“U Buḓabuḓe Shango”
“U Buḓabuḓe Shango”
“U buḓabuḓe shango heḽi, vhulapfu haḽo na u aṱama haḽo.”—GENESI 13:17.
1. Ndi ifhio ndaela yavhuḓi ye Mudzimu a i ṋea Abrahamu?
NAA ni a takalela u tshimbila na mashango, khamusi u fara lwendo nga goloi? Vhaṅwe vha khetha u tshimbila nga baisigira u itela nyonyoloso na u vhona mbonalo ya shango vho ḓigeḓa. Hu na vhaṅwe vhane vha khetha u gonya thavha u itela u ḓivha na u ḓiphina henefho fhethu vha tshi khou tou tshimbila zwavhuḓi. Fhedzi nyendo dzo raloho dzi anzela u vha dza tshifhinganyana. Fhedzi humbulani nga nḓila ye Abrahamu a ḓipfa ngayo nga murahu ha musi Mudzimu o mu vhudza a ri: “Takuwa U buḓabuḓe shango heḽi, vhulapfu haḽo na u aṱama haḽo, ngauri ndi ḽone ḽe nda U ṋea.”—Genesi 13:17.
2. Musi a tshi pfuluwa Egipita, Abrahamu o ya ngafhi?
2 Ṱhogomelani vhubvo ha eneo maipfi. E na musadzi wawe na vhaṅwe, Abrahamu o dzula lwa tshifhinganyana Egipita. Genesi ndima ya 13 i ri vhudza uri vho pfuluwa Egipita nahone vha isa masambi avho ngei “thungo ya Vhurwa.” Nga murahu Abrahamu “a takuwa a buḓa a tshi bva thungo ya Vhurwa nahone a ya Bethele.” Musi hu tshi vha na vhuleme vhukati ha vhalisa vhawe na vha muḓuhulu wawe Loto nahone zwi khagala uri vhuvhili havho vha fanela u wana pfulo dzo fhambanaho, Abrahamu o mbo ḓi tenda nga u ḓifunela uri Loto a khethe u thoma. Loto a nanga “ḽa mulamboni wa Yorodane,” govha ḽo nonaho ḽe ḽa vha “ḽi tshi nga tsimu ya Yehova,” nahone nga u ya ha tshifhinga a ya a dzula ngei Sodoma. Mudzimu o vhudza Abrahamu a ri: “Zwino iwe lavhelesa wó ima henefho U ise maṱo thungo ya Ḽivhuya na thungo ya Vhurwa na thungo ya Vhubvaḓuvha na thungo ya Vhukovhela.” Zwi tou vha khagala uri musi e nṱha ngei Bethele, Abrahamu o kona u vhona na zwiṅwe zwipiḓa zwa shango. Naho zwo ralo, o vha a tshi kha ḓi tea u ita zwo engedzeaho. Mudzimu o mu humbela uri a “buḓabuḓe shango” nahone a ḓowelane na mupo na madzingu aḽo.
3. Ndi ngani zwi tshi nga konḓa u vhona nga maṱo a muhumbulo fhethu he Abrahamu a hu tshimbila?
3 Hu sa londwi uri o buḓabuḓa shango u swika ngafhi musi a sa athu swika Heburoni, zwi tou vha khagala uri o vha a tshi vho ḓivha zwavhuḓi Shango ḽo Fulufhedziswaho u fhira vhunzhi hashu. Humbulani nga fhethu ho bulwaho kha enea mafhungo—thungo ya Vhurwa, mulambo wa Yorodane, Sodoma, na Heburoni. Naa zwi a ni konḓela u vhona nga maṱo a muhumbulo uri o vha e ngafhi eneo mashango? Vhanzhi zwi a vha konḓela nga ṅwambo wa uri ndi vhathu vha Yehova vha si gathi vho no dalelaho eneo madzingu e vha a vhala Bivhilini, na u dalela shango ḽoṱhe. Naho zwo ralo, ri na tshiitisi tsha u vha na dzangalelo ḽihulwane ḽa u ḓivha nga ha mashango a Bivhilini. Ndi ngani?
4, 5. (a) Mirero 18:15 i ṱumanya hani nḓivho na u ṱalukanya mashango a Bivhilini? (b) Tsefanya ndima ya 2 i zwi sumbedza hani?
