U Vhuyelwa nga u Tovhola Zwithu zwa Ndeme zwa Muya

“A funaho mali, ha furi nga yone mali; na a funaho thakha, ha na tshine a kaṋa.”—Muhuweleli 5:9.

U SHUMA nga nḓila yo kalulaho zwi nga bveledza mutsiko, nahone mutsiko u nga bveledza vhuleme ha mutakalo, nahone tshiṅwe tshifhinga zwenezwo zwi nga bveledza lufu. Mashangoni manzhi, miṱa minzhi i khou fhandekanywa nga ṱhalano. Tshifhinga tshinzhi, tshiitisi tsha zwenezwo zwithu ndi u ṱoḓesa zwithu zwi vhonalaho. Nṱhani ha uri a ḓiphine nga zwine a vha nazwo, muthu ane a ṱoḓesa zwithu zwinzhi, tshifhinga tshoṱhe u dzula a tshi khou ṱoḓa zwo engedzeaho, hu sa londwi uri zwi ḓura lungafhani. Bugu ya u thusa u piringulula vhuleme i ri: “U ṱaṱisana na vhahura vhashu ndi zwithu zwo ḓoweleaho shangoni, naho muhura a tshi shuma lwo kalulaho u itela u vha na dzenedzo thundu u vha khomboni ya u farwa nga vhulwadze ha mbilu musi e na miṅwaha ya 43.”

U ṱoḓa zwithu zwo engedzeaho zwi nga ita uri muthu a sa fushee, zwa ita uri a si tsha takala na luthihi. Vhushayanungo hashu kha enea mafhungo vhu anzela u kundwa nga ṱhuṱhuwedzo i re na maanḓa vhukuma—khunguwedzo! Mbekanyamushumo dza thelevishini na dza radio dzo ḓala nga zwithu zwa thengiso zwine zwa ri ṱuṱuwedzela  u renga zwithu zwine ra sa zwi ṱoḓe na zwine ri nga si vhuye ra kona na u zwi badela. Zwoṱhe hezwi zwi nga fheleledza zwo ri huvhadza vhukuma.

U ṱoḓa u fusha lutamo lwashu hu sa langei hu nga kha ḓi sa vhonala nga hu leluwaho, fhedzi hu nga vha na mvelelo dzi vhaisaho kha riṋe, ṋamani na kha vhuḓifari. Sa tsumbo, Khosi Salomo wa vhuṱali o ṱhogomela u ri: “Mbilu yo rulaho ndi vhutshilo ha muvhili; vivho ḽi nga dwadze maramboni.” (Mirero 14:30) U fhambana na zwenezwo, vhuḓidini ho kalulaho, mbilaelo, na mitsiko ya u ṱoḓa u wana lupfumo zwi nga tshinyadza mutakalo na dakalo ḽashu. Vhushaka hashu na vhaṅwe na hone vhu a kwamea nga nḓila i si yavhuḓi arali zwithu zwi vhonalaho zwi tshi vha zwone zwithu zwa ndeme vhutshiloni hashu. Nahone musi muṱa wa muthu na vhutshilo hawe zwi tshi tshinyala, na vhutshilo hawe nga u tou angaredza vhu a tshinyala-vho.

Ndeme dza Zwithu zwa Muya

Maḓanani a miṅwaha o fhiraho muapostola Paulo u ṱuṱuwedza a ri: “Ni songo ḓi-vhambedza na vha shango ḽino.” (Vha-Roma 12:2) Shango ḽi funa vhane vha tendelana na maitele aḽo. (Yohane 15:19) Shango ḽi lingedza u ni kunga nga zwine na zwi vhona, u zwi fara, u zwi thetshela, u zwi fembedza, na u zwi pfa—ḽi lingedza u ni fhura uri ni ṱanganedze ku-tshilele kwa u funa zwithu zwi vhonalaho. Zwithu zwine zwa ombedzelwa ndi “nyemulo dza maṱo” u itela u ni fhura uri inwi na vhaṅwe ni tovhole zwithu zwi vhonalaho.—1 Yohane 2:15-17.

