U Ṱhogomela Vhalala
“Vhana’nga, a ro ngo fanela u funa nga u amba fhedzi, fhedzi ri zwi sumbedze nga mishumo na nga ngoho.”—1 YOH. 3:18.
1, 2. (a) Miṱa minzhi yo sedzana na khaedu dzifhio nahone hu vuwa mbudziso dzifhio? (b) Vhabebi na vhana vha nga ita mini musi zwiimo zwi tshi shanduka?
ZWI a vhavha u vhona vhabebi vhau, vhe u thomani vha vha vhe na maanḓa nahone vha tshi kona u ḓiitela zwithu zwoṱhe, vha si tshee na nungo dza u ḓiṱhogomela. Khamusi Mme kana Khotsi avho vho wa nahone vha fhirea khundu, vho hanganea nahone vha xela, kana ho wanala uri vha na vhulwadze vhu si na dzilafho. A si zwenezwo fhedzi. Vhalala vha nga kha ḓi konḓelwa u ṱanganedza tshanduko dzine dza khou itea muvhilini wavho, kana uri zwiṅwe zwiimo zwi vha ita uri vha si tsha kona u ḓiitela zwiṅwe zwithu. (Yobo 14:1) Hu nga itwa mini? Vha nga ṱhogomelwa hani?
2 Iṅwe thero ine ya amba nga ha u ṱhogomela vhalala i ri: “Naho zwi tshi konḓa u amba nga ha vhulala, arali muṱa wo haseledza nga ha zwine zwa nga itwa nahone wa tendelana, u ḓo kona u sedzana na zwine zwa nga bvelela.” Khaseledzo dzo raloho ndi dza ndeme musi ri tshi ṱhogomela mbuno ya uri ri nga si kone u iledza thaidzo dzine dza ḓiswa nga vhulala. Naho zwo ralo, ri nga ita ndugiselelo na phetho hu tshee nga phanḓa. Kha ri vhone uri miṱa i nga shumisana hani nga lufuno u itela u ḓilugiselela u sedzana na dziṅwe dza dzenedzo khaedu.
U ḒILUGISELELA “MISI MIVHI”
3. Miṱa i nga ita mini musi vhabebi vha re vhalala vha tshi ṱoḓa thuso yo engedzeaho? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)
3 Hu ḓo swika tshifhinga tshine vhunzhi ha vhalala vha si tsha ḓo kona u ḓiṱhogomela nga vhuḓalo nahone vha ṱoḓa thuso. (Vhalani Muhuweleli 12:1-7.) Musi vhabebi vha re vhalala vha si tsha kona u ḓiṱhogomela, vhone na vhana vhavho vhahulwane vha tea u tendelana nga ha thuso ine vha nga ṋewa yone nahone vha dzudzanyelwe zwipiringululi zwine zwa nga konadzea. Kanzhi ndi vhuṱali uri muṱa u fare muṱangano u itela u haseledza nga ha nḓila ine wa ḓo shumisana ngayo, u vhona zwithu zwine vha zwi shaya na nḓila ine ndugiselelo dza ḓo itwa ngayo. Vhoṱhe vha tea u bula maḓipfele avho vho vhofholowa nga nḓila i pfalaho, zwihuluhulu vhabebi. Vha nga kha ḓi haseledza arali vhabebi vha tshi nga bvela phanḓa vha tshi dzula hayani havho arali ha wanala muthu ane a nga vha ṱhogomela. * Kana vha nga kha ḓi haseledza nga ha zwine muṅwe na muṅwe a nga zwi ita u itela u ṱhogomela vhabebi. (Mir. 24:6) Sa tsumbo, vhaṅwe vha nga kha ḓi kona u vha ṱhogomela ḓuvha na ḓuvha, ngeno vhaṅwe vha tshi nga kona u vha thusa nga zwa masheleni. Vhoṱhe vha tea u ṱhogomela uri muṅwe na muṅwe u na mukovhe wawe; naho zwo ralo, mishumo ine vha i ita i nga kha ḓi shanduka nga u ya ha tshifhinga nahone zwi nga kha ḓi ṱoḓa uri vhaṅwe vha vha ṱhogomele nga dziṅwe nḓila.
