‘Hu Ḓo Naka Thumba Ya Mulugi’

MUSI nndwa ya Haramagedo i tshi thoma na u fhelisa maitele mavhi a zwithu a Sathane, ‘pfamo ya muvhi i ḓo thuthwa.’ Hu pfi mini nga “thumba ya mulugi”? Ee, kha shango ḽiswa ḽa Mudzimu ḽine ḽa khou ḓa, i ‘ḓo naka.’—Mirero 14:11.

Naho zwo ralo, u swikela ‘vhavhi vha tshi lovha shangoni na vha mashandukwa vha tshi tupulwa khaḽo,’ vho lugaho vha ḓo vha vha tshi khou dzula navho. (Mirero 2:21, 22) Naa vho lugaho vha nga naka nga fhasi ha zwenezwo zwiimo? Ndimana ya 1 u ya kha ya 11 dza ndima 14 kha bugu ya Bivhili ya Mirero dzi sumbedza uri nga u tendela vhuṱali vhu tshi livhisa zwine ra zwi amba na nyito dzashu, ri nga ḓiphina zwino nga phaṱhutshedzo na u tsireledzea.

Musi Vhuṱali vhu Tshi Fhaṱa Nnḓu

A tshi amba nga ṱhuṱhuwedzo ya mufumakadzi kha mutakalo wa muṱa, Khosi Salomo ya Isiraele ḽa kale i ri: “Vhuṱali ha musadzi vhu a ḓi-fhaṱela nnḓu; zwanḓa zwa wa tsilu zwi a i thutha.” (Mirero 14:1) Musadzi a re na vhuṱali a nga fhaṱa hani muṱa wawe? Musadzi o ṱalifhaho u ṱhonifha ndugiselelo ya Mudzimu ya vhuṱoho. (1 Vha-Korinta 11:3) Ha ṱuṱuwedzwi nga muya wa u ḓilanga wo ḓalaho shangoni ḽa Sathane. (Vha-Efesa 2:2) U a ḓiṱukufhadza kha munna wawe na u amba zwavhuḓi nga hae, a tshi engedza ṱhonifho ine vhaṅwe vha nga vha vhe nayo khae. Musadzi o ṱalifhaho u a fhisetshela u funza vhana vhawe zwithu zwa muya na zwi thusaho. U a shuma nga maanḓa u itela u vhuyedza muṱa wawe, a tshi ita uri muṱani hu vhe fhethu hu takadzaho na ha u ḓigeḓa. Nḓila ine a langa ngayo zwithu i sumbedza vhuṱali na u fhungudza tshinyalelo. Musadzi o ṱalifhaho zwa vhukuma u a thusa kha u ita uri muṱani wawe hu vhe na mvelaphanḓa na mulalo.

Musadzi wa tsilu ha ṱhonifhi ndugiselelo ya Mudzimu ya vhuṱoho. Ha timatimi u amba zwithu zwi si zwavhuḓi nga munna wawe. Nga u sa fhungudza tshinyalelo, u a balanganya thundu dze dza waniwa zwi tshi khou konḓa vhukuma. U dovha a tambisa na tshifhinga. Nga ṅwambo wa zwenezwo, ha kunakisi nnḓu, nahone vhana vha shengela muyani na ṋamani. Ee, wa tsilu u a thutha nnḓu yawe.

Naho zwo ralo, ndi mini zwine zwa sumbedza uri muthu o ṱalifha kana ndi tsilu? Mirero 14:2 i ri: “Ane a fara ya u luga u itwa nga u ofha Yehova; wa nḓila ya makombi-kombi o mu nyadza.” O lugaho u a ofha Mudzimu wa ngoho, nahone “u ranga vhuṱali ndi u ofha Yehova.” (Psalme ya 111:10) Muthu o ṱalifhaho zwa vhukuma u a ḓivha uri ndi vhuḓifhinduleli hawe u “ofha Mudzimu wa [ngoho]  na u tevhedza milayo yawe.” (Muhuweleli 12:13) Kha ḽiṅwe sia, wa tsilu u tevhela buḓo ḽine ḽi si tendelane na zwilinganyo zwa Mudzimu zwo lugaho. Nḓila dzawe ndi dza makombi-kombi. Onoyo muthu u nyadza Mudzimu, nahone mbiluni yawe a ri: “A huna Mudzimu!”—Psalme ya 14:1.

