahone e na vhuṱanzi ha uri Mudzimu o vha a tshi ḓo ita zwoṱhe zwe zwa ambiwa nga Gabriele. Ri songo humbula uri yeneyo ndugelo yo vha i sa ḓo ita uri a ofhe kana u mu ḓisela vhuleme. Hafhu ene na Yosefa vho vha vho fulufhedzisana mbingano. Naa Yosefa o vha a tshi kha ḓi ḓo ṱoḓa u mu vhinga musi a tshi pfa uri o vhifha muvhilini? Zwiṅwe hafhu, wonoyo mushumo u nga kha ḓi vha wo vhonala u tshi lemela vhukuma. O vha a tshi ḓo ṱhogomela vhutshilo ha tshivhumbiwa tsha ndeme vhukuma kha zwivhumbiwa zwoṱhe zwa Mudzimu—Murwa wawe ane a mu  funa! O vha tshi tea u mu ṱhogomela musi a tshee lutshetshe na u mu tsireledza kha shango ḽivhi. Ho vha vhu vhuḓifhinduleli vhu lemelaho ngangoho!

11, 12. (a) Nga zwiṅwe zwifhinga, vhanna vha re na maanḓa, na vha fulufhedzeaho vho aravha hani musi Mudzimu a tshi vha ṋea mishumo i konḓaho? (b) Nḓila ye Maria a aravha ngayo Gabriele yo dzumbulula mini nga hae?

¹¹ Bivhili i sumbedza uri na vhathu vha re na maanḓa, vha fulufhedzeaho nga zwiṅwe zwifhinga vho timatima u ṱanganedza mishumo i konḓaho i bvaho ha Mudzimu. Mushe o timatima, a sumbedza uri ha koni u amba zwavhuḓi lune a nga vha muambeli wa Mudzimu. (Ek. 4:10) Yeremia o amba uri u “tshee mutukana,” u tshee muṱuku uri a nga ita mushumo we Mudzimu a mu avhela wone. (Yer. 1:6) Yona o shavha u ita mushumo we a avhelwa wone. (Yona 1:3) Maria ene o vha a tshi ḓo ita mini?

¹² Maipfi awe a sumbedzaho u ḓiṱukufhadza na u thetshelesa a kha ḓi humbulwa nga vhathu vhoṱhe vha re na lutendo ṋamusi. O vhudza Gabriele a ri: “Tshukhwi! Nṋe mulanda wa Yehova! Zwe wa amba kha zwi itee.” (Luka 1:38) Mulanda wa mufumakadzi o vha e wa vhuimo ha fhasi u fhira vhalanda vhoṱhe; vhutshilo hawe hoṱhe ho vha vhu zwanḓani zwa muṋe wawe. Yeneyo ndi nḓila ye Maria a ḓipfa ngayo nga Yehova, Muṋe wawe. O vha a tshi zwi ḓivha uri Yehova u ḓo mu tsireledza na uri u a fulufhedzea kha vhane vha fulufhedzea khae, na uri u ḓo mu fhaṱutshedza musi a tshi ita zwi re maanḓani awe u itela u khunyeledza wonoyo mushumo u konḓaho.—Ps. 18:25.

13. Arali Mudzimu a ri humbela uri ri ite mushumo une wa nga vhonala u tshi konḓa kana u sa konadzei, ri nga vhuyelwa hani nga tsumbo ya Maria?

¹³ Nga zwiṅwe zwifhinga Mudzimu u ri humbela uri ri ite mushumo une ra nga vhona u tshi konḓa kana u sa konadzei. Naho zwo ralo, Ipfini ḽawe u ri ṋea zwiitisi zwi pfalaho zwa u mu fulufhela na u ḓisendeka tshoṱhe ngae u fana na Maria. (Mir. 3:5, 6) Naa ri ḓo mu fulufhela? Arali ra ita nga u ralo, u ḓo ri lambedza, zwa ri ṋea zwiitisi zwa u vha na lutendo lwo khwaṱhaho khae.

14, 15. (a) Yehova o lambedza hani Maria musi a tshi dalela Elisabetha na Sakaria? (b) Zwe Maria a zwi amba zwo ṅwalwaho kha Luka 1:46-55 zwi dzumbulula mini nga hae?

