1. Vhathu vha vhuimoni vhufhio vhu ṱungufhadzaho?

YEHOVA o vha a songo vhuya a livha uri vhathu vha shengedzwe nga vhulala. Ndivho yawe yo vha i ya uri vhathu vha ḓiphine nga vhutshilo ho fhelelaho Paradisoni. Fhedzi zwino “zwivhumbwa zwoṱhe zwi kha ḓi gomela nahone zwoṱhe zwi kha ḓi pfa vhuṱungu.” (Vharoma 8:22) Ni vhona u nga Mudzimu u ḓipfa hani musi a tshi vhona nḓila ine tshivhi tsha khou shengedza ngayo vhathu? Zwiṅwe hafhu, vhunzhi ha vhalala a vha tsha ṱhogomelwa nga tshifhinga tshine vha ṱoḓa thuso nga maṱo matswuku.—Ps. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Ndi ngani Vhakriste vha tshi kwamea nga ho livhaho nga vhalala?

² Vhathu vha Yehova vha takalela vhalala vha re hone zwivhidzoni. Ri a vhuyelwa nga vhuṱali havho na u ṱuṱuwedzwa nga tsumbo yavho ya lutendo. Vhunzhi hashu ri mashaka a muṅwe kana vhaṅwe vha vhenevha vhalala vhane ra vha funa. Fhedzi hu sa londwi uri ri mashaka kana a ri mashaka a vhenevha vhalala, ri na dzangalelo khavho. (Vhagal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Roṱhe ri ḓo vhuyelwa arali ra ṱolisisa nḓila ine Mudzimu a dzhia ngayo vhalala. Ri ḓo dovha ra ṱolisisa vhuḓifhinduleli ha miraḓo ya muṱa na tshivhidzo malugana na vhalala vhashu vhane ra vha funa.

3, 4. (a) Ndi tshifhio tshithu tsha ndeme tshe muṅwali wa Psalme ya 71 a tshi humbela kha Yehova? (b) Vhalala vha re miraḓo ya tshivhidzo vha nga humbela mini kha Mudzimu?

³ Muṅwali o hevhedzwaho wa Psalme ya 71:9 o humbela Mudzimu a ri: “U sóngo ndaṱa zwino ndó no kalaha, U sóngo nditsha zwino  ndi sa tsha kona.” Heyi psalme i vhonala i mvelaphanḓa ya Psalme ya 70, ine ya vha na tshiṱoho tshine tsha ri luimbo “Lwa Davida.” Nga zwenezwo, zwi vhonala uri Davida o ita khumbelo ine ra i vhala kha Psalme ya 71:9. O shumela Mudzimu u bva vhuswani hawe u swika a tshi kalaha nahone Yehova o mu shumisa nga nḓila khulwane. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Dzikh. 2:1-3, 10) Naho zwo ralo, Davida o vhona zwi tshi ṱoḓea uri a bvele phanḓa a tshi humbela Yehova uri a mu khathutshele.—Vhalani Psalme ya 71:17, 18.

⁴ Vhathu vhanzhi ṋamusi vha fana na Davida. Hu sa londwi vhulala na “misi mivhi,” vha bvela phanḓa vha tshi renda Mudzimu u ya nga hune vha kona ngaho. (Muh. 12:1-7) Vhunzhi havho vha nga kha ḓi sa kona u ita zwoṱhe zwe vha vhuya vha zwi ita kha masia o fhamba-fhambanaho a vhutshilo, u katela na vhuḓinḓani. Fhedzi na vhone vha humbela Yehova uri a bvele phanḓa a tshi vha khathutshela na u vha ṱhogomela. Vhenevho vhalala vha fulufhedzeaho vha nga vha na vhungoho ha uri Mudzimu u ḓo fhindula thabelo dzavho. Hafhu thabelo dzavho dzi tendelana na mbilaelo dzi pfalaho dze Davida a vha o kwamea ngadzo musi Mudzimu a tshi mu hevhedza uri a ṅwale.

5. Yehova u dzhia hani vhalala vha fulufhedzeaho?

⁵ Maṅwalo a zwi vhea khagala uri Yehova u dzhiela nṱha vhalala vha fulufhedzeaho nahone u lavhelela uri vhashumeli vhawe vha vha hulise. (Ps. 22:24-26; Mir. 16:31; 20:29) Levitiko 19:32 i ri: “U tshi livhana na mmvi U loshe; U hulise tshifhaṱuwo tsha mukalaha, U ofhe Mudzimu wau, Nṋe Yehova.” Ndi ngoho uri u hulisa vhalala tshivhidzoni zwo vha zwi vhuḓifhinduleli vhuhulwane musi eneo maipfi a tshi ṅwalwa nahone zwi tshee zwo tou ralo na ṋamusi. Fhedzi ri nga vha ṱhogomela hani? Honoho ndi vhuḓifhinduleli ha nnyi?