4 Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri: “Mbilu ya wa ṱhalukanyo i yo’ ṱunḓa nḓivho; nḓevhe ya muṱali i yo’ ṱoḓa nḓivho.” (Mirero 18:15) Hu na mafhungo manzhi ane muthu a nga wana nḓivho khao, nahone nḓivho yo teaho i tshimbidzanaho na Yehova Mudzimu na mishumo yawe ndi ya ndeme vhukuma. I ngoho, zwine ra zwi vhala Bivhilini ndi zwa ndeme kha yeneyo nḓivho yo teaho. (2 Timotheo 3:16) Naho zwo ralo, ṱhogomelani uri ṱhalukanyo na yone yo katelwa. Honoho ndi vhukoni ha u vha na luvhonela kha mafhungo, u ṱalukanya kana u pfesesa nga u wana ndunzhe-ndunzhe yao. Zwenezwo zwo tou ralo kha madzingu o ambiwaho ngaho Bivhilini. Sa tsumbo, vhunzhi hashu ri a ḓivha uri Egipita ndi ngafhi, fhedzi ri pfesesa lungafhani mafhungo a uri Abrahamu o pfuluwa Egipita a “ya thungo ya Vhurwa,” nga murahu a ya Bethele, u bva hone a ya Heburoni? Naa ni a pfesesa u tshimbidzana ha eneo madzingu?
5 Khamusi kha muvhalo waṋu wa Bivhili wa tshifhinga tshoṱhe ni nga vha no vhala Tsefanya ndima ya 2. Henefho ni vhala nga madzina a miḓi, vhathu, na mashango. Gatsa, Asikaloni, Asidodo, Ekironi, Sodoma, na Ninive u katela na Kanana, Moaba Amoni, na Asuri eneo mashango oṱhe o bulwa kha yeneyo ndima nthihi. Naa no kona u vhona nga maṱo a muhumbulo henefho fhethu he vhathu vha vha vha tshi dzula hone, vhane vha katelwa kha u ḓadzea ha vhuporofita ha Mudzimu?
6. Ndi ngani vhaṅwe Vhakriste vha tshi dzhiela nṱha ndeme ya mimapa? (Sedzani bogisi.)
6 Vhagudiswa vhanzhi vha Ipfi ḽa Mudzimu vho vhuyelwa vhukuma nga u guda nga ha mapa ya mashango a Bivhilini. A vho ngo ita zwenezwo nga ṅwambo wa u sokou vha na dzangalelo kha mimapa, fhedzi nga ṅwambo wa uri vha a zwi ṱhogomela uri nga u shumisa mimapa, vha nga engedza nḓivho yavho ya Ipfi ḽa Mudzimu. Mimapa i nga dovha ya vha thusa u engedza ṱhalukanyo dzavho, vha tshi vhona nḓila ine mbuno dzine vha vho dzi ḓivha dza tshimbidzana ngayo na maṅwe mafhungo. Musi ri tshi ṱhogomela dziṅwe tsumbo, a zwi timatimisi uri ni ḓo khwaṱhisa u funa haṋu Yehova na u wana ṱhalukanyo yo engedzeaho kha mafhungo a re Ipfini ḽawe.—Sedzani bogisi ḽi re kha siaṱari 14.
U Ḓivha nga ha Tshikhala Tshine Tsha Katelwa zwi Engedza u Pfesesa Haṋu
7, 8. (a) Ndi tshithu tshifhio tshi mangadzaho tshe Simisoni a tshi ita malugana na Gatsa? (b) Ndi mafhungo afhio ane a nga ita uri mishumo ya Simisoni i vhe ya ndeme vhukuma? (c) Nḓivho na u pfesesa enea mafhungo a katelaho Simisoni zwi nga ri thusa nga nḓila-ḓe?
7 Kha Vhahaṱuli 16:2, ni nga vhala nga ha Muhaṱuli Simisoni we a vha e Gatsa. Ḽeneḽi dzina Gatsa ḽi anzela u vhonala kha mivhigo ya mafhungo a musalauno, ngauralo ni nga vha na luvhonela lwa uri Simisoni o vha e ngafhi, ngei dzinguni ḽa Filisita tsini na phendelashango ya Mediterranean. [11] Zwino ṱhogomelani Vhahaṱuli 16:3 ine ya ri: “Simisoni a lala, a vuwa vhusiku vhuhulu, a fara mahothi o valaho khoro ya muḓi, a a kula a tupula na mihangambwa na mikungelo, a hwala nga mahaḓa a zwi isa kha ṱhodzi ya thavha i re nga thungo yo livhaho Heburoni.”