¹⁴ Zwe Gabriele a zwi vhudza Maria nga ha Elisabetha zwo mu ṱuṱuwedza vhukuma. Kha vhafumakadzi vhoṱhe shangoni, a hu na we a vha a tshi ḓo pfesesa vhuimo hawe u fana na Elisabetha. Maria o mbo ḓi ya shangoni ḽa Yuda ḽi re dzithavhani, hune ha vha lwendo lwa maḓuvha mararu kana maṋa. Musi a tshi dzhena hayani ha Elisabetha na Sakaria we a vha e tshifhe, Yehova o ṋea Maria vhuṱanzi ho engedzeaho he ha  khwaṱhisa lutendo lwawe. Musi Elisabetha a tshi pfa Maria a tshi mu lumelisa, a mbo ḓi pfa ṅwana a re mbumbeloni yawe a tshi thoma u tamba-tamba. A ḓala muya mukhethwa nahone a amba uri Maria ndi “mme a Murena wa[we].” Mudzimu o vha o dzumbululela Elisabetha uri murwa wa Maria u ḓo vha Murena wawe, Messia. Zwiṅwe hafhu, o hevhedzelwa uri a khoḓe Maria nga ṅwambo wa u thetshelesa hawe nga u fulufhedzea, a ri: “Nga hu takale we a tenda.” (Luka 1:39-45) Ee, zwithu zwoṱhe zwe Yehova a zwi fulufhedzisa Maria zwo vha zwi tshi ḓo khunyelela!

¹⁵ Nga murahu ha zwenezwo, Maria a amba. Zwe a zwi amba zwo ṅwalwa nga vhuronwane kha Ipfi ḽa Mudzimu. (Vhalani Luka 1:46-55.) Eneo mafhungo o ṅwalwaho Bivhilini o ambiwaho nga Maria, o lapfa u fhira oṱhe e a vhuya a a amba nahone a dzumbulula zwinzhi nga hae. A  sumbedza nḓila ye a vha a tshi livhuha ngayo Yehova, nge a mu fhaṱutshedza nga u mu ṋea ndugelo ya u vha mme a Messia. A sumbedza vhuhulwane ha lutendo lwawe, musi a tshi amba uri Yehova u tsitsa vha ḓihudzaho na vha maanḓa nahone u thusa vha ḓiṱukufhadzaho na vhashai vhane vha ṱoḓa u mu shumela. A dovha a sumbedza nḓivho ye a vha e nayo. Hu anganyelwa uri o ambela kha Maṅwalo a Luheberu lu fhiraho 20! a

16, 17. (a) Maria na murwa wawe vho sumbedza hani mavhonele ane ra tea u a edzisa? (b) U dalela ha Maria Elisabetha zwi ri humbudza nga ha mbuyelo ifhio?

¹⁶ Zwi tou vha khagala uri Maria o vha a tshi elekanya nga ho dzikaho nga ha Ipfi ḽa Mudzimu. Naho zwo ralo, o dzula a tshi ḓiṱukufhadza, a vhona zwi khwine u redza Maṅwalo nṱhani ha u amba zwine zwa bva muhumbuloni wawe. Ho vha na ḓuvha ḽe murwa wawe we nga tshenetsho tshifhinga a vha a tshi khou aluwa mbumbeloni yawe, a sumbedza muya u fanaho wa u ḓiṱukufhadza, a ri: “Zwine nda funza a si zwanga, fhedzi ndi zwa o nthumaho.” (Yoh. 7:16) Ndi zwavhuḓi uri ri ḓivhudzise uri: ‘Naa ndi ṱhonifha Ipfi ḽa Mudzimu nga yeneyo nḓila? Kana naa ndi takalela u amba mihumbulo yanga na pfunzo dzanga?’ Maria o vha e na mavhonele avhuḓi.

¹⁷ Maria o dzula na Elisabetha hu ṱoḓaho u vha miṅwedzi miraru, a zwi timatimisi uri vho ṱuṱuwedzana vhukuma. (Luka 1:56) Mafhungo a takadzaho a Bivhili ane a amba nga ha honoho u dala ha Maria a ri humbudza nḓila ine vhukonani ha vhuyedza ngayo. Arali ra vhumba vhukonani na vhathu vhane ngangoho vha funa Yehova, Mudzimu washu, a zwi timatimisi uri ri ḓo aluwa muyani nahone ra vha na vhushaka ha tsini nae. (Mir. 13:20) Naho zwo ralo, tsha fheleledza tsho swika tshifhinga tsha uri Maria a vhuyelele hayani. Yosefa o vha a tshi ḓo ri mini musi a tshi pfa nga ha vhuimo hawe?