Fhedzi hu na zwiṅwe zwithu zwa ndeme zwine zwa fhira tshelede, vhuimo ha nṱha, na lupfumo lwa thundu i vhonalaho. Maḓanani a miṅwaha o fhiraho, Khosi Salomo o ḓi-kuvhanganyela zwoṱhe zwe zwa vha zwi tshi wanala shangoni. O fhaṱa dzinnḓu, a vha na dzingade, tsimu dza mitshelo, vhalanda, zwifuwo, vhaimbi vha vhanna na vha vhasadzi, u katela na musuku na tsimbi-tseṱha nnzhi vhukuma. Thundu ya Salomo yo vha i tshi fhira ya vhoṱhe vhe vha mu ranga phanḓa. O vha o pfuma vhukuma. Salomo o vha e na tshiṅwe na tshiṅwe tshine muthu a nga tshi tama. Naho zwo ralo, musi a tshi sedza zwoṱhe zwe a zwi swikelela, o ri: “Ndo wana zwoṱhe zwi mahandana, hú u pandamedza muya.”—Muhuweleli 2:1-11.

Nga ṅwambo wa vhuṱali vhuhulwane he a vha na ndugelo ya u vha naho, Salomo o vha a tshi zwi ḓivha uri u fushea tshoṱhe hu bveledzwa nga u tovhola zwithu zwa ndeme zwa muya. O ṅwala a ri: “Kha ri pfe-ha fhungo ḽine ḽa vunḓa oṱhe, ngeḽi: Ofha Mudzimu U tevhedze milayo yawe; ndi zwone zwo fanelaho vhathu vhoṱhe.”—Muhuweleli 12:13.

Zwithu zwine zwa vha zwa ndeme u fhirisa musuku kana tsimbi-tseṱha ndi zwine zwa wanala kha masiaṱari a Ipfi ḽa Mudzimu, Bivhili. (Mirero 16:16) U fana na dzhuwele, mafhungo ngoho ni nga a wana. Naa ni ḓo a ṱoḓa na u a bwa u itela uri ni a wane? (Mirero 2:1-6) Musiki washu, Tshisima tsha  zwithu zwa ndeme, u ṱuṱuwedza uri ni ite nga u ralo, nahone u ḓo ni thusa. Nga nḓila-ḓe?

Yehova u bveledza mafhungo-ngoho a ndeme a tshi shumisa Ipfi ḽawe, muya wawe, na ndangulo yawe. (Psalme ya 1:1-3; Yesaya 48:17, 18; Mateo 24:45-47; 1 Vha-Korinta 2:10) U ṱolisisa enea mafhungo-ngoho a ndeme a sa anzeli u wanala zwi ni ṋea tshibuli tsha u khetha nga vhuṱali nḓila ya khwine na i vhuyedzaho ya vhutshilo. Nahone zwenezwo a zwi nga ḓo konḓa ngauri Yehova, Musiki washu, u a ḓivha zwine ra zwi ṱoḓa u itela uri ri dzule ro takala nga ngoho.

Bivhili i Ṱuṱuwedza Maitele a Ndeme Vhukuma

Nyeletshedzo yo khwaṱhaho ine ya wanala Bivhilini i a shuma nahone i nga si vhambedzwe na tshithu. Zwilinganyo zwa vhuḓifari zwine ya zwi tikedza ndi zwa vhuimo ha nṱha vhukuma. Nyeletshedzo yayo i a vhuyedza misi yoṱhe. Yo sumbedza u vha i shumaho lwa tshifhinga tshilapfu vhukuma. Tsumbo dza nyeletshedzo ya Bivhili ndi u shuma vhukuma, u fulufhedzea, u shumisa tshelede nga vhuṱali, na u iledza vhubva.—Mirero 6:6-8; 20:23; 31:16.

U tendelana na zwenezwo, Yesu o ri: “Ni songo ḓi-kuvhanganyela lupfumo fhano shangoni, huné lwa ḽiwa nga tsole na nga vhulali, huné mbava dza pala dza tswa. Lupfumo ḓi-kuvhanganyeleni ngei ṱaḓulu, lu sá ḽiwiho nga tsole na nga vhulali, lu sá paliwi nga mbava dza tswa.”—Mateo 6:19, 20.

Yeneyo nyeletshedzo i re tshifhingani i kha ḓi shuma na ṋamusi vhunga zwo vha zwo ralo miṅwaha ya 2 000 yo fhiraho. Nṱhani ha u dzula ro farakanea nga u ṱoḓa lupfumo lwa thundu i vhonalaho, ri nga vhuyelwa zwino nga u tovhola maitele a nṱha a vhutshilo. Yeneyo ndi yone khoṋololo ine ya ḓo ita uri ri wane lupfumo lwa muya, lune lwa ḓo ita uri ri dzule ro takala nahone ro fushea. Zwenezwo ri nga zwi itisa hani? Nga u vhala Ipfi ḽa Mudzimu, Bivhili, na nga u shumisa zwine ya zwi funza.