6. Yesu o vhea tsumbo ifhio malugana na u ṱhogomela mubebi?

⁶ Ipfi ḽa Mudzimu ḽi ri vhudza zwi tevhelaho: “Hulisa khotsi-au na mme-au.” (Ek. 20:12; Vhaef. 6:2) Yesu o ombedzela ndeme ya yeneyi ndaela musi a tshi sasaladza Vhafarisei na vhamaṅwalo vhe vha hana u ṱhogomela vhabebi vhavho. (Marko 7:5, 10-13) Yesu nga dzawe o vhea tsumbo yavhuḓi. Sa tsumbo, musi e tsini na u fa kha danda, o humbela Yohane mufunziwa wawe ane a mu funa uri a ṱhogomele mme awe, vhe khamusi vha vha vho no vha tshilikadzi.—Yoh. 19:26, 27.

7. (a) Muapostola Paulo o vhea maitele afhio nga ha u ṱhogomela vhabebi? (b) Ndi vhufhio vhubvo ha mafhungo ha zwe Paulo a zwi amba?

⁷ Muapostola Paulo o hevhedzwa uri a vhudze vhatendi uri vha tea u ṱhogomela miṱa yavho. (Vhalani 1 Timotheo 5:4, 8, 16.) Ṱhogomelani vhubvo ha mafhungo ha zwe Paulo a zwi ṅwalela Timotheo. Paulo o haseledza uri ndi vhafhio vhane vha nga fanelea na vhane vha nga kha ḓi sa fanelea u ṱhogomelwa nga tshelede tshivhidzoni. O zwi bvisela khagala uri tshilikadzi dzi re vhalala dzi tea u ṱhogomelwa zwihuluhulu nga vhana vhadzo vha re vhatendi, vhaḓuhulu na maṅwe mashaka. Nga zwenezwo, tshivhidzo tsho vha tshi sa ḓo hweswa muhwalo u sa ṱoḓei wa zwa dzitshelede. Nga hu fanaho ṋamusi, iṅwe nḓila ine Vhakriste vha guda “u ḓikumedza kha Mudzimu” ngayo, ndi nga u ṋea mashaka avho zwithu zwine vha zwi shaya.

8. Ndi ngani zwi vhuṱali uri Bivhili a yo ngo ṋea zwipiringululi zwo livhaho musi zwi tshi ḓa kha u ṱhogomela vhabebi vha re vhalala?

⁸ Zwi tou vha khagala uri vhana vha Vhakriste vho no aluwaho ndi vhone vhane vha tea u ṱhogomela ṱhoḓea dza lwa ṋama dza vhabebi vhavho. Paulo o vha a tshi khou haseledza nga ha mashaka a re vhatendi, fhedzi vhabebi vha si miraḓo ya tshivhidzo tsha Vhukriste a vho ngo tea u litshelelwa. Vhana vha ṱhogomela vhabebi vhavho nga nḓila dzo fhamba-fhambanaho nga ṅwambo wa uri vhuimo a vhu fani. Zwishaiwa zwa vhabebi vha re vhalala, vhumuthu havho na mutakalo wavho zwo fhambana. Vhaṅwe vhalala vha nga vha vhe na vhana vhanzhi; vhaṅwe vhe na ṅwana muthihi. Vhaṅwe vha wana thuso kha Muvhuso;  vhaṅwe a vha i wani. Zwithu zwine vhathu vha zwi shaya a zwi fani. Nga zwenezwo, zwi ḓo vha zwi si vhuṱali kana zwi sa sumbedzi lufuno arali ra sasaladza nḓila ine muṅwe muthu a khou lingedza u ṱhogomela mashaka a re vhalala. Hafhu Yehova a nga fhaṱutshedza phetho naho ifhio ya Maṅwalo nahone a ita uri i shume, samusi o zwi ita misini ya Mushe.—Num. 11:23.

9-11. (a) Ndi vhufhio vhuimo vhu konḓaho vhune vhaṅwe vha nga sedzana naho? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Ndi ngani vhana vho no aluwaho vha songo tea u ṱavhanyedzela u ṱutshela tshumelo ya tshifhinga tsho ḓalaho? Fanyisani.