8 A zwi timatimisi uri mihangambwa na mikungelo ya muḓi wa Gatsa zwo vha zwi zwihulwane nahone zwi tshi lemela. Humbulani ni tshi khou lingedza u zwi hwala! Simisoni o zwi hwala, fhedzi o zwi isa ngafhi, nahone o vha a tshi tea u tshimbila lwendo lungafhani? Zwi re zwone ndi uri Gatsa ḽi kha phendelashango hu ṱoḓaho u vha kha ndinganyo ya lwanzhe. [15] Naho zwo ralo, Heburoni u thungo ya vhubvaḓuvha hune ha vha vhunṱha ha mithara dza 900—tshivhanga tshihulwane! Ri nga si ambe nga fhethu ho livhaho ha “thavha i re nga thungo yo livhaho Heburoni,” fhedzi wonoyo muḓi u na khilomithara dza 60 u bva Gatsa—nahone u nṱha vhukuma! U ḓivha tshikhala tshine tsha katelwa zwi ita uri gundo ḽa Simisoni ḽi vhe ḽa ndeme, naa a zwo ngo ralo? Nahone humbulani uri ndi ngani Simisoni o ita yeneyo mishumo—ndi nga ṅwambo wa uri ‘muya wa Yehova wo ḓa khae.’ (Vhahaṱuli 14:6, 19; 15:14) Samusi ri Vhakriste ṋamusi, a ri lavheleli uri muya wa Mudzimu u ri ṋee maanḓa a songo ḓoweleaho. Naho zwo ralo, wonoyo muya u re na maanḓa u nga engedza u pfesesa hashu mafhungo a zwithu zwa muya o dzikaho na u ri khwaṱhisa u ya nga muthu wa nga ngomu. (1 Vha-Korinta 2:10-16; 13:8; Vha-Efesa 3:16; Vha-Kolosa 1:9, 10) Ee, musi ri tshi pfesesa mafhungo a ambaho nga ha Simisoni ri vha na vhungoho ha uri muya wa Mudzimu u nga ri thusa.
9, 10. (a) Ho katelwa na mini kha gundo ḽa Gideoni kha Vha-Midiani? (b) U ḓivha hashu zwine zwa katelwa kha ḓivhashango zwi nga ri thusa hani u ita uri enea mafhungo a vhe a ndeme vhukuma?
9 Gundo ḽa Gideoni kha Vha-Midiani ndi maṅwe mafhungo a sumbedzaho ndeme ya tshikhala tshine tsha katelwa. Vhunzhi ha vhavhali vha Bivhili vha a ḓivha uri Muhaṱuli Gideoni na vhanna vhawe vha 300 vho kunda vhavutsheli vhe vha vha vhe mmbi yo ṱanganaho vha 135 000—vha Vha-Midiani, Vha-Amaleke, na vhaṅwe vhe vha vha vhe mishashani muedzini wa Yeseriele, tsini na Muvhundu wa More. [18] Vhanna vha Gideoni vho lidza phalaphala, nahone vha pwasha dzikhali u itela uri maḓenzhe avho a vhonale, nahone vha ṱavha mukosi vha ri: “Pfumo ḽa Yehova na ḽa Gideoni!” Zwenezwi zwo kanganyisa na u tshuwisa maswina, ngauralo vha thoma u vhulahana nga tshavho. (Vhahaṱuli 6:33; 7:1-22) Naa tshenetsho tshiitea tshoṱhe tsho itea nga u ṱavhanya nga vhusiku vhuthihi? Bvelani phanḓa ni tshi vhala Vhahaṱuli ndima ya 7 na ya 8. Ni ḓo vhona uri Gideoni o bvela phanḓa na u lwa. Kha madzingu manzhi o ambiwaho, maṅwe hu nga si ḓivhiwe hune a vha hone ṋamusi, ngauralo a nga si vhe hone kha mimapa ya Bivhili. Naho zwo ralo, manzhi o bviselwa khagala u itela uri ri kone u pfesesa mishumo ya Gideoni.