18. Ndi mini zwe Maria a zwi vhudza Yosefa nahone o aravha hani?

¹⁸ Zwi vhonala uri Maria o vhudza Yosefa uri o vhifha muvhilini zwi sa athu vhonwa nga vhaṅwe vhathu. A zwi timatimisi uri zwo vha zwo tea uri a vhudze Yosefa. Musi a sa athu amba na Yosefa, a nga kha ḓi vha o ḓivhudzisa uri onoyo munna o lugaho, a ofhaho Mudzimu u ḓo aravha hani. Naho zwo ralo, o ya khae nahone a mu vhudza zwoṱhe zwe zwa itea khae. Zwi tou vha khagala uri Yosefa u tea u vha o dinalea vhukuma. O vha a tshi ṱoḓa u tenda zwe mufunwa wawe a mu vhudza zwone, fhedzi zwo vha zwi tshi vhonala u nga o vha sa fulufhedzei khae. Bivhili a i ri vhudzi zwe Yosefa a zwi humbula kana zwe a zwi amba nga tshenetsho tshifhinga. Fhedzi i ri vhudza uri o vha o phetha u mu ṱala, nga ṅwambo wa uri nga tshenetsho tshifhinga, vhathu vhe vha fulufhedzisana u vhingana vho vha vha tshi dzhiiwa vho vhingana. Naho zwo ralo, o vha a sa ṱoḓi u mu dzhenisela maṱo na mahevhe-hevhe, nga zwenezwo a  phetha u mu ṱala tshiphirini. (Mat. 1:18, 19) Zwi tea u vha zwo vhaisa Maria u vhona onoyo munna o lugaho o tsikeledzwa nga honoho vhuimo vhu songo ḓoweleaho. Fhedzi zwenezwo a zwo ngo sinyusa Maria.

19. Yehova o thusa hani Yosefa uri a ite phetho yo teaho?

¹⁹ Yehova o thusa Yosefa nga vhuthu uri a ite phetho yo teaho. Muruṅwa wa Mudzimu o mu ḓela muloroni a mu vhudza uri Maria o vhifha muvhilini nga lwa vhuṱolo. Zwenezwo zwi tea u vha zwo mu rudza mbilu! Yosefa a mbo ita zwe Maria a zwi ita u bva mathomoni—a dzhia vhukando u tendelana na vhulivhisi ha Yehova. A vhinga Maria nahone a ḓilugiselela u hwala vhuḓifhinduleli ho khetheaho ha u ṱhogomela Murwa wa Mudzimu.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Vhavhingani na vhane vha khou humbula nga ha u dzhenela mbingano vha nga guda mini kha Maria na Yosefa?

²⁰ Vhavhingani—na vhane vha khou humbula nga ha u dzhenela mbingano—vha tea u guda kha tsumbo ya vhenevha vhavhingani vhaswa vhe vha tshila miṅwahani ya 2 000 yo fhiraho. Musi Yosefa a tshi vhona mufumakadzi wawe we a vha a tshee muswa a tshi khou ita mishumo ine ya itwa nga vhomme, u tea u vha o takadzwa nga mbuno ya uri o livhiswa nga muruṅwa wa Yehova. Yosefa u tea u vha o vhona ndeme ya u ḓisendeka nga Yehova musi u tshi ita phetho khulwane. (Ps. 37:5; Mir. 18:13) A zwi timatimisi uri samusi o vha e ṱhoho ya muṱa, o vha tshi ita phetho nga vhuronwane na nga vhuthu.

²¹ Kha ḽiṅwe sia, ri nga phetha nga ḽifhio nga u tenda ha Maria u vhingwa nga Yosefa? Naho u thomani zwi tshi nga kha ḓi vha zwo mu konḓela uri a pfesese zwe Maria a mu vhudza zwone, Maria o kumedzela zwithu zwoṱhe zwanḓani zwa Yosefa samusi o vha a tshi ḓo vha ṱhoho ya muṱa. Vhukuma, yeneyo yo vha i ngudo ya ndeme khae nahone ndi ya ndeme na kha vhafumakadzi vha Vhakriste ṋamusi. Tsha u fhedza, zwenezwi zwiitea zwi fanela u vha zwo gudisa Yosefa na Maria nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u davhidzana no vhofholowa zwi tshi bva mbiluni.—Vhalani Mirero 15:22.

22. Yosefa na Maria vho thoma hani mbingano yavho nahone vho vha vho sedzana na mini?

²² Vhenevho vhavhingani vhaswa vho thoma mbingano yavho nga nḓila yavhuḓi vhukuma. Vhuvhili havho vho vha vha tshi funa Yehova Mudzimu u fhira zwithu zwoṱhe nahone vha tshi swela u mu takadza sa vhabebi vha re na vhuḓifhinduleli na lufuno. Zwi re zwone ndi uri vho vha vha tshi ḓo wana phaṱhutshedzo nnzhi—na khaedu khulwane. Vho vha vho sedzana na u alusa Yesu, we a vha a tshi ḓo aluwa a vha muthu wa bvumo u fhira vhathu vhoṱhe vhe vha vhuya vha tshila kha ḽifhasi.