⁹ Zwi nga vha khaedu uri vhana vha ṱhogomele vhabebi vhavho vha re vhalala arali vha tshi dzula kule navho. Arali zwa itea uri vhabebi vha lwale zwi songo lavhelelwa, khamusi vha wa, vha vunḓea shambo kana ha vuwa vhuimo ha shishi, zwi nga ṱoḓea uri vhana vha ye u vha ṱola nga u ṱavhanya. Nga murahu ha zwenezwo, vhabebi vha nga kha ḓi ṱoḓa thuso—khamusi lwa tshifhinganyana kana lwa tshifhinga tshilapfu. *

¹⁰ Vhashumeli vha tshifhinga tsho ḓalaho, vhane vha ita mishumo ya lwa ṱaḓulu kule na hayani, vha nga sedzana na phetho dzi konḓaho vhukuma. Vhane vha shuma mahayani a Bethele, vharumiwa na vhashumeli vha dalelaho vha dzhia mishumo yavho i ya ndeme, i phaṱhutshedzo i bvaho ha Yehova. Naho zwo ralo, arali vhabebi vhavho vha nga lwala, tshithu tsha u thoma tshine vha nga tshi humbula ndi uri, ‘Ri tea u ṱutshela tshumelo yashu ri vhuyelele hayani u itela u ṱhogomela vhabebi vhashu.’ Fhedzi ndi zwa vhuṱali uri ri rabele nahone ri humbule nga ha zwine vhabebi vha zwi shaya kana u zwi tama zwa vhukuma. Hu songo vha na ane a ṱavhanyedzela u ṱutshela ndugelo dzawe dza tshumelo nahone nga zwiṅwe zwifhinga a zwi ṱoḓei u ita nga u ralo. Naa vhabebi a vha khou lwala nga u tou ralo, lune vhaṅwe tshivhidzoni vha nga ḓiṋekedzela u thusa?—Mir. 21:5.

¹¹ Sa tsumbo, ṱhogomelani murathu na mukomana, vhana vha mme, vhe vha vha vha tshi shuma kule na hayani. Muṱuku o vha e murumiwa ngei Amerika Tshipembe, muṅwe a tshi shuma ofisini khulwane dza shango ḽoṱhe ngei Brooklyn, New York. Vhabebi vhavho vho vha vha tshi ṱoḓa thuso. Vhone na vhafumakadzi vhavho vha dalela vhabebi vhavho ngei Dzhapani u itela u vhona thuso ine vha i ṱoḓa na nḓila ine vha nga vha thusa ngayo. Nga u ya ha tshifhinga, muṱuku kha vhenevho vhatukana, we a vha a tshi shuma ngei Amerika Tshipembe na mufumakadzi wawe, vho vha vha tshi vho humbula nga ha u ṱutshela tshumelo yavho uri vha vhuyelele hayani. Zwi tshee zwo ralo, vha rwelwa luṱingo nga mudzudzanyi wa tshigwada tsha vhahulwane wa tshivhidzoni tsha vhabebi vhavho. Vhenevho vhahulwane vho haseledza nga ha honoho vhuimo nahone vha ṱoḓa uri vhenevho vharumiwa vha bvele phanḓa tshumeloni yavho u ya nga hune vha nga kona ngaho. Vhenevho vhahulwane vho vha vha tshi dzhiela nṱha tshumelo ine ya itwa nga vhenevho vhavhingani nahone vho vha vho ḓiimisela u ita zwi re maanḓani avho u itela u ṱhogomela vhabebi vhavho. Vhoṱhe muṱani vho livhuha vhukuma nḓila ye vha sumbedzwa ngayo lufuno!

12. Ndi zwithu zwifhio zwine muṱa wa Vhukriste wa tea u kwamea ngazwo musi u tshi dzhia phetho ya u ṱhogomela vhabebi?

¹² Hu sa londwi nḓila ine ya shumiswa nga muṱa wa Vhukriste u itela u ṱhogomela zwishaiwa zwa vhabebi vha re vhalala, vhoṱhe vhane vha kwamea vha tea u ita vhungoho ha uri zwine vha zwi ita a zwi nyadzisi dzina ḽa Mudzimu. Ri songo vhuya ra fana na vharangaphanḓa vha vhurereli vha misini ya Yesu. (Mat. 15:3-6) Ri tea u ita uri phetho dzashu dzi hulise Mudzimu na tshivhidzo.—2 Vhakor. 6:3.

13, 14. Ndi ngani u ya nga Maṅwalo ri tshi nga phetha nga ḽa uri zwivhidzo zwi tea u ṱhogomela miraḓo i re vhalala?