Musi Mulomo u Tshi Londotwa nga Vhuṱali

Hu nga ambiwa mini nga ha zwine muthu a ofhaho Yehova a zwi amba na zwine zwa ambiwa nga ane a Mu nyadza? Khosi i ri: “Mulomoni wa tsilu hu na ṱhamu ya wa u ḓi-hudza; milomo ya vhaṱali i londota vhaṋe vhayo.” (Mirero 14:3) Nga u sa vha na vhuṱali vhu bvaho ṱaḓulu, muthu wa tsilu ha na mulalo nahone ha humbuli. Vhuṱali vhune ha livhisa nḓila dzawe ndi ha shango, tshivhanda, na ha vhudimoni. U amba maipfi ane a vusa khani na a u ḓihudza. Zwine a amba zwa u ḓihudza zwi vhangela ene khakhathi na vhaṅwe.—Yakobo 3:13-18.

Milomo ya muṱali i a mu linda, kana u mu tsireledza, zwine zwa ita uri a fushee na u vha na dakalo. Nga nḓila-ḓe? Maṅwalo a ri: “Hu na vha-amba-ma-ṱhavha-sa-pfumo; lulimi lwa vha vhuṱali lu na dzilafho.” (Mirero 12:18) Muṱali u amba o thoma a humbula nahone ha ambi zwo no vhaisa. Mbilu yawe i a elekanya u itela u fhindula. (Mirero 15:28) Zwine a zwi amba o zwi khetha nga vhuronwane zwi vha zwavhuḓi—zwi ṱuṱuwedza na u homolosa vho tsikeledzeaho. Nṱhani ha u sinyusa vhaṅwe, zwine a zwi amba zwi ita uri hu vhe na mulalo na u dzika.

Musi Vhuṱali vhu Tshi Livhisa Vhuḓidini ha Muthu

Salomo o amba murero u nyanyulaho une wa vhonala u tshi amba nga ṱhoḓea ya u ṱolisisa vhuḓi na vhuvhi malugana na u ita muṅwe mushumo. U ri: “Hu si na dzimboho danga a ḽi zhakwi; hone, bindu ḽi anda nga maanḓa a phulu.”—Mirero 14:4.

I tshi amba nga zwine wonoyo murero wa amba zwone, iṅwe bugu i ri: “Mukungwa [danga] u si na tshithu u sumbedza uri a huna phulu [kholomo] dza u lisa, nahone nga zwenezwo muthu u vha o vhofholowa kha khakhathi ya u kunakisa na u ṱhogomela zwifuwo, nahone tshinyalelo dzi ḓo vha ṱhukhu. Fhedzi ‘vhuḓi’ honoho a vhuho kha n[dimana] 4b: u sa shumiswa ha phulu, zwi amba uri khaṋo i nga si vhe khulwane.” Rabulasi u fanela u khetha nga vhuṱali.

Naa enea maitele a wonoyu murero ha dovhi a shuma musi ri tshi khou humbula u shandula mushumo, u khetha muṅwe mufuda wa nnḓu, u renga goloi, u fuwa tshifuwo, na kha zwiṅwe zwithu zwi fanaho na zwenezwo? Muṱali u ḓo ṱhogomela vhuḓi na vhuvhi nahone a ṱolisisa arali zwi tshi ṱoḓa vhuḓidini na tshinyalelo.

Musi Ṱhanzi yo Ṱalifha

Salomo u a bvela phanḓa: “Ṱhanzi vhukuma a i na mazwifhi; mu-piringanya-fhungo ndi ṱhanzi ya zwi siho’.” (Mirero 14:5) Vhuṱanzi ha mazwifhi vhu nga tshinyadza vhukuma. Nabothe wa Yeseriele o kanḓwa nga matombo u swika a tshi fa nga ṅwambo wa uri vhanna vhavhili vhavhi vho mu hwelela nga vhuṱanzi ha mazwifhi. (1 Dzikhosi 21:7-13) Na ṱhanzi  dza mazwifhi dzo pomoka Yesu, nahone zwa ita uri a vhulahwe. (Mateo 26:59-61) Ṱhanzi dza mazwifhi dzo dovha dza pomoka Stefano—mufunziwa wa Yesu wa u thoma u vhulahelwa lutendo lwawe.—Mishumo 6:10, 11.

Muthu wa mazwifhi a nga fhedza tshifhinganyana a sa athu waniwa, fhedzi ṱhogomelani vhumatshelo hawe. Bivhili i amba uri Yehova u vhenga “ṱhanza-zwi-siho mu-amba-mazwifhi.” (Mirero 6:16-19) Mukovhe wa wonoyo muthu u ḓo vha dzivhani ḽi dugaho mulilo na tsevhela—lufu lwa vhuvhili—u katela na vhaitazwivhi vha fanaho na dziphondi, dziphombwe, vhadzia-midzimu i sili.—Ndzumbululo 21:8.