Zwithu zwa Muya zwi a Vhuyedza

Musi zwo shumiswa zwavhuḓi, zwithu zwa muya zwi a ri vhuyedza ṋamani, maḓipfeleni, na muyani. Samusi luvhemba lwa ozone lu re nṱha ha ḽifhasi lu tshi ri tsireledza kha masana a ḓuvha a tshinyadzaho, maitele a vhuḓifari ho kunaho a ri tsireledza nga u ita uri ri ḓivhe nga ha mvelelo mmbi dza u tovhola zwithu zwi vhonalaho. Paulo, muapostola wa Mukriste o ṅwala a ri: “Vha lilaho u pfuma vha wela milingoni na mireoni, vha dzhenwa nga dzinyemulo nzhi dza vhutsilu dzi tshinyaho, dziné dza bwandamedza vhathu kha u tshinyala na u lovha. Ngauri mudzi wa zwoṱhe zwi re zwivhi ndi u tama mali; vhaṅwe vha tshi hovhelela zwenezwo, vho xela-xelana na lutendo, vha ḓi-ṱhavhela dzitshengelo nzhi.”—1 Timotheo 6:9, 10.

Lufuno lwa u ṱoḓa u pfuma lu kunga vhathu uri vha ṱoḓe lupfumo lwo engedzeaho, vhuimo, na maanḓa. Kanzhi, u itela u swikelela zwenezwo zwipikwa hu shumiswa vhufhura na u sa fulufhedzea. U ṱoḓesa zwithu zwi vhonalaho zwi ita uri onoyo muthu a xelelwe nga tshifhinga, maanḓa, na vhukoni hawe. Zwi nga kha ḓi ita uri muṅwe muthu a sa kone u eḓela zwavhuḓi. (Muhuweleli 5:12) Dzangalelo ḽa u ṱoḓa u wana zwo engedzeaho ḽi ita uri muthu a sa kone u bvela phanḓa muyani. Muthu wa bvumo we a vhuya a tshila, Yesu Kristo, o vhea zwenezwi nga nḓila ine ya pfala vhukuma: “Vho takalaho ndi vhane vha ṱoḓa zwithu zwa muya.” (Mateo 5:3, NW) O vha a tshi zwi ḓivha uri lupfumo lwa muya lu ita uri muthu a pfume u ya nga hu sa fheli nahone ndi lwa tshoṱhe u  fhirisa zwithu zwi vhonalaho zwa tshifhinganyana.—Luka 12:13-31.

Naa I Ngoho zwi a Vhuyedza?

Greg u a humbula: “Vhabebi vhanga vho lingedza vhukuma u ita uri ndi tende uri zwithu zwa muya a zwi vhuyedzi. Naho zwo ralo, ndo wana mulalo wa muhumbulo nga u tovhola zwipikwa zwa muya ngauri a thi na mutsiko wa u ṱoḓa lupfumo.”

Zwithu zwa muya zwi dovha zwa thusa kha u fhaṱa vhushaka havhuḓi na vhaṅwe. Khonani dza ngoho dzi kokodzwa nga zwine na vha zwone, hu si nga zwine na vha nazwo. Bivhili i ri: “Mu-endelana-na-vhaṱali u a ṱalifha-vho.” (Mirero 13:20) Zwiṅwe-hafhu, muṱa u bvelelaho u fhaṱiwa nga vhuṱali na lufuno, hu si nga thundu ine wa vha nayo.—Vha-Efesa 5:22–6:4.

A ro ngo bebwa ri na maitele ane a ri thusa u kona u ḓivha zwine zwa vhuyedza na zwi sa vhuyedzi. Ri fanela u a guda kha vhaṅwe kana kha tshisima tshihulwane. Ndi ngazwo pfunzo yo thewaho Bivhilini i tshi nga shandula nḓila ine ra humbula ngayo malugana na zwithu zwi vhonalaho. Don we a vha a tshi shuma banngani u ri: “Ndo thusiwa uri ndi humbule hafhu nga ha maitele anga siani ḽa zwithu zwi vhonalaho, nahone ndo guda u fushea nga zwithu zwo linganelaho.”