¹³ A si vhoṱhe vhane vha nga kona u thusa  vhaḓinḓa vha tshifhinga tsho ḓalaho nga nḓila yo bulwaho afho nṱha. Naho zwo ralo, zwi khagala u ya nga vhuimo he ha vuwa ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha uri zwivhidzo zwi a ṱoḓa u thusa vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha re vhalala, vha re tsumbo dzavhuḓi. Bivhili i amba uri tshivhidzoni tsha Yerusalema “ho vha hu si na we a vha a tshi shaya.” A zwi ambi uri vhoṱhe vho vha vhe vhapfumi. Zwi vhonala uri vhaṅwe vho vha vhe vhashai, fhedzi “vho vha vha tshi kovhela muṅwe na muṅwe, u ya nga zwine a zwi shaya.” (Mish. 4:34, 35) Nga murahu, ho vha na vhuṅwe vhuimo tshivhidzoni tshenetsho. Ho vhigwa uri dziṅwe “tshilikadzi dzavho dzo vha dzi tshi khou dzimiwa mukovhe wa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe” wa zwiḽiwa. Nga zwenezwo, vhaapostola vha livhisa uri hu vhewe vhanna vha faneleaho, vhane vha ḓo ita vhungoho ha uri tshilikadzi dzi ṱhogomelwa nga nḓila yo teaho. (Mish. 6:1-5) Ndi ngoho uri mukovhe wa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe wo vha u ndugiselelo ya tshifhinganyana yo itelwaho u ṱhogomela vhe vha vha Vhakriste nga Pentekoste ya 33 C.E. nahone vha sala Yerusalema lwa tshifhinganyana u itela u fhaṱiwa nga lwa muya. Naho zwo ralo, zwe zwa itwa nga vhaapostola zwi sumbedza uri tshivhidzo tshi nga thusa u ṱhogomela miraḓo yatsho i shayaho.

¹⁴ Samusi ro zwi vhona, Paulo o ṋea Timotheo nyeletshedzo dzine dza sumbedza zwiimo zwine khazwo tshilikadzi dza Vhakriste dza nga fanelea u thuswa siani ḽa zwithu zwi vhonalaho nga tshivhidzo. (1 Tim. 5:3-16) Nga hu fanaho, Yakobo muṅwali wa Bivhili o khwaṱhisedza mbofho ya Vhukriste ya u ṱhogomela zwisiwana, tshilikadzi na vhaṅwe vha re maṱunguni kana vha shayaho. (Yak. 1:27; 2:15-17) Muapostola Yohane o ri: “Fhedzi arali naho e nnyi e na thundu dzi vhonalaho dza ḽino shango, a vhona wahawe a tshi shaya nahone a si mu pfele vhuṱungu, ri nga amba hani uri u a funa Mudzimu?” (1 Yoh. 3:17) Arali Mukriste muṅwe na muṅwe e na vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela vha shayaho, zwenezwi zwi amba uri na zwivhidzo zwi na honoho vhuḓifhinduleli.

15. Musi hu tshi thusiwa vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha re vhalala hu nga kwamea mini?

¹⁵ Kha maṅwe mashango, mivhuso i ita uri hu vhe na mindende, mbekanyamushumo dza mutakalo na vhathu vhane vha ṱhogomela vhalala mahayani avho. (Vharoma 13:6) Kha maṅwe mashango a hu na tshumelo dzo raloho. Nga zwenezwo, zwine zwa nga itwa nga mashaka na tshivhidzo u itela u ṱhogomela vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha re vhalala, zwi ya nga vhuimo. Arali vhana vha re vhatendi vha tshi dzula kule na vhabebi vhavho, zwenezwo zwi nga kwama nḓila ine vha nga vha thusa ngayo. Zwi ḓo vha zwavhuḓi uri vhana vha davhidzane vho vhofholowa na vhahulwane vha tshivhidzo tsha vhabebi vhavho, uri vha ite vhungoho ha uri  vhoṱhe vha pfesesa zwiimo zwa muṱa. Sa tsumbo, vhahulwane vha nga kha ḓi kona u thusa vhabebi uri vha gude nahone vha vhuyelwe nga mbekanyamushumo dza muvhuso kana dza tshitshavha dza hune vha dzula hone. Vha nga dovha vha ṱhogomela vhuimo vhune vha nga vhu ḓivhadza vhana vhavho, vhu ngaho marifhi ane a sa khou vhaliwa kana uri vhabebi vhavho a vha nwi mishonga nga nḓila yo teaho. Nyambedzano yo raloho i itwaho nga zwiṱuṱuwedzi zwavhuḓi na nga vhuthu, i nga ita uri vhuimo vhu sa ṋaṋe nahone i nga ita uri hu vhe na zwipiringululi zwi shumaho. Zwi tou vha khagala uri vhathu vha re tsini vhane vha nga thusa na u eletshedza miraḓo ya muṱa ine ya dzula kule, vha nga ita uri vhana vha re na vhabebi vha re vhalala vha si dzule vha tshi vhilaela nga ha vhuimo ha vhabebi vhavho.