4. Miraḓo ya muṱa i nga wana ngafhi thuso?
4 Musi ni tshi thoma u ṱhogomela vhabebi vhaṋu, ḓiṋeeni tshifhinga tsha u guda nga ha vhuimo havho. Arali vho farwa nga vhulwadze vhu si na dzilafho, vhalani nga ha nḓila ine ha ḓo vha vhu ngayo musi tshifhinga tshi tshi khou ṱanḓulukana tshi tshi ya. (Mir. 1:5) Ni kwamane na madzangano a muvhuso ane a thusa vhalala. Itani ṱhoḓisiso nga ha mbekanyamushumo dza tshitshavha dzine dza nga leludza mushumo waṋu nahone na kona u vha ṱhogomela nga nḓila ya khwine. Musi ni tshi humbula nga ha tshanduko dzine dza nga vha hone kha vhuimo ha muṱa ni nga kha ḓi ḓelwa nga maḓipfele o fhamba-fhambanaho—ni nga kulea nungo na tshuwa kana na ḓaḓa. Ambani na khonani ine na i fulufhela nga ha nḓila ine na ḓipfa ngayo. Zwa ndeme vhukuma ndi u vhudza Yehova zwi re mbiluni yaṋu. U ḓo ni ṋea mulalo wa ngelelo une na u ṱoḓa uri ni kone u sedzana na vhuimo naho vhu vhufhio.—Ps. 55:22; Mir. 24:10; Vhafil. 4:6, 7.
5. Ndi ngani zwi vhuṱali u ita ṱhoḓisiso hu tshee nga phanḓa nga ha zwine zwa nga itwa u itela u ṱhogomela vhalala?
5 Nga vhuṱali, vhaṅwe vhalala na miṱa yavho vha ita ṱhoḓisiso dza u ṋea ṱhogomelo hu tshee nga phanḓa—dzi ngaho uri mubebi a dzule na murwa kana ṅwananyana wawe, a ye u dzula fhethu hune ha ṱhogomelwa vhalala kana hu shumiswe dziṅwe nḓila dzi wanalaho hune vha dzula hone. Vho vhona “u ṱhuphea na u ṱovhowa” hu tshee nga phanḓa nahone vha ḓilugiselela u sedzana na zwenezwo zwithu. (Ps. 90:10) Miṱa minzhi a i iti ndugiselelo hu tshee nga phanḓa nahone nga murahu vha kombetshedzea u ita phetho dzi konḓaho nga u ṱavhanya musi zwiimo zwi tshi vho konḓa. Muṅwe muḓivhi o amba uri tshenetsho ndi “tshifhinga tshi songo teaho na luthihi tsha u ita phetho yo raloho.” Musi phetho dzi tshi itwa nga u ṱavhanya, miraḓo ya muṱa i nga vha na mutsiko nahone hu nga vuwa dzinndwa. Kha ḽiṅwe sia, u dzudzanya zwithu hu tshee nga phanḓa zwi ita uri zwi leluwe u ita tshanduko musi tshifhinga tshi tshi swika.—Mir. 20:18.
Muṱa u nga ṱangana u itela u haseledza zwine zwa nga itwa u itela u thusa (Sedzani dziphara 6-8)
6. Vhabebi na vhana vha nga vhuyelwa hani arali vha haseledza nga ha nḓila ine vha ḓo ṱhogomelwa ngayo musi vho no vha vhalala?
6 Ni nga kha ḓi wana zwi tshi konḓa u amba na vhabebi vhaṋu nga ha u ita tshanduko hayani havho na nga khonadzeo ya uri vha nga tea u pfuluwa. Fhedzi vhanzhi vho amba uri khaseledzo dzo raloho dzo vha thusa nga murahu. Ndi ngani? Nga ṅwambo wa uri dzo vha ṋea zwibuli zwa u amba nga ha zwithu zwi shumaho zwine zwa nga itwa vho dzika nga nḓila ine vha ḓo pfesesana, hu sa athu u vha na vhuleme. Vho ṱhogomela uri u bula mavhonele hu tshee nga phanḓa, nga muya wa lufuno na vhuthu, zwi ita uri zwi leluwe u dzhia phetho. Na musi vhabebi vha re vhalala vha tshi ṱoḓa u dzula hayani havho na u ḓiitela zwithu u ya nga hune vha nga kona ngaho, zwi a vhuyedza musi vha tshi haseledza na vhana vhavho uri vha ḓivhe ṱhogomelo ine vha ḓo i ṱoḓa musi tshifhinga tshi tshi swika.