Tovholani Lupfumo lu sa Fheli lwa Muya

Zwithu zwa muya zwi bveledza mbuyelo dza tshifhinga tshilapfu hu si tshipfufhi. Paulo o ṅwala a ri: “Zwi vhonwaho [zwithu zwi vhonalaho] ndi zwa tshikhathinyana; huno zwi sa vhonwiho [zwithu zwa muya] ndi zwa lini na lini.” (2 Vha-Korinta 4:18) Ndi ngoho uri u tovhola zwithu zwi vhonalaho zwi nga fusha lutamo lwa tshenetsho tshifhinga, fhedzi vhupangwa a vhu vhuyedzi u swika nga hu sa fheli. Zwithu zwa muya zwi a vhuyedza u swika nga hu sa fheli.—Mirero 11:4; 1 Vha-Korinta 6:9, 10.

Bivhili i sasaladza u tovhola zwithu zwi vhonalaho nga nḓila yo kalulaho zwine zwa vha zwo  ḓoweleaho ṋamusi. I ri funza nḓila ine ra nga iledza ngayo lutamo lwa tseḓa nga u dzula ro livhisa maṱo ashu kha zwithu zwa ndeme. I livhisa ṱhogomelo kha zwithu zwa ndeme vhukuma, lupfumo lwa muya. (Vha-Filipi 1:10) I bvisela khagala vhupangwa ho ḓoweleaho uri ndi mini—u ḓiita mudzimu u sili. Musi ri tshi ita zwe ra zwi guda kha Ipfi ḽa Mudzimu, ri tshenzhela dakalo ḽihulwane. Mihumbulo yashu i mbo ḓi shanduka ra si tsha lavhelela u wana fhedzi, fhedzi ra vha vha ṋeaho. Yeneyi ndi ṱhuṱhuwedzo i re na maanḓa vhukuma ya u shandula lutamo lwa zwithu zwi vhonalaho nga zwithu zwa ndeme zwa muya!

Ndi ngoho uri nga tshiṅwe tshifhinga, tshelede i nga ri tsireledza. (Muhuweleli 7:12) Fhedzi Bivhili i ri: “U ḓe’ Ú kha ḓi ri ndi lu takalele, lwa vha lwo no lovha, lwa nga lwo ṱharamudza phapha vhunga goni, lwa fhufha lwa ṱuwa.” (Mirero 23:5) Vhathu vho vhea mutakalo, miṱa, na mvalo dzavho khomboni vha tshi itela u wana zwithu zwi vhonalaho—nahone zwenezwo zwa vha na mvelelo dzi vhavhaho. Kha ḽiṅwe sia, u vha muthu wa muya zwi fusha vhunzhi ha ṱhoḓea dzashu dza ndeme—u ṱoḓa u funiwa, u ṱoḓa u vha na ndivho, na u ṱoḓa u rabela Mudzimu a re na lufuno, Yehova. Zwi dovha zwa ri livhisa kha vhutshilo vhu sa fheli ha vhathu vho fhelelaho paradisoni kha ḽifhasi—fulufhelo ḽe Mudzimu a ri vhetshela ḽone.

Hu si kale fulufhelo ḽa vhathu ḽi ḓo ḓadzea nga ho fhelelaho shangoni ḽiswa ḽa Mudzimu. (Psalme ya 145:16) Nga tshenetsho tshifhinga shango ḽoṱhe ḽi ḓo vha ḽo “ḓala u ḓivha Yehova.” (Yesaya 11:9) Hu ḓo vha ho ḓala zwithu zwa muya. Zwithu zwi vhonalaho na mvelelo dzazwo dzi vhaisaho zwi ḓo vha zwo fheliswa tshoṱhe. (2 Petro 3:13) Nga zwenezwo zwithu zwine zwa ita uri vhutshilo vhu vhe ha ndeme—mutakalo wavhuḓi, mushumo u fushaho, tshifhinga tshavhuḓi tsha u ḓigeḓa, vhushaka havhuḓi ha muṱa, na vhushaka ha tshoṱhe na Mudzimu—zwi ḓo ita uri vhathu vha dzule vho takala u swika nga hu sa fheli.

[Bogisi/Tshifanyiso kha siaṱari 6]

Shumisani Tshelede Yaṋu Nga Vhuṱali!

Ṱhogomelani ṱhoḓea dzaṋu. Yesu o ri funza u rabela a ri: “U ri fhe ṋamusi vhuswa hashu ho ri linganaho.” (Luka 11:3) Ni songo vhilaela nga zwa matshelo, fusheani nga zwine na vha nazwo nga tshino tshifhinga. Humbulani uri vhutshilo haṋu a vhu ḓitiki nga zwine na vha nazwo.—Luka 12:16-21.