Ṱhanzi i fulufhedzeaho a i zwifhi musi i tshi ṋea vhuṱanzi. Vhuṱanzi hawe a vhu tshinywi nga mazwifhi. Naho zwo ralo, hezwi a zwi ambi uri u a kombetshedzea u amba mafhungo nga vhuḓalo kha vhane vha nga vha vha tshi khou ṱoḓa u huvhadza vhathu vha Yehova nga iṅwe nḓila. Musimulalushaka Abrahamu na Isaka vho hana u vhudza mafhungo vhaṅwe vhathu vhe vha vha vha sa rabeli Yehova. (Genesi 12:10-19; 20:1-18; 26:1-10) Rahaba wa Yeriko o xedza vhanna vha khosi. (Yoshua 2:1-7) Yesu Kristo o hana u amba mafhungo nga vhuḓalo musi u ita nga u ralo zwi tshi nga vhanga khombo dzi sa ṱoḓei. (Yohane 7:1-10) O ri: “Ni songo ṋea mmbwa zwikhethwa.” Ndi ngani? U itela uri ‘dzi sa ḓo . . . ni vutshela, dza ni huvhadza.’—Mateo 7:6.

Musi ‘hu sa Lengwi u Ṱalukanyiwa Nḓivho’

Naa ndi vhathu vhoṱhe vha re na vhuṱali? Mirero 14:6 i ri: “Mugoḓi u ṱoḓa vhuṱali vhu si wanale; wa nḓivho ha lengi u vhu ṱalukanya.” Mugoḓi a nga ṱoḓa vhuṱali, fhedzi vhuṱali ha ngoho ha vhu wani. Samusi mugoḓi a tshi nga goḓa nga u ḓihudza zwithu zwa Mudzimu, u a kundwa u wana ṱhoḓea ya ndeme ya vhuṱali—nḓivho yo teaho ya Mudzimu wa ngoho. U ḓihudza hawe na u ḓifulufhela zwi mu ita uri a si gude nga ha Mudzimu na u wana vhuṱali. (Mirero 11:2) Ndi ngani a sa vhuyi a ḓidina u itela u ṱoḓa vhuṱali? Mirero a i fhinduli, fhedzi khamusi mugoḓi u ita nga u ralo u itela uri vhaṅwe vha humbule uri o ṱalifha.

‘Nḓivho a i lengi u ṱalukanyiwa’ nga muthu a pfesesaho. U pfesesa hu ṱaluswa sa “u pfesesa,” “ndudzhendudzhe ya mafhungo oṱhe ane a katelwa.” Ndi vhukoni ha u ṱumanya masia o fhambanaho a mafhungo na u pfesesa zwidodombedzwa zwoṱhe, hu si mafhungo zwao a songo fhelelaho. Wonoyu murero u khou amba uri nḓivho i waniwa nga hu leluwaho nga muthu ane a vha na honoho vhukoni.

Malugana na zwenezwo, ṱhogomelani zwe na ṱangana nazwo musi ni tshi wana nḓivho ya mafhungo-ngoho a Maṅwalo. Musi ni tshi thoma u guda Bivhili, zwihuluhulu pfunzo dza ndeme nga ha Mudzimu, mafulufhedziso awe, na Murwa wawe dzo vha dzi dziṅwe dza mafhungo-ngoho e na a guda. Mathomoni no vha ni sa a pfesesi zwavhuḓi. Fhedzi musi ni tshi bvela phanḓa na u guda, no thoma u pfesesa mafhungo e na vha ni sa a pfi nahone zwino ni nga kona u vhona nḓila ine mafhungo o  fhambanaho a tshimbidzana ngayo na ndivho khulwane ya Yehova nga ha vhathu na ḽifhasi. Mafhungo-ngoho a bvaho Bivhilini o mbo ḓi vha a pfalaho na u vha na ndunzhenduzhe. Nga zwenezwo u guda na u humbula nga zwiṅwe zwidodombedzwa zwi a thoma u leluwa nga ṅwambo wa uri ni ḓo kona u vhona nḓila ine a tshimbidzana ngayo na mafhungo oṱhe.

Khosi ya vhuṱali i sevha nga ha fhethu hune nḓivho ya sa wanale hone. “Ṱuwá he wa livhana na munna wa tsilu; a U wani é na milomo ya nḓivho.” (Mirero 14:7) Tsilu a ḽi na nḓivho ya ngoho. Milomo yaḽo a i ambi nḓivho. Nyeletshedzo ya vhuṱali ndi u ṱutshela kule naḽo. Muthu ane a ‘konana-na-tsilu u ḓo tambula-vho.’—Mirero 13:20.