10 Gideoni o pandamedza vhe vha vha vho sala vha mmbi yo ṱanganaho vha yo guma Bethe-Sita nahone nga murahu vha ya thungo ya tshipembe kha ḽa Abele-Mehola, tsini na Yorodane. (Vhahaṱuli 7:22-25) Mafhungo a ri: “Gideoni a swika Mulamboni wa Yorodane, é na vhanna vhaḽa vha ná maḓana mararu. Ó no wela vha vha vhó no neta nga u tovhola maswina.” Musi vho no pfuka Yorodane, Vhaisiraele vho pandamedza maswina u ya thungo ya tshipembe kha ḽa Sukothe na Penuele, tsini na Yaboko, nga murahu vha ya zwikwarani zwa Yokobea (tsini na Amman, Yorodane wa musalauno). Zwenezwo zwo vha zwi khilomithara dza 80 vha tshi khou vha pandamedza na u lwa. Gideoni o fara na u vhulaha khosi mbili dza Vha-midiani; nahone a vhuyelela muḓini wawe, ngei Ofura, tsini na dzingu ḽe nndwa ya thoma hone. (Vhahaṱuli 8:4-12, 21-27) Zwi khagala uri gundo ḽa Gideoni ḽo vha ḽi tshi fhira mimunithi i si gathi ya u lidza dziphalaphala, u bvisa maḓenzhe, na u ṱavha mukosi. Nahone humbulani nga nḓila ine zwa khwaṱhisedza ngayo mafhungo nga ha vhanna vha lutendo: “Ndi nga ṱáhelwa nga tshifhinga ndá ri ndi bula a vho-Gidioni [na vhaṅwe vhe], vha fhiwa maanḓa vhá si na nungo, vha halifha ndwani, vha fhedza dzimmbi dza maswina.” (Vha-Heberu 11:32-34) Na Vhakriste vha nga neta ṋamani, fhedzi naa a si zwa ndeme uri ri bvele phanḓa ri tshi ita zwine Mudzimu a zwi funa?—2 Vha-Korinta 4:1, 16; Vha-Galata 6:9.
Vhathu vha Humbula na u Aravha nga Nḓila-ḓe?
11. Vhaisiraele vho vha vha tshi fanela u tshimbila lwendo lungafhani nga phanḓa na nga murahu ha u swika Kadese?
11 Vhaṅwe vha nga ya kha mimapa ya Bivhili u itela u sedza madzingu, fhedzi naa ni humbula uri yeneyo mimapa i nga ṋea vhathu luvhonela kha mahumbulele avho? Kha ri ite tsumbo nga Vhaisiraele vhe vha pfulutshela Thavhani ya Sinai thungo ha Shango ḽo Fulufhedziswaho. Musi vha tshi khou tshimbila vha tshi ima nḓilani, vho fhedzisela vho swika Kadese (kana, Kadese-Baranea). [9] Doiteronomio 1:2 i sumbedza uri lwonolwo lwo vha lu lwendo lwa maḓuvha a 11, tshikhala tsha khilomithara dza 270. Henefho ndi he Mushe a rumela ṱholi dza 12 Shangoni ḽo Fulufhedziswaho. (Numeri 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) Dzenedzo ṱholi dzo gonya nga thungo ya Vhurwa, khamusi dza pfuka Bere-seba, nga murahu vha fhirela Heburoni, nahone vha swika mukanoni wa Shango ḽo Fulufhedziswaho. (Numeri 13:21-24) Nga ṅwambo wa uri vho ṱanganedza muvhigo u si wavhuḓi wa ṱholi dza fumi, Vhaisiraele vho tshimbila sogani miṅwaha ya 40. (Numeri 14:1-34) Zwenezwi zwo dzumbulula mini nga ha lutendo lwavho na u ḓiimisela u fulufhela Yehova?—Doiteronomio 1:19-33; Psalme ya 78:22, 32-43; Yuda 5.
12. Ri nga phetha nga uri mini nga ha lutendo lwa Vhaisiraele, nahone ndi ngani zwi tshi fanela u vha zwithu zwine ra fanela u elekanya nga hazwo?