Dzudzanyani. Iledzani u renga zwithu zwe na si dzudzanye u zwi renga. Bivhili i ri: “Ngelekanyo dza mushumi a dzi shayi bindu; wa vhuronwane u ya mahandanani.” (Mirero 21:5) Yesu o eletshedza vhathetshelesi vhawe uri vha vhalele mali yavho vha sa athu ita mushumo naho u ufhio une wa ṱoḓa masheleni.—Luka 14:28-30.

Iledzani u ita zwikolodo zwi sa ṱoḓei. Arali zwi tshi konadzea, vhulungani tshelede u itela u renga nṱhani ha u koloda. Mirero i zwi vhea nga heyi nḓila: “Mupambi u luvha he a pamba.” (Mirero 22:7) Nga u ḓilanga na u renga zwithu zwine na kona u zwi swikelela, ni nga kona u vha a bvelelaho nahone na ita na u renga zwiṅwe zwithu zwihulwane.

Iledzani u tambisa. Itani uri zwine na vha nazwo zwi fhedze tshifhinga tshilapfu nga u zwi ṱhogomela, u itela uri zwi sa tambisee. Yesu o sumbedza mavhonele o teaho a u ṱhogomela nga vhulondi malugana na zwithu zwe a zwi shumisa.—Yohane 6:10-13.

Itani uri zwithu zwa ndeme zwi vhe zwone zwo no ḓa phanḓa. Muthu o ṱalifhaho u ‘bindulisa tshifhinga’ u itela uri a kone u tovhola zwipikwa zwa ndeme.—Vha-Efesa 5:15, 16.

[Bogisi/Tshifanyiso kha siaṱari 7]

Hu na Nḓila ya Khwine ya u Guda u Fhirisa u Tshenzhela

Zwe ra zwi tshenzhela—zwi takadzaho na zwi vhaisaho—zwi nga ri funza ngudo dza ndeme. Naa ndi zwone uri ri guda zwavhuḓi nga tshenzhelo? Hai, hu na tshisima tshihulwane tsha vhulivhisi. Mupsalme o ṱhogomela tshenetsho tshisima musi a tshi rabela a ri: “Fhungo ḽau ndi ḓenzhe ḽa milenzhe yanga, ndi tshedza tsha nḓila yanga.”(Maḽeḓeretsendama ndi ashu.)—Psalme ya 119:105.

Ndi ngani u guda kha vhulivhisi ha Mudzimu zwi zwa khwine vhukuma u fhirisa u guda kha zwine ra zwi tshenzhela? Ngoho ndi ya uri u guda nga u thoma wa tou tshenzhela khamusi nga milingo kana nga u tou ita vhukhakhi zwi nga vha zwi vhavhaho vhukuma. Nahone a zwi ṱoḓei. Mudzimu o vhudza Vhaisiraele vha kale a ri: “Yawee! Ngavhe U pfe ndi tshi U laya, ndi misi mulalo wau u tshi nga mulambo; zwivhuya zwau ndi misi zwi tshi nga magabelo a lwanzhe.”—Yesaya 48:18.

Tshiṅwe tshi itaho uri Ipfi ḽa Mudzimu ḽi vhe tshisima tsha vhulivhisi tsha khwine ndi uri ḽi na mafhungo a kale na o teaho vhukuma a zwe vhathu vha ṱangana nazwo. Khamusi ni a zwi ḓivha uri u guda u sa pfi vhuṱungu kha u bvelela na u kundwa ha vhaṅwe zwi fana na u dovholola vhukhakhi havho. (1 Vha-Korinta 10:6-11) Zwa ndeme vhukuma ndi uri, Mudzimu u ri ṋea milayo yavhuḓi na maitele zwo teaho vhukuma a tshi shumisa Bivhili. “Milayo ya Yehova yo luga . . . Vhuṱanzi ha Yehova a vhu khakhi, vhu ṱalifhisa o vuḓaho.” (Psalme ya 19:7, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Vhukuma, u guda kha vhuṱali ha Musiki washu wa lufuno ndi nḓila ya khwinesa ya u guda.

[Tshifanyiso kha siaṱari 4]

Shango ḽi ṱoḓa uri ni ṱanganedze maitele aḽo a u funa zwithu zwi vhonalaho

[Tshifanyiso kha siaṱari 5]

Zwithu zwa ndeme u fhira musuku na tsimbi-tseṱha ndi zwine zwa wanala Bivhilini