7, 8. Ndi zwifhio zwiṅwe zwine miṱa ya nga zwi haseledza, nahone ndi ngani?
7 Vhabebi, musi no fara dzenedzo khaseledzo, vhudzani muṱa waṋu nga ha zwine na zwi tama, vhuimo ha vhoiwe ha zwa masheleni na zwine na ṱoḓa zwi tshi itwa. Zwenezwo zwi ḓo ita uri vha kone u dzhia phetho dzo teaho arali nga murahu na vho kundwa u ita nga u ralo. Zwi vhonala uri vha ḓo ṱhonifha maḓipfele a vhoiwe na u ni litsha uri ni ḓiitele phetho u tendelana na vhuimo ha vhoiwe. (Vhaef. 6:2-4) Sa tsumbo, naa no lavhelela uri muṅwe wa vhana vha vhoiwe a ḓe a dzule na vhoiwe na muṱa wawe kana no lavhelela zwiṅwe? Ni pfesese na u ṱhogomela uri vhaṅwe vha nga kha ḓi sa vhona zwithu nga nḓila ine na zwi vhona ngayo, na uri zwi dzhia tshifhinga uri mubebi kana ṅwana vha shandule mahumbulele, samusi zwo tou ralo na nga vhaṅwe vhathu.
8 Roṱhe ri tea u ṱhogomela uri thaidzo dzi nga iledzwa arali zwithu zwa dzudzanywa nahone zwa haseledzwa. (Mir. 15:22) Zwenezwo zwi katela u haseledza nga ha ṱhogomelo ya mutakalo na zwine na zwi khetha. Ni haseledze nga ha mbuno dzo bulwaho kha garaṱa Durable Power of Attorney [DPA], ine ya shumiswa nga Ṱhanzi dza Yehova, musi no fara khaseledzo dzo raloho. Muṅwe na muṅwe u na ndugelo ya u ḓivhadzwa nga ha ngalafho dzi re hone na u dzi ṱanganedza kana u dzi hana. Kha vhulivhisi ha zwa ngalafho vhune ha itwa hu tshee nga phanḓa, muthu u bula zwine a zwi ṱoḓa kha ḽeneḽi sia. U khetha muimeli siani ḽa zwa ngalafho (hune zwa konadzea na u ṱanganedzea nga lwa mulayo) zwi nga ni vhuyedza ngauri ni ḓo itelwa phetho dzo teaho nga muthu ane na mu fulufhela, musi zwi tshi ṱoḓea. Vhane vha kwamea kha enea mafhungo vha tea u vha na kopi dza maṅwalwa o teaho ane vha ḓo a shumisa musi a tshi ṱoḓea. Vhaṅwe vha vhea kopi dzo raloho na vhurifhi ha malugana na zwine zwa tea u itwa musi vho no fa, na maṅwe maṅwalwa a ndeme a ndindakhombo, dzitshelede, marifhi a vhudavhidzano na ofisi dza muvhuso na zwiṅwe.
U SEDZANA NA ZWIIMO ZWI SHANDUKAHO
9, 10. Vhalala vha nga ṱoḓa thuso ifhio nga ṅwambo wa vhuimo havho?
9 Kha zwiimo zwinzhi, vhoṱhe muṱani vha ṱoḓa uri vhabebi vhavho vha re vhalala vha ḓiitele zwithu u tendelana na vhuimo havho. Vha nga kha ḓi vha vha tshi kona u ḓibikela, u kunakisa, u nwa mishonga na u amba. Nga u ralo, zwenezwo zwi ita uri vhana vha si vhilaele lwo kalulaho nga ha vhutshilo ha vhabebi vhavho ha ḓuvha na ḓuvha. Naho zwo ralo, musi tshifhinga tshi tshi khou ḓi ṱanḓulukana tshi tshi ya, arali vhabebi vha si tsha kona u tshimbila, u renga zwithu mavhengeleni kana musi vha tshi vha na khangwa, vhana vha nga kha ḓi tea u thusa kha zwiimo zwo raloho.
10 Vhalala vha nga kha ḓi ḓaḓa, vha tsikeledzea, vha kundwa u ḓifara musi vha tshi tea u ya nḓuni ṱhukhu, vha dzinga nḓevhe, vha pofula nahone vha vha na khangwa; fhedzi arali ha nga vha na thaidzo ya mutakalo yo raloho, vhuṅwe ha honovhu vhuimo vhu nga kha ḓi alafhea. Iyani kha dokotela musi honovhu vhuleme vhu tshi tou thoma. Vhana vha nga kha ḓi tea u dzhia vhukando kha ḽeneḽi sia. Hu nga kha ḓi swika tshifhinga tshine vhana vha tea u itela vhabebi zwithu zwe vha vha vha tshi kona u ḓiitela zwone. Uri vha ite vhungoho ha uri vhabebi vha wana ṱhogomelo ya khwine, vhana vha nga kha ḓi tea uri vha vha ambele, vha vha ṅwalele, vha vha ise hune vha tea u ya hone, na zwiṅwe.—Mir. 3:27.
11. Hu nga itwa mini uri zwi leluwe uri vhalala vha kone u ṱanganedza tshanduko?
11 Arali zwi nga si konadzee u tandulula thaidzo dza vhabebi vhaṋu, hu nga kha ḓi ṱoḓea uri vha ṱhogomelwe nga iṅwe nḓila kana uri vha dzule huṅwe fhethu. Zwi ḓo vha lelutshela uri vha ṱanganedze tshanduko arali dzi ṱhukhu. Arali ni tshi dzula kule na vhabebi vhaṋu, naa zwi nga kha ḓi vha zwo eḓana uri muṅwe wa Ṱhanzi kana muhura a vha ṱolele zwifhinga zwoṱhe nahone a vhudze muṅwe wa vhoiwe vhana mutakalo wavho? Naa vha ṱoḓa u thuswa fhedzi nga u bika na u kunakisa? Naa u ita tshanduko ṱhukhu nḓuni zwi nga ita uri vha kone u tshimbila zwavhuḓi, u ṱamba na u ita zwiṅwe zwithu vho tsireledzea? Khamusi vhabebi vha re vhalala vha ṱoḓa muthu ane a ita a tshi ḓa u thusa vhathu mahayani avho, u itela uri vha bvele phanḓa vha tshi ita zwithu zwine vha zwi ṱoḓa. Naho zwo ralo, arali vha sa ḓo tsireledzea musi vhe vhoṱhe, vha nga ṱoḓa muthu ane vha nga dzula nae tshifhinga tshoṱhe uri a vha thuse. Hu sa londwi uri vhuimo ndi vhufhio, ṱolisisani tshumelo dzine dza wanala hune na dzula hone. *—Vhalani Mirero 21:5.
NḒILA INE VHAṄWE VHA SEDZANA NGAYO NA KHAEDU
12, 13. Vhana vhahulwane vhane vha dzula kule na vhabebi vhavho vho bvela hani phanḓa vha tshi vha hulisa na u vha ṱhogomela?
12 Vhana vha re na lufuno vha ṱoḓa uri vhabebi vhavho vha ḓipfe vho vhofholowa. Vhana vha a takala musi vha tshi ḓivha uri vhabebi vhavho vho ṱhogomelwa zwavhuḓi. Naho zwo ralo, nga nṱhani ha zwiṅwe zwiitisi, vhunzhi ha vhana vho no aluwaho a vha dzuli tsini na vhabebi vhavho. Kha vhuimo ho raloho, vhaṅwe vho shumisa maḓuvha avho a vhuawelo u itela u vha dalela na u vha thusa, vha ita mishumo ine vhabebi vhavho vha si tsha kona u i ita. U vha rwela luṱingo tshifhinga tshoṱhe—ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe arali zwi tshi konadzea—u ṅwala marifhi kana e-mail zwi khwaṱhisedza vhabebi uri ni kha ḓi vha funa.—Mir. 23:24, 25.
13 Hu sa londwi uri vhuimo ndi vhufhio, ni tea u ṱolisisa zwishaiwa zwa vhabebi vhaṋu zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Arali ni tshi dzula kule na vhabebi vhaṋu nahone vhe Dziṱhanzi, ni nga amba na vhahulwane tshivhidzoni tshavho, na vha humbela uri vha ni ṋee nyeletshedzo. Ni songo vhuya na hangwa u rabela nga ha enea mafhungo. (Vhalani Mirero 11:14.) Naho arali vhabebi vhaṋu vhe si Dziṱhanzi, ni tea u ‘hulisa khotsi-aṋu na mme aṋu.’ (Ek. 20:12; Mir. 23:22) Zwi re zwone ndi uri miṱa i nga si dzhie phetho dzi fanaho. Vhaṅwe vha ita ndugiselelo dza uri mubebi a re mulala a dzule navho kana a pfulutshele tsini navho. Naho zwo ralo, nga zwiṅwe zwifhinga hezwi a zwi konadzei. Vhaṅwe vhabebi a vha ṱoḓi u dzula na vhana vhavho vhahulwane na miṱa yavho; vha ṱoḓa u dzula vhe vhoṱhe nahone a vha ṱoḓi u vha muhwalo kha vhana vhavho. Vhaṅwe vha nga kha ḓi vha vhe na tshelede nahone vha nga kha ḓi ṱoḓa u badela muthu ane a vha ṱhogomela vha tshi khou ḓidzulela hayani havho.—Muh. 7:12.
14. Ndi thaidzo dzifhio dzine dza nga vha hone kha vhaṱhogomeli?
14 Miṱani minzhi, vhuḓifhinduleli vhunzhi ha u ṱhogomela vhabebi vhu hwalwa nga murwa kana ṅwananyana muthihi, ane a dzula tsini navho. Fhedzi vhaṱhogomeli vhahulwane vha tea u linganyisela zwishaiwa zwa vhabebi vhavho na zwa miṱa yavho. Tshifhinga na nungo zwa vhathu a zwi eḓani. Samusi vhuimo ha muṱhogomeli vhu tshi nga shanduka, muṱa u nga kha ḓi tea u vusulusa ndugiselelo dzo itwaho u itela u ṱhogomela vhabebi. Naa vhuḓifhinduleli vhunzhi ho hwalwa nga ṅwana muthihi? Naa vhaṅwe vhana vha nga thusa, vha tou ita madiso?
15. Ndi mini zwine zwa nga itwa u itela uri muṱhogomeli a si nete?
15 Musi mubebi a re mulala a tshi ṱoḓa thuso tshifhinga tshoṱhe, hu ṱoḓea vhaṱhogomeli vhanzhi ngauri muthihi u ḓo neta. (Muh. 4:6) Vhana vha re na lufuno vha ita zwi re maanḓani avho u itela u ṱhogomela vhabebi vhavho, fhedzi u ita zwenezwo zwi nga vha mushumo u konḓaho. Vhaṱhogomeli vhane vha ḓiwana vhe kha honoho vhuimo vha tea u ṱhogomela uri vha nga si kone u ita zwithu zwoṱhe, vha fanela u humbela thuso musi zwi tshi ṱoḓea. Thuso ine ya ṋewa nga zwiṅwe zwifhinga i nga ita uri zwi konadzee uri vhabebi vha bvele phanḓa vha tshi ṱhogomelwa hayani, nṱhani ha uri vha iswe hayani ha vhalala.
16, 17. Ndi khaedu dzifhio dzine vhana vha nga sedzana nadzo musi vha tshi khou ṱhogomela vhabebi vha re vhalala nahone vha sedzana hani na honoho vhuimo? (Sedzani bogisi “U Ṱhogomela Nga Lufuno.”)
16 Zwi a vhavha u vhona vhabebi vhashu vhane ra vha funa vha tshi sedzana na vhuleme vhune ha bveledzwa nga vhulala. Vhaṱhogomeli vhanzhi vha a ṱungufhala, vha a vhilaela, vha a nyabwa, vha a sinyuwa, vha ḓivhona mulandu, khamusi vha halifha. Nga zwiṅwe zwifhinga, mubebi a re mulala a nga kha ḓi amba zwithu zwi ṱhavhaho kana a sa livhuhe. Arali zwenezwo zwa itea, ni songo ṱavhanya na sinyuwa. Muṅwe muḓivhi wa zwa mutakalo u ri: “Nḓila ya khwine ya u sedzana na maḓipfele naho e afhio, zwihuluhulu ane a ita uri ni si takale, ndi u tenda uri ni nao. Iledzani u hana uri ni na eneo maḓipfele kana u ḓivhona mulandu nga u vha nao.” Ambani na mufarisi waṋu, muṅwe muraḓo wa muṱa kana khonani ine na i fulufhela nga ha nḓila ine na ḓipfa ngayo. Nyambedzano dzo raloho dzi nga ni thusa uri ni pfesese maḓipfele aṋu na u ita zwithu nga nḓila yo teaho.
17 Hu nga kha ḓi swika tshifhinga tshine muṱa wa nga kha ḓi sa vha na tshelede kana vhukoni ha u ṱhogomela mubebi a re mulala hayani. Zwi nga kha ḓi ṱoḓea uri a ṱhogomelwe hayani ha vhalala. Muṅwe wahashu wa tshisadzini o vha a tshi ṱola mme awe hayani ha vhalala hu ṱoḓaho u vha ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. O amba zwi tevhelaho nga ha muṱa wawe: “Ro vha ri si tsha kona u ṱhogomela Mmawe tshifhinga tshoṱhe. Zwo ri konḓela u dzhia phetho ya u vha isa hayani ha vhalala. A zwo ngo ri lelutshela na luthihi uri ri zwi ṱanganedze. Naho zwo ralo, yo vha i phetho ya khwine ye ra i ita miṅwedzini ya u fhedza ya vhutshilo havho nahone vho zwi ṱanganedza.”
18. Vhaṱhogomeli vha nga vha na khwaṱhisedzo ifhio?
18 U ṱhogomela vhabebi vhaṋu musi vha tshi khou ḓi aluwa zwi nga konḓa nahone zwi nga ni tsikeledza siani ḽa maḓipfele. A hu na zwipiringululi zwine zwa shuma kha vhuimo hoṱhe siani ḽa u ṱhogomela vhalala. Fhedzi arali na dzudzanya zwithu nga vhuṱali, na farisana sa muṱa, na davhidzana zwavhuḓi nahone zwa ndeme vhukuma na rabela zwi tshi bva mbiluni, ni nga kona u hwala vhuḓifhinduleli ha u hulisa vhabebi vhaṋu vhane na vha funa. Arali na ita nga u ralo, ni ḓo fushea nga u ḓivha uri vha khou wana ṱhogomelo ine vha i shaya. (Vhalani 1 Vhakorinta 13:4-8.) Zwa ndeme vhukuma ndi uri ni nga vha na khwaṱhisedzo ya uri Yehova u ḓo ni ṋea mulalo wa ngelelo samusi a tshi u ṋea vhane vha hulisa vhabebi vhavho.—Vhafil. 4:7.
^ par. 3 Zwine vhabebi na vhana vha ṱoḓa u zwi ita zwi nga kha ḓi ya nga mvelele ya hune vha dzula hone. Huṅwe fhethu, zwo ḓowelea nahone zwi dzhiiwa zwo luga uri vhana na vhabebi vha dzule fhethu huthihi kana vha dalelane tshifhinga tshoṱhe.
^ par. 11 Arali vhabebi vhaṋu vha re vhalala vha tshi kha ḓi dzula hayani, itani vhungoho ha uri vhaṱhogomeli vhane na vha fulufhela vha na khii dzine vha ḓo kona u dzhena ngadzo nḓuni u itela u vha thusa arali ha vha na vhuimo ha shishi.