Salomo u a bvela phanḓa: “Vhuṱali ha muthanyi ndi u ḓivha nḓila yawe; vhutsilu vhu ḓi fhura vhaṋe vhaho.” (Mirero 14:8) Muṱali u a humbula nga nyito dzawe. U a ṱhogomela phetho dzo fhambanaho dzine a fanela u dzi ita nahone a ṱolisisa nga vhuronwane mvelelo ine ya nga vha hone. U khetha buḓo ḽawe nga vhuṱali. Hu pfi mini nga muthu wa tsilu? U khetha nḓila ya vhutsilu, a tshi tenda uri u a ḓivha zwine a khou ita na uri u khou khetha zwavhuḓi. Vhutsilu hawe vhu a mu fhura.

Musi Vhuṱali vhu Tshi Livhisa Matshilisano

Muthu ane a livhiswa nga vhuṱali u na mulalo musi a tshi tshilisana na vhaṅwe. Khosi ya Isiraele i ri: “Matsilu a shonedzwa nga mulifho; vhalugi vha a takadzana.” (Mirero 14:9) U ḓipfa u na mulandu, kana u ṱungufhala, ndi miswaswo kha tsilu. U a tshinya vhushaka hayani na huṅwe fhethu nga ṅwambo wa uri ha “iti tshanduko nga u ḓihudza” na u ṱoḓa mulalo. (The New English Bible) Muthu o lugaho u a ḓiimisela u ṱanganedza vhushayanungo ha vhaṅwe. U a ḓiimisela u humbela pfarelo na u ita tshanduko musi o khakhela vhaṅwe. Nga ṅwambo wa uri u ṱoḓa mulalo, u ḓiphina nga vhushaka vhu takadzaho na ho dzikaho na vhaṅwe.—Vha-Heberu 12:14.

Salomo o dovha a amba nga tshithu tshine tsha thivhela vhushaka ha vhathu. U ri: “Mbilu i ḓivha maṱungu ayo; na dakalo ḽayo a ḽi dzhenwi nga u sili.” (Mirero 14:10) Naa tshifhinga tshoṱhe ri nga sumbedza maḓipfele ashu a nga ngomu—a u ṱungufhala kana a dakalo—kha vhaṅwe na u vha vhudza nga ho livhaho zwine ra khou ṱangana nazwo? Nahone naa muthu a nga pfesesa nga vhuḓalo zwifhinga zwoṱhe nḓila ine muṅwe muthu a ḓipfa ngayo? Phindulo kha dzenedzo mbudziso ndi hai.

Sa tsumbo, ṱhogomelani maḓipfele a u ṱoḓa u ḓivhulaha. Ane a vha nao a nga si davhidzane zwavhuḓi nga ha eneo maḓipfele na muraḓo wa muṱa kana khonani. Nahone kanzhi vhaṅwe vha nga si ṱhogomele tswayo dza eneo maḓipfele kha khonani dzavho. A ro ngo fanela u ḓipfa ri na mulandu musi ri sa vhoni dzenedzi tswayo na u kundwa u dzhia vhukando vhu thusaho. Wonoyu murero u dovha wa funza uri naho zwi tshi khuthadza u ya kha khonani i pfelaho vhuṱungu u itela thikhedzo ya maḓipfele, vhathu vha na mikano kha khuthadzo ine vha nga i ṋea. Ri nga fanela uri ri ḓitike nga Yehova u itela u konḓelela vhuṅwe vhuleme.

“Nḓuni Yawe hu ḓo vha na Mashudu na Lupfumo”

Khosi ya Isiraele i ri: “Pfamo ya muvhi yo thuthwa, ha sala hó naka thumba ya mulugi.” (Mirero 14:11) Muvhi a nga bvelela kha ano maitele a zwithu nahone a nga dzula nḓuni yavhuḓi, fhedzi u ḓo vhuyelwa nga mini musi a tshi fa? (Psalme ya 37:10) Kha ḽiṅwe sia, nnḓu ya muvhuya i nga vha yo linganelaho. Fhedzi, Psalme ya 112:3 i ri: “Nḓuni yawe hu ḓo vha na mashudu na lupfumo.” Ndi mini zwenezwo?

Musi maipfi ashu na mishumo zwi tshi livhiswa nga vhuṱali, ri wana “lupfumo na vhugala” zwine zwa vha hone kha vhuṱali. (Mirero 8:18) Zwi katela u vha na vhushaka ha mulalo na Mudzimu na vhathu nga riṋe, u vha na mutakalo wavhuḓi na dakalo, na vhudziki. Ee, “thumba ya mulugi” i nga naka na zwino.

[Tshifanyiso kha siaṱari 27]

Musadzi o ṱalifhaho u a ḓifhaṱela nnḓu

[Tshifanyiso kha siaṱari 28]

“Lulimi lwa vha vhuṱali lu na dzilafho”