BIVHILI i ri: “Nga ngoho, vhana vha muthu ndi mukovhe u bvaho ha Yehova; mbebo ndi tshifhiwa tshawe.” (Ps. 127:3) A zwi mangadzi uri vhabebi vha Vhakriste vha ṱanganedza ṅwana ane a kha ḓi bva u bebwa nga dakalo ḽihulu.

Hu sa londwi dakalo ḽeneḽo, u bebwa ha ṅwana muṱuku zwi ḓisa vhuḓifhinduleli vhuhulu vhukuma. Arali ṅwana a tshi ḓo aluwa e na mutakalo wavhuḓi, u ḓo ṱoḓa zwiḽiwa zwi re na pfushi tshifhinga tshoṱhe. Arali ṅwana a tshi ḓo imela vhurabeli ha ngoho o khwaṱha, u ṱoḓa zwiḽiwa zwa muya na vhulivhisi ha vhabebi vhe vha ḓiimisela u kokomedza maitele a Mudzimu khae. (Mir. 1:8) U gudisa ṅwana zwi fanela u thoma lini nahone zwi fanela u katela mini?

Humbulani nga ha mafhungo a lushaka lwa Dani, munna we a vha a tshi pfi Manoa, we a vha a tshi dzula ḓoroboni ya Tsora ngei Isiraele ḽa kale. Muruṅwa wa Yehova o vhudza mufumakadzi wa Manoa ane a vha muumba uri u ḓo beba ṅwana wa mutukana. (Vhahaṱ. 13:2, 3) Manoa a fulufhedzeaho na mufumakadzi wawe vho takadzwa vhukuma nga tshilavhelelwa tshenetsho. Naho zwo ralo, ho vha hu na zwinzhi zwine zwa vha vhilaedzisa. Nga zwenezwo, Manoa a rabela: “Muṋe wanga! Uḽa Munna wa Mudzimu we wa mu ruma nga a dovhe a ḓe, a ri funze zwine ra ḓo ita uyo mutukana ane a ḓo bebiwa.” (Vhahaṱ. 13:8) Manoa na mufumakadzi wawe vho vha vha tshi vhilaedziswa nga nḓila ine ṅwana wavho a ḓo aluwa ngayo. A zwi timatimisi uri vho gudisa murwa wavho Simisoni mulayo wa Mudzimu nahone vhuḓidini havho ho bveledza zwivhuya. Bivhili i ri: ‘Muya wa Yehova wa thoma u kombetshedza [Simisoni].’ Nga zwenezwo, Simisoni o shuma mishumo minzhi ya maanḓa sa muṅwe wa vhahaṱuli vha Isiraele.—Vhahaṱ. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.

U gudisa ṅwana zwi fanela u thomiwa lini? Timotheo o gudiswa “maṅwalo makhethwa u bva hanani” nga mme awe Oinike na makhulu awe Loisa. (2 Tim. 1:5; 3:15) Ndi ngoho, Timotheo o gudiswa Maṅwalo u bva a tshee muṱuku.

Ndi vhuṱali uri vhabebi vha Vhakriste vha rabelele vhulivhisi na uri vha dzule vho ḓilugiselela hu tshee nga phanḓa u itela uri vha thome u gudisa vhana vhavho “u bva hanani.” Mirero 21:5 i ri: “Ngelekanyo dza mushumi a dzi shayi bindu.” Musi ṅwana a sa athu bebwa, vhabebi vha ḓo ḓilugiselela zwavhuḓi. Vha nga kha ḓi ṅwala fhasi zwidodombedzwa zwa zwithu zwine ṅwana a ḓo zwi ṱoḓa. Zwi dovha zwa vha zwa ndeme kha vhabebi u dzudzanya zwithu zwa muya. Tshipikwa tshavho tsha u thoma tshi fanela u vha tsha u gudisa ṅwana a tshee muṱuku.

Bugu ine ya ri Early Childhood Counts—A Programming Guide on Early Childhood Care for Development yo ri: “Miṅwedzi ya u thoma musi ṅwana o no bebwa ndi ya ndeme vhukuma musi zwi tshi ḓa kha u aluwa ha maluvhi. Nga tshifhinga tshenetshi, mbalo ya dzi-synapse—ṱhanganyo dzine dza thusa u guda zwithu zwiswa—i a engedzea lwa 20.” Zwi nga vha zwi vhuṱali vhukuma uri vhabebi vha shumise tshenetshi tshifhinga tshiṱuku musi vhuluvhi ha ṅwana vhu tshi khou ḓi aluwa u itela u thoma u kokomedza zwithu zwa muya na zwa ndeme muhumbuloni wawe!

Malugana na ṅwana wawe muṱuku wa musidzana, mme ane a vha muvulanḓila wa tshifhinga tshoṱhe o ri: “Ndo vha ndi tshi dzula ndi tshi tshimbila nae vhuḓinḓani u bva e na ṅwedzi muthihi. Naho o vha a sa pfesesi zwine zwa khou itea, ndi fulufhela uri yeneyi tshenzhelo ya musi a tshee muṱuku yo vha na mvelelo i vhuyedzaho khae. Musi e na miṅwaha mivhili, o vha a tshi tshimbidza zwibammbiri nga mafulufulu kha vhathu vhane ra ṱangana navho vhuḓinḓani.”

