Biblia ha Linggwahe nga Ginagamit ha Kada Adlaw

“KON natoo ka nga an Biblia pulong han Dios para ha katawohan, nangangahulogan ito nga an Dios nagkukomunikar ha aton. . . . Kon an imo relihiyon may epekto ha imo bug-os nga kinabuhi, kon sugad, an linggwahe [han Biblia] amo gud an ginagamit ha kada adlaw.” Ito an iginsurat han eskolar nga hi Alan Duthie ha iya libro nga Bible Translations: And How to Choose Between Them.

Kombinsido gud an mga nahigugma han Pulong han Dios nga “an ngatanan nga Kasuratan giniyahan han Dios ngan mapulsanon ha pagtutdo, ha pagsaway, ha pagtadong, ngan ha pagdisiplina uyon ha katadongan.” * (2 Timoteo 3:16) An Biblia diri usa nga libro ha relihiyon nga an mga mensahe kadaan na ngan diri mapulsanon. “Buhi ngan gamhanan” an mensahe hito, nga naghahatag hin totoo nga mga solusyon ha mga problema nga gin-aatubang kada adlaw. (Hebreo 4:12) Pero basi masabtan ngan maiaplikar han mga magbarasa iton sagrado nga libro, kinahanglan mabasa ito ha linggwahe nga ginagamit ha kada adlaw. Ngani, an gintatawag nga Bag-o nga Tugon o Testamento iginsurat, diri ha klasikal nga Griego, nga gin-gamit han mga pilosopo pariho kan Plato, kondi ha Koine, an tawag ha komon nga Griego nga ginagamit ha kada adlaw. Oo, an Biblia  iginsurat basi mabasa ngan masabtan han ordinaryo nga mga tawo.

Tungod hito, damu nga bag-o nga hubad an iginpublikar ha iba-iba nga linggwahe ha naglabay nga mga tuig. Daku an naibulig han kadam-an hito. Nagin mas masayon para ha publiko an pagkaada han Kasuratan. Pero damu han bag-o nga mga bersyon an diri masasarigan may kalabotan ha pagin husto ngan pagkapariho. Pananglitan, may tendensya an iba nga itago an matin-aw nga mga katutdoan han Biblia mahitungod han kahimtang han mga patay, kahulogan han kalag, ngan han ngaran han totoo nga Dios.

An mga nahigugma han Pulong han Dios nalilipay gud pagkarawat han iginpagowa an Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Kristiano Griego nga Kasuratan ha Waray-Waray. Iginpahibaro an pagpagowa hinin moderno nga hubad ha Distrito nga Kombensyon han Mga Saksi ni Jehova han Nobyembre 30, 2012. Masasarigan gud an pagin husto hini nga hubad tungod kay waray ini maimpluwensyahi han mga doktrina han relihiyon. Salit, mapapahilarom na gud han mga diri maaram han kadaan nga mga linggwahe an ira pagsabot ha Biblia. Pero bangin naghuhunahuna ka, hin-o an naghimo hinin makaruruyag gud nga hubad?

Mga Parahubad nga Nagpapasidungog ha Dios

Bisan kon bag-o para ha mga nagyayakan hin Waray-Waray an Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Kristiano Griego nga Kasuratan, ha pagkamatuod han 1950 pa ito iginpublikar ha Ingles han Watch Tower Bible and Tract Society​—an internasyonal nga Bible Society nga maiha na nga nagpupublikar hin Biblia. An ulohan hini nga bag-o nga hubad​—nga prangka gud nga nagsalikway han nahiaraan nga pagbahin han Biblia ngadto ha “daan” ngan “bag-o” nga mga tugon​—usa la han damu gud nga kaibahan hini nga hubad. An The Watchtower han Septyembre 15, 1950, nasiring: “An mga membro han komite ha paghubad nagsiring nga karuyag nira . . . nga waray mahibaro kon hin-o hira, ngan diri gud nira karuyag ibutang an ira mga ngaran samtang buhi pa hira o bisan kon patay na. An katuyoan han paghubad amo an pagdayaw ha ngaran han buhi ngan totoo nga Dios.”

An New World Translation of the Holy Scriptures, nga usa nga bersyon han bug-os nga Biblia, iginpagowa han 1961. Bisan kon tubtob yana waray igsumat an ngaran han mga naghubad hito, diri gud karuhaduhaan an ira motibo o an kahilarom han ira debosyon. An introduksyon han 1984 nga edisyon nasiring: “An paghubad han Baraan nga Kasuratan nagpapasabot hin pagbalhin  han panhunahuna ngan mga pulong ni Jehova nga Dios ha iba nga linggwahe. . . . An mga naghubad hini, nga nahahadlok ngan nahigugma ha Dios sugad nga Awtor han Baraan nga Kasuratan, naabat nga may importante gud hira nga responsabilidad ha Iya nga ihubad hin eksakto an iya panhunahuna ngan mga kapahayagan tubtob ha mahihimo.”

Labot han mag-opay nga intensyon, kwalipikado ba an mga membro han komite para hini nga buruhaton? An iba nga diskompyado nga mga eskolar nangatadongan nga kon diri isusumat an mga naghubad ngan an ira naabot nga edukasyon, sadang hunahunaon an iginhubad sugad nga produkto han mga bag-ohan. Pero diri ngatanan nga eskolar nauyon hiton diri husto nga pangatadongan. Hi Alan S. Duthie nagsurat: “Kon maaram kita kon hin-o an mga naghubad o nagpublikar han usa nga bersyon han Biblia, ito ba an aton basihan kon ito nga hubad maopay o diri? Diri la ito. Maopay nga usisahon mismo an mga sulod han tagsa nga hubad.” *

Ito gud an ginbuhat han yinukot nga magbarasa. Yana sobra na 178,056,837 nga kopya han New World Translation, ha bug-os man o bahin hito, ha 115 nga linggwahe an gin-imprinta ha bug-os nga kalibotan. Ano an nadiskobrehan