12 Humbulani nga ha zwenezwi u ya nga mavhonele a ḓivhashango. Arali Vhaisiraele vha vhe na lutendo nahone vha thetshelese nyeletshedzo ya Yoshua na Kalebe, naa vho vha vha tshi ḓo vha vho swika Shangoni ḽo Fulufhedziswaho? Kadese ho vha hu tshi ṱoḓa u vha khilomithara dza 16 u bva “tshisimani Tsha ane a tshila a mbona,” he ha vha hu tshi dzula Isaka na Rebeka. [7] Ho vha hu khilomithara dzi re fhasi ha 95 u ya Bereseba, ḽi re mukanoni wa tshipembe wa Shango ḽo Fulufhedziswaho. (Genesi 24:62; 25:11; 2 Samuele 3:10) Musi vho no tshimbila u bva Egipita u ya Thavhani ya Sinai nahone nga murahu vha ya Kadese, vho vha vha tshi tou vha muṋangoni wa u dzhena Shangoni ḽo Fulufhedziswaho. Na riṋe ri tsini na u dzhena kha ḽifhasi ḽo fulufhedziswaho ḽa Paradiso. Ndi ngudo ifhio ine ra nga i guda? Muapostola Paulo o ṱumanya tshiimo tsha Vhaisiraele na heyi nyeletshedzo: “Kha ri ḓi-funge-ha u yo dzhena kha honoho vhuawelo, uri hu si vhe na ane a wa, a edza vhaḽa vho hanaho u pfa.”—Vha-Heberu 3:16–4:11.
13, 14. (a) Ndi kha tshiimo tshifhio he Vhagibeoni vha dzhia vhukando ha ndeme? (b) Ndi mini zwine zwa dzumbulula mavhonele a Vhagibeoni, nahone ndi ngudo ifhio ine ra fanela u i guda kha zwenezwo?
13 Mavhonele o fhambanaho—ḽiṅwe ḽa mavhonele a u fulufhela Mudzimu uri a ḓadzise zwine a zwi funa—ndi vhuṱanzi vhu bvaho kha tshiitea tsha Bivhili tshi katelaho Vhagibeoni. Musi Yoshua o no ranga phanḓa Vhaisiraele vha tshi pfuka Mulambo wa Yorodane vha tshi dzhena shangoni ḽe Mudzimu a ḽi fulufhedzisa muṱa wa Abrahamu, ho vha hu tshifhinga tsha u pandela Vhakanana. (Doiteronomio 7:1-3) Ho vha hu tshi katelwa na Vhagibeoni. Vhaisiraele vho kunda Yeriko na Ai nahone vha dzula mishashani tsini na Giligala. Vhagibeoni vho vha vha sa ṱoḓi u fa u fana na Vhakanana vho semiwaho, ngauralo vha rumela vhaimeleli kha Yoshua ngei Giligala. Vha ḓiita unga vha bva nnḓa ha dzingu ḽa Vhakanana u itela uri vha ite mulanga wa u vha na vhukonani na Vhaheberu.
14 Vhenevho vhaimeleli vho ri: “Riṋe vhalanda vhau ri bva kule; ri ḓa ró pfa hu tshi khoḓiwa Yehova Mudzimu wau.” (Yoshua 9:3-9) Zwiambaro zwavho na zwiḽiwa zwo vha zwi tshi vhonala zwi tshi khwaṱhisedza uri vho vha vha tshi khou bva kule, fhedzi zwi re zwone ndi uri Gibeoni ho vha hu tshi ṱoḓa u vha khilomithara dza 30 u bva Giligala. [19] Vho no tenda, Yoshua na vhakoma vhawe vha ita mulanga wa vhukonani na Gibeoni na miḓi ya nga tsini i re na vhushaka na Gibeoni. Naa Vhagibeoni vho sokou ita tshimbevha uri vha si vhulahwe? Zwo fhambanaho na zwenezwo, zwo sumbedza lutamo lwa u ṱoḓa u takalelwa nga Mudzimu wa Vhaisiraele. Yehova o ṱanganedza Vhagibeoni nahone vha vha “vhafhanzi vha dzikhuni na vhaki vha maḓi vha tshivhidzo na vha aletare ya Yehova,” na u ḓisa khuni dza mulilo kha aletare ya tshiṱhavhelo. (Yoshua 9:11-27) Vhagibeoni vho bvela phanḓa vha tshi sumbedza u ḓiimisela u ita mishumo ya fhasi tshumeloni ya Yehova. Zwi vhonala uri vhaṅwe vhavho vho vha vhe vhukati ha Vhadzhenela vhe vha bva Babele nahone vha shuma kha u fhaṱulula thembele. (Esera 2:1, 2, 43-54; 8:20) Ri nga edzisa mavhonele avho nga u lingedza u vha na mulalo na Mudzimu na u ḓiimisela u shuma mishumo ya fhasi tshumeloni yawe.
Ḓikumedzeni
15. Ndi ngani ri tshi fanela u vha na dzangalelo kha ḓivhashango malugana na Maṅwalo a Vhukriste a Lugerika?
15 Ḓivhashango ya madzingu a Bivhilini yo katelwa kha mafhungo a re kha Maṅwalo a Vhukriste a Lugerika, u fana na nyendo na vhuḓinḓa ha Yesu na muapostola Paulo. (Marko 1:38; 7:24, 31; 10:1; Luka 8:1; 13:22; 2 Vha-Korinta 11:25, 26) Kha mafhungo a tevhelaho, lingedzani u humbula nga ha nyendo dzine dza katelwa.
16. Vhakriste vha Berea vho zwi sumbedza hani uri vha a funa na u ṱhonifha Paulo?
16 Kha lwendo lwawe lwa vhuvhili lwa vhurumiwa (mutalo wa bulusele yo rondovhelaho kha mapa), Paulo o swika Filipi, hune zwino ha vha tshipiḓa tsha Greece. [33] O ṱanziela henefho, a valelwa khothoni nahone nga murahu a vhofhololwa, nahone a pfulutshela Thesalonika. (Mishumo 16:6–17:1) Musi Vhayuda vha tshi vusa mufhirifhiri, vhatendi Vhathesalonika vho ṱuṱuwedza Paulo uri a ye Berea, vhukule ha khilomithara dza 65. Vhuḓinḓa ha Paulo ho vha vhu bvelelaho ngei Berea, fhedzi Vhayuda vho ḓa nahone vha fhiriṱanya vhathu vha henefho. Nga zwenezwo, “vhatendi vha ṱavhanya u onesana na Paulo, uri a ṱuwe a ye lwanzheni,” nahone “vha fhelekedzaho Paulo vha mu swikisa Athene.” (Mishumo 17:5-15) Zwi vhonala uri vhaṅwe vhe vha vha vha tshi kha ḓi bva u rembuluswa vho vha vho ḓiimisela u tshimbila khilomithara dza 40 u ya Lwanzheni lwa Aegean, u badela tshikepe, na u alavha khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 500. Lwonolwo lwendo lwo vha lu tshi nga vha na khombo, fhedzi vhatendi vho vhea vhutshilo havho khomboni nahone vha fhedza tshifhinga na onoyo muimeleli wa Mudzimu we a vha o vha dalela.
17. Ndi zwifhio zwine ra nga zwi pfesesa khwine nga murahu ha musi ro no pfesesa tshikhala tshi re vhukati ha Mileto na Efeso?
17 Kha lwendo lwawe lwa vhuraru (mutalo mudala u re kha mapa), Paulo o swika na vhuimazwikepe ha Mileto. O rumela uri hu yo vhidzwa vhanna vhahulwane vha tshivhidzo tsha Efeso, vhukule ha khilomithara dza 50. Humbulani vhenevho vhahulwane vha tshi litsha miṅwe mishumo u itela u ya kha Paulo. Zwi vhonala uri vho vha vha tshi khou amba vho takala nga ha muṱangano une vha khou ḓo vha nawo musi vha tshi khou tshimbila. Musi vho no ṱangana na Paulo na u pfa a tshi rabela, “tshililo kha vhone vhoṱhe tsha vha tshihulu; vha fara Paulo nga zwanḓa vha mu kuvhatedza.” Nga zwenezwo “vha mu fhelekedza vha mu swikisa gungwani u itela uri a ye Yerusalema.” (Mishumo 20:14-38) Vha nga vha vho vha na zwithu zwinzhi zwe vha humbula na u amba nga hazwo vhe lwendoni lwavho lwa u humela Efeso. Naa a ni kwamiwi nga lufuno na ṱhonifho zwe vha zwi sumbedza nga u tshimbila tshenetsho tshikhala u itela u vha na muḓinḓa a dalelaho zwivhidzo ane a nga vha vhudza mafhungo na u vha ṱuṱuwedza? Naa ni a kona u pfesesa zwiṅwe zwithu kha enea mafhungo zwine na nga zwi shumisa vhutshiloni na kha mahumbulele aṋu?
Gudani nga ha Shango ḽo Fulufhedziswaho na zwi Lavhelelwa zwi re Phanḓa
18. Ri nga ḓiimisela u ita mini nga ha mashango a Bivhilini?
18 Tsumbo dzo ambiwaho afho nṱha dzi sumbedza ndeme ya u ḓivha shango ḽe Mudzimu a ḽi ṋea Vhaisiraele na u vha haḽo ḽa ndeme kha mafhungo manzhi a Bivhili. (Nahone ri nga kona u engedza mavhonele ashu u katela na u guda nga ha mashango ane a katelwa kha mafhungo a Bivhili.) Musi ri tshi engedza nḓivho yashu na u pfesesa Shango ḽo Fulufhedziswaho nga vhuḓalo, ri fanela u humbula tshithu tsha ndeme tshe tsha vha tshi tshi ṱoḓea kha Vhaisiraele uri vha dzhene na u ḓiphina nga shango ḽi re na “mukhaha na ṋotshi.” Ho vha hu tshi ṱoḓea uri vha ofhe Yehova na u tevhedza milayo yawe.—Doiteronomio 6:1, 2; 27:3.
19. Ndi paradiso dzifhio mbili dzine ra fanela u dzula ri tshi humbula nga hadzo?
19 Nga hu fanaho ṋamusi, ri fanela u ita zwine zwa ṱoḓiwa kha riṋe, u ofha Yehova na u farelela kha nḓila dzawe. Nga u ita nga u ralo, ri ḓo ṱanganela kha u khwinisa na u nakisa paradiso ya muya ine zwino ya vha hone shangoni ḽoṱhe tshivhidzoni tsha Vhukriste. Ri ḓo engedza nḓivho nga ha mbonalo yayo na phaṱhutshedzo. Nahone ri a zwi ḓivha uri hu ḓo vha na phaṱhutshedzo nnzhi. Yoshua o ranga phanḓa Vhaisiraele vha tshi pfuka Yorodane vha tshi dzhena shangoni ḽo nonaho, nahone ḽavhuḓi. Zwino ri na tshiitisi tshi pfalaho tshavhuḓi tsha u sedza phanḓa ri na fulufhelo kha Paradiso ya vhukuma, shango ḽavhuḓi ḽi re phanḓa hashu.
Ni a Zwi Elelwa?
• Ndi ngani ri tshi fanela u tama u engedza nḓivho yashu na u pfesesa hashu malugana na mashango a Bivhilini?
• Ndi mafhungo afhio a ḓivhashango o haseledzwaho kha ino thero e a ni thusa vhukuma?
• Ndi ngudo ifhio ye ya bviselwa khagala kha inwi musi ni tshi khou guda zwo engedzeaho nga ha ḓivhashango ine ya katelwa kha zwiṅwe zwiitea?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Bogisi/Tshifanyiso kha siaṱari 14]
“Vhonani Shango Ḽavhuḓi”
Mabuthanoni a 2003 na 2004, Ṱhanzi dza Yehova vho takalela u wana bugwana ine ya pfi “See the Good Land.” Yeneyi khandiso ntswa, i a wanala nga nyambo dzi ṱoḓaho u vha 80, yo ḓala nga mimapa i re na mivhala na tshati dzine dza sumbedza madzingu o fhambanaho a mashango a Bivhilini, zwihuluhulu Shango ḽo Fulufhedziswaho zwifhingani zwo fhamba-fhambanaho.
Yeneyi thero i ambela kha mimapa yo livhaho nga u shumisa nomboro dza siaṱari dzo swifhadzwaho, i ngaho sa [15]. Arali ni na yeneyi bugwana, fhedzani tshifhinga ni tshi khou ḓowelana na zwithu zwi songo ḓoweleaho zwine zwa nga ni thusa u engedza nḓivho yaṋu na u pfesesa Ipfi ḽa Mudzimu.