U gudisa ṅwana a tshee muṱuku zwi ḓisa mvelelo dzavhuḓi. Naho zwo ralo, vhabebi vha wana uri u gudisa vhana vha tshee vhaṱuku zwithu zwa muya a zwo ngo leluwa.

Musi ṅwana a sa dzulisei kana a tshi konḓelwa uri a fhedze tshifhinga tshilapfu a tshi khou thetshelesa, zwi nga vha khaedu khulwane kha vhabebi. Ṅwana ha koni u thetshelesa tshifhinga tshilapfu. Naho zwo ralo, vhana vha ṱoḓa u ḓivha nahone vha lingedza u vhona uri shango ḽine vha vha khaḽo ḽo tou itisa hani. Vhabebi vha nga ita mini u itela u thusa vhana vhavho uri vha thetshelese zwine vha khou lingedza u vha gudisa?

Ṱhogomelani zwe zwa ambiwa nga Mushe. Doiteronomio 6:6, 7 i ri: “Milayo ine nda U laya ṋamusi nga i dzule í mbiluni yau. U i kokomedze kha vhana vhau; U ambe yone wó dzula nḓuni yau, na musi wó fara lwendo, misi U tshi yo’ lala na misi U tshi vuwa.” Ipfi ‘kokomedza’ ḽi ambela kha u gudisa tshifhinga tshoṱhe u tshi dovholola. Ṅwana muṱuku u nga muri muṱuku une wa ṱoḓa u sheledzwa tshifhinga tshoṱhe. Samusi u dovholola tshifhinga tshoṱhe zwi tshi thusa vhathu vhahulwane u humbula zwithu zwa ndeme, u dovholola zwi nga thusa na vhana vhaṱuku!

U gudisa vhana ngoho ya Mudzimu zwi ṱoḓa uri vhabebi vha fhedze tshifhinga navho. Kha shango ḽa ṋamusi ḽine zwithu zwa itea nga u ṱavhanya, u vhea tshifhinga tshenetsho zwi nga vha khaedu vhukuma. Fhedzi muapostola Paulo o amba uri ri ‘shumise tshifhinga nga vhuṱali’ musi ri tshi ita mishumo ya Vhukriste ya ndeme. (Vhaef. 5:15, 16) Zwenezwi zwi nga itwa hani? Muṅwe mulavhelesi wa Mukriste ane mufumakadzi wawe a dzula o farakanea nga mushumo wa vhuvulanḓila ha tshifhinga tshoṱhe, o wana zwi  khaedu u linganyisela kha u gudisa ṅwana, u ṱhogomela vhuḓifhinduleli ha zwithu zwa lwa ṱaḓulu, na mushumo wa u ḓitshidza. Vho vha vha tshi ḓo ḓiṋea hani tshifhinga tsha u gudisa ṅwana wavho wa musidzana? Khotsi o amba uri: “Matsheloni maṅwe na maṅwe musi ndi sa athu ya mushumoni, nṋe na mufumakadzi wanga ri mu vhalela Bugu Yanga ya Mafhungo a Bivhili kana bugwana U Ṱolisisa Maṅwalo Ḓuvha Ḽiṅwe na Ḽiṅwe. Nga madekwana, ri ita vhungoho ha uri ri a mu vhalela musi a sa athu eḓela, nahone musi ri tshi ya vhuḓinḓani ri tshimbila nae. A ri ṱoḓi u xelelwa nga tshifhinga tshenetshi tsha u thoma vhutshiloni hawe.”

Vhukuma, ri ṱoḓa vhana vhashu vha tshi aluwa nahone vha vha vhathu vha re na vhuḓifhinduleli. Naho zwo ralo, tshiitisi tshashu tshihulwane tsha u vha gudisa ndi u ṱuṱuwedza lufuno lwa Mudzimu mbiluni dzavho.—Marko 12:28-30.

Psalme ya 127:4 i ri: “Vha nga misevhe tshanḓani tsha muhali; vho ralo vhana vha murole muswa.” Vhana vha fana na misevhe ine ya fanela u pfulwa he ya livhiswa hone nga ho teaho. Muzwimi a nga si vhuye a humbula musevhe musi wo no bva kha vhura. Vhabebi vha na “misevhe”—vhana vhavho—lwa tshifhinganyana. Tshifhinga tshenetsho tshi fanela u shumiswa u itela u dzhenisa maitele a Mudzimu mihumbuloni na mbiluni dza vhana vhavho.

Malugana na vhana vhawe vha muya, muapostola Yohane o ṅwala uri: “A thi na tshiitisi tshihulwane tsha u livhuha tshi fhiraho hetshi, tsha u pfa uri vhana’nga vha khou bvela phanḓa vha tshi tshimbila ngohoni.” (3 Yoh. 4) Vhabebi vha Vhakriste vha nga takala nga nḓila i fanaho musi vha tshi vhona vhana vhavho vha tshi “bvela phanḓa vha tshi tshimbila ngohoni.”