Arali na ṱoḓa nyeletshedzo nga ha u sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa, ni nga wana nyeletshedzo nnzhi vhukuma dzine dziṅwe dzadzo dza nga ni thusa. Khamusi zwenezwi zwi itiswa nga uri vhathu vha sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa nga nḓila dzi sa fani samusi zwo sumbedzwa mathomoni. Zwine zwa shuma kha muṅwe zwi nga kha ḓi sa shuma kha muṅwe.

Naho zwo ralo, hu na vhuṅwe vhulivhisi he ha vhuyedza vhathu vhanzhi. Honoho vhulivhisi vhu anzela u shumiswa na nga vhathu vhane vha thusa vho lovhelwaho. Vhu wanala buguni ya vhuṱali ine ya vha Bivhili nahone ri nga vhu fhulufhela.

• Vhaṅwe vhaḓivhi vha dzhia zwenezwi zwi zwone zwa ndemesa u itela u konḓelela vhuṱungu ha u lovhelwa. Fhedzi tshiṅwe tshifhinga ni nga ḓipfa ni tshi khou ṱoḓa u vha ni noṱhe. Ni nga pfa vhathu vhane vha khou ṱoḓa u ni thusa vha tshi nga vha khou ni dina. Zwo ḓowelea u ḓipfa nga yeneyi nḓila.

• A si uri ri ni tea u vha vhukati ha vhaṅwe vhathu tshifhinga tshoṱhe, fhedzi ni songo tou vha sendedzela kule tshoṱhe. Ngauri ni nga ḓi ṱoḓa thuso yavho tshifhingani tshi ḓaho. Nga nḓila yavhuḓi, vhudzani vhathu zwine na zwi ṱoḓa nga tshenetsho tshifhinga na zwine na si zwi ṱoḓe.

• U ya nga ṱhoḓea dzaṋu, linganyiselelani vhukati ha tshifhinga tshine na ṱoḓa u tshi fhedza ni na vhaṅwe na tshine na ṱoḓa u tshi fhedza ni noṱhe.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Vhathu vhavhili vha khwine u fhira muthihi . . . Ngauri arali muthihi wavho a wa, muṅwe a nga mu vusa.”​—Muhuweleli 4:9, 10.

• Zwiḽiwa zwo linganyiselelwaho zwi ḓo ni thusa u lwisana na mutsiko une wa ḓa musi muthu o lovhelwa. Lingedzani u ḽa mitshelo yo fhambanaho, miroho na zwiḽiwa zwi re na protein.

• Inwani maḓi manzhi na zwiṅwe zwinwiwa zwi re na mutakalo.

• Arali ni tshi pfa ni si na dzangalelo ḽa u ḽa, iḽani zwiḽiwa nga zwiṱuku nga zwiṱuku. Ni nga ḓivhudzisa na dokotela waṋu uri ndi zwifhio zwiḽiwa zwi re na pfushi. a

• U tshimbila nga u hwenya na miṅwe mifuda ya nyonyoloso zwi nga fhungudza mutsiko. Nyonyoloso i nga ni ṋea tshifhinga tsha u humbulisisa nga ha u xelelwa haṋu kana tsha u hangwa nyana nga hazwo.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “A hu na ane a vhenga muvhili wawe, fhedzi u a u ṋea zwiḽiwa na u u ṱhogomela.”​—Vhaefesa 5:29.

• U eḓela ndi zwa ndeme zwihuluhulu kha vhane vha khou sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa samusi u lovhelwa zwi tshi ḓisa vhuṱungu ho engedzeaho.

• Ni ṱhogomele nḓila ine na shumisa ngayo caffeine na halwa samusi zwi tshi nga ita uri ni si eḓele zwavhuḓi.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Ndi khwine u vha na zwo eḓanaho tshanḓani tshithihi tshi awelaho u fhira u vha na zwinzhi zwanḓani zwivhili zwi shumaho nga maanḓa hu u pandamedza muya”​—Muhuweleli 4:6.

• Ḓivhani uri vhathu a vha sedzani na vhuṱungu ha u lovhelwa nga nḓila i fanaho. Zwenezwi zwi ḓo ṱoḓa uri ni ḓivhe uri ndi ifhio nḓila ine ya shumela inwi.

• Vhunzhi ha vhathu vha wana uri u amba nga ha vhuṱungu ha u lovhelwa zwi a vha thusa u sedzana naho, ngeno vhaṅwe vhathu vha tshi khetha u sa amba nga ha vhuṱungu vhune vha khou vhu pfa. Vhaḓivhi vha na mavhonele a sa fani nga ha nḓila ine u amba nga ha vhuṱungu ha u lovhelwa zwa vha zwa ndeme ngayo u itela u sedzana naho. Arali ni tshi wana zwi tshi ni konḓela u amba na muṅwe nga ha nḓila ine na ḓipfa ngayo, khamusi zwi nga ni thusa u amba nga zwiṱuku nga zwiṱuku na khonani yaṋu nga ha nḓila ine na ḓipfa ngayo.

• Vhaṅwe vhathu vha wana uri u lila zwi a vha thusa u lwisana na vhuṱungu ngeno vhaṅwe vha tshi nga kona u lwisana naho vha sa lili nga u tou ralo.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Mbilu i ḓivha maṱungu ayo.”​—Mirero 14:10, Bivhili ya 1936.

• Vhaṅwe vhathu vho lovhelwaho vha lingedza u fhungudza vhuṱungu havho nga u nwesa na u shumisa zwidzidzivhadzi. U lingedza u fhungudza vhuṱungu nga yeneyi nḓila ndi u ḓiokela masimbe nṱha ha ṱhoho. Lingedzani u fhungudza mbilaelo dzaṋu nga nḓila i sa vhaisi.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Kha ri ṱambe tshika dzoṱhe.”​—2 Vhakorinta 7:1.

• Vhunzhi ha vhathu vha wana zwi tshi vha thusa u ita zwithu zwine zwa vha thusa uri vha sa fhedze tshifhinga tshinzhi vha tshi khou humbula nga ha u lovhelwa havho.

• Ni nga fhungudza vhuṱungu nga u vhumba na u khwaṱhisa vhukonani, u guda zwithu zwiswa na nga u ḓimvumvusa.

• U linganyiselela tshifhinga tshaṋu zwi nga shandula zwithu musi maḓuvha a tshi khou ḓiṱanḓulukana. Ni nga wana uri ni vho fhedza tshifhinga ni sa khou humbula nga ha u xelelwa haṋu, zwine zwa vha tshipiḓa tsha u fhola.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Tshiṅwe na tshiṅwe tshi na tshifhinga tsho vhewaho, . . . hu na tshifhinga tsha u lila na tshifhinga tsha u sea; hu na tshifhinga tsha u ṱungufhala na tshifhinga tsha u tshina.”​—Muhuweleli 3:1, 4.

• Nga u ṱavhanya nga hune zwa nga konadzea ngaho, thomani u ita zwithu zwe na vha no zwi ḓowela.

• U eḓela, u shuma na u ita zwiṅwe zwithu zwe na vha no zwi ḓowela, zwi nga ita uri ni pfe zwithu zwi tshi khou tshimbila nga nḓila ye zwa vha zwi ngayo.

• U dzula haṋu no farekanea nga zwithu zwavhuḓi, zwi nga fhungudza vhuṱungu.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “A nga si ṱhogomele u fhela ha maḓuvha awe a vhutshilo, ngauri Mudzimu wa ngoho u ita uri a dzule o farekanea nga dakalo ḽi re mbiluni yawe.”​—Muhuweleli 5:20.

• Vhunzhi ha vhathu vhane vha dzhia phetho khulwane nga murahu nyana ha u lovhelwa, vha a ḓisola nga murahu.

• Arali zwi tshi konadzea, ni songo ṱavhanya u pfuluwa, u ṱoḓa muṅwe mushumo kana u laṱa thundu dza muthu o lovhaho.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Maano a mushumi wa biko a ita uri a bvelele ngangoho, fhedzi vhoṱhe vhane vha ṱavhanyela zwithu, vha ya vhushaini.”​—Mirero 21:5.

• Vhathu vhanzhi vho lovhelwaho vha wana zwi tshi vha vhuyedza u ita zwithu zwine zwa ita vha dzule vha tshi humbula nga ha muthu o lovhaho.

• Ni nga wana zwi tshi ni khuthadza u kuvhanganya zwinepe na u ṅwala fhasi zwiitea na zwiṱori zwine na ṱoḓa u zwi humbula.

• Ni nga sedza zwenezwi zwithu nga murahu, musi no no vha khwiṋe.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Humbula misi ya kale.”​—Dotoronomio 32:7.

• Ni nga kha ḓi dzhia maḓuvha a u awela.

• Arali u dzhia maḓuvha manzhi a u awela zwi sa konadzei, khamusi ni nga dzhia ḓuvha kana maḓuvha mavhili na ita zwithu zwi no fana na u gonya dzithavha (hiking), u dalela museum kana u sokou reila.

• Na u ita zwithu nga nḓila yo fhambanaho na ye na vha no i ḓowela zwi nga ni thusa u sedzana na vhuṱungu ha u lovhelwa.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Kha ri ye u awelenyana fhethu hu re kule na miḓi.”​—Marko 6:31.

• Humbulani uri u fhedza tshifhinga ni tshi khou thusa vhaṅwe zwi nga ita uri ni ḓipfe ni khwiṋe.

• Ni nga thoma nga u thusa vhane vha kwamea nga u lovha ha muthu ane na mu funa, u fana na dzikhonani, mashaka na vhaṅwe vha ṱoḓaho muthu ane vha nga lila nae.

• U tikedza na u khuthadza vhaṅwe zwi nga ita uri ni takale na u ḓipfa ni tshi kha ḓi ṱoḓea.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “U ṋea zwi a takadza u fhira u ṋewa.”​—Mishumo 20:35.

• U lovhelwa nga muthu ane na mu funa zwi nga ita uri ni pfesese zwine zwa vha zwa ndeme vhukuma.

• Shumisani tshenetshi tshibuli u itela u humbula nga ha nḓila ine na khou tshila ngayo vhutshilo haṋu.

• Musi zwi tshi ṱoḓea, itani tshanduko kha zwine zwa ḓa u thoma kha inwi.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Khwine ndi u ya nḓuni ya zwililo nṱhani ha u ya nḓuni ya zwimima, ngauri u fa ndi magumo a vhoṱhe, vha tshilaho vha fanela u dzula vha tshi humbula nga ha zwenezwo.”​—Muhuweleli 7:2.

 Ngoho ndi ya uri a hu na tshine tsha nga fhelisa tshoṱhe vhuṱungu vhune na khou vhu pfa. Naho zwo ralo, vhunzhi ha vhathu vho lovhelwaho vha amba uri u dzhia vhukando ha u ita zwithu zwo ambiwaho afho nṱha zwo ita uri vha wane khuthadzo. Fhedzi zwenezwi a si zwone zwi zwoṱhe zwine zwa nga ni thusa u sedzana na vhuṱungu. Fhedzi arali na nga shumisa zwiṅwe zwa zwithu zwo ambiwaho henefha, ni nga wana zwi tshi ni thusa u sedzana na vhuṱungu.