(1) Mimapa minzhi i katela tshiṱoho kana bogisi ḽine ḽa vha na mutevhe wa ṱhaluso kha zwiga zwo khetheaho kana tswayo dzi re kha mapa [18]. (2) Mimapa minzhi i katela tshikhala u ya nga maela na khilomithara zwine zwa ḓo ni thusa u pfesesa vhuhulwane na zwikhala zwine zwa katelwa [26]. (3) Kanzhi musevhe wo sumbaho devhula, u ita uri ni pfesese uri ndi buḓo ḽifhio [19]. (4) Kanzhi mimapa i a itwa nga mivhala u itela u sumbedza vhunṱha nga u tou angaredza [12]. (5) U mona na magumo awo, mapa u nga vha na maḽeḓere/dzimbalo u itela uri ni kone u vhona mitalo nga maṱo a muhumbulo, ine na nga i shumisa u itela u sedza miḓi kana madzina [23]. (6) Kha masiaṱari mavhili a tsumbi ya madzina a fhethu [34-5], ni nga vhona nomboro ya siaṱari yo swifhadzwaho, kanzhi ine ya tevhelwa nga mutalo, u fana na E2. Nga murahu ha musi no no shumisa zwenezwi zwithu tshifhinga tshi si gathi, ni ḓo mangala nḓila ine zwa ni thusa ngayo u engedza nḓivho yaṋu na u pfesesa haṋu Bivhili.
[Tshati/Mapa kha siaṱari 16, 17]
TSHATI I RE NA MADZINGU A MUPO
(U itela uri ni vhone nḓila ye mafhungo a dzudzanywa ngayo nga vhuḓalo, sedzani khandiso)
A. Phendelashango ya Lwanzhe Luhulwane
B. Midavhi i re Vhukovhela ha Yorodane
1. Mudavhi wa Asere
2. Phendelashango ya Doro
3. Pfulo dza Saroni
4. Mudavhi wa Filistia
5. Govha ḽi re Vhubvaḓuvha-Vhukovhela
a. Mudavhi wa Megido
b. Mudavhi wa Yeseriele
C. Dzithavha dzi re Vhukovhela ha Yorodane
1. Mivhundu ya Galilea
2. Mivhundu ya Karamele
3. Mivhundu ya Samaria
4. Shefila (mivhundu)
5. Muvhundu wa Shango ḽa Yudea
6. Soga ḽa Yudea
7. Thungo ya Vhurwa
8. Soga ḽa Pharani
D. Araba (Rift Valley)
1. Hula Basin
2. Thungo ha Lwanzhe lwa Galilea
3. Govha ḽa Yorodane
4. Lwanzhe lwa Muṋo (Lwanzhe lwo Faho)
5. Araba (tshipembe ha Lwanzhe lwa Muṋo)
E. Dzithavha/Midavhi i re Vhubvaḓuvha ha Yorodane
1. Basani
2. Gileada
3. Amoni na Moaba
4. Balethavha ya Edomo
F. Thavha dza Lebanoni
[Mapa]
Thavha ya Herimoni
Moreh
Abele-Mehola
Sukothe
Yogobetha
Bethele
Giligala
Gibeoni
Yerusalema
Heburoni
Gatsa
Beresaba
Sodoma?
Kadese
[Mapa/Tshifanyiso kha siaṱari 15]
(U itela uri ni vhone nḓila ye mafhungo a dzudzanywa ngayo nga vhuḓalo, sedzani khandiso)
KANANA
Megido
GILEADA
Dothani
Sikeme
Bethele (Lusi)
Ai
Yerusalema (Saleme)
Betlehema (Efurata)
Mamure
Heburoni (Makapela)
Gerara
Beresab
Sodoma?
NEGEB
Rehobothe?
[Dzithavha]
Moriya
[Maḓi]
Lwanzhe lwa Muṋo
[Milambo]
Yorodane
[Tshifanyiso]
Abrahamu o buḓabuḓa ḽeneḽo shango
[Mapa kha siaṱari 18]
(U itela uri ni vhone nḓila ye mafhungo a dzudzanywa ngayo nga vhuḓalo, sedzani khandiso)
Tiroas
SAMOTIRAKE
Neapoli
Filipi
Amfipoli
Thesalonike
Berea
Athene
Korinthe
Efeso
Mileto
RODO