16. Vhaṅwe Vhakriste vha thusa hani miraḓo ya tshivhidzo ya vhalala?

¹⁶ Nga ṅwambo wa uri vha funa vhalala, vhaṅwe Vhakriste vho ḓiṋekedzela u shumisa tshifhinga na nungo u itela u thusa nga zwine vha nga kona ngazwo. Vha ita vhungoho ha u sumbedza dzangalelo ḽo engedzeaho kha vhalala tshivhidzoni. Vhaṅwe vhashumi vha u ḓifunela vha khethekanya mishumo na vhaṅwe tshivhidzoni nahone vha ita madiso a u ṱhogomela vhalala. Nga ṅwambo wa uri vha a ṱhogomela uri vhuimo havho a vhu vha tendeli uri vha vhe tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho, vha thusa vhana vha vhenevho vhabebi vha re vhalala uri vha bvele phanḓa tshumeloni dzavho lwa tshifhinga tshilapfu nga hune zwa konadzea ngaho. Ndi muya wavhuḓi lungafhani wonoyo! Vhukuma, mafunda avho ha ruli vhana vhuḓifhinduleli ha u ita zwine vha nga kona u itela u ṱhogomela vhabebi vhavho.

17, 18. Nḓila ine vhalala vha ḓifara ngayo i nga kwama hani nḓila ine vha ṱhogomelwa ngayo?

¹⁷ Vhoṱhe vhane vha ṱhogomela vhalala vha tea u lwela uri vha takalele u ita wonoyo mushumo. Arali ni muṅwe wavho, itani zwi re maanḓani aṋu uri ni dzule ni na mavhonele avhuḓi. Nga zwiṅwe zwifhinga, vhulala vhu ita uri muthu a fulufhuwe kana a tsikeledzee maḓipfele. Nga zwenezwo, zwi nga kha ḓi ṱoḓea uri ni ḓidine vhukuma u itela u hulisa na u ṱuṱuwedza vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha re vhalala nga u amba nga ha zwithu zwi fhaṱaho. Vhe vha fhedza miṅwaha minzhi vha tshi khou shumela Yehova nga u fulufhedzea vha tea u khoḓiwa. Yehova ha hangwi zwe vha zwi ita tshumeloni yawe, na Vhakriste ngavho a vha zwi hangwi.—Vhalani Maleaxi 3:16; Vhaheberu 6:10.

¹⁸ Zwiṅwe hafhu, mishumo ya ḓuvha na ḓuvha i nga konḓelelea khwine arali vhalala na vhaṱhogomeli vhavho vha ita vha tshi swaswa. (Muh. 3:1, 4) Vhunzhi ha vhalala vha ita vhuḓidini ha uri vha si lavhelele u itelwa zwithu zwinzhi-zwinzhi. Vha a zwi ṱhogomela uri nḓila ine vha ḓifara ngayo i nga kwama nḓila ine vha ṱhogomelwa na u dalelwa ngayo. Kanzhi zwo ḓowelea uri vhathu vha ri “ndo vha ndo ya u ṱuṱuwedza khonani yanga i re mulala, fhedzi nda vho ḓipfa ndo ṱuṱuwedzea.”—Mir. 15:13; 17:22.

19. Vhaṱuku na vhahulwane vha nga lavhelela vhumatshelo ha mufuda-ḓe?

¹⁹ Ro lavhelela tshifhinga tshine ha ḓo vha ho fheliswa tshengelo na mvelelo dza u sa fhelela. Zwa zwino vhashumeli vha Mudzimu vha tea u dzula vho lavhelela vhumatshelo. Ri a zwi ḓivha uri u tenda kha mafulufhedziso a Mudzimu zwi ḓo ri khwaṱhisa zwifhingani zwa mutsiko kana maṱungu. Nga ṅwambo wa lwonolwo lutendo “a ri neti, fhedzi naho muthu wa nga nnḓa a tshi khou ṱahala, ngoho ndi ya uri muthu ane ra vha ene nga ngomu u dzula a tshi vusuluswa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.” (2 Vhakor. 4:16-18; Vhaheb. 6:18, 19) Naho zwo ralo, nga nnḓa ha u dzula ri na lutendo lwo khwaṱhaho kha mafulufhedziso a Mudzimu, ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u hwala vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela vhalala? Thero i tevhelaho i ḓo ri ṋea nyeletshedzo dzi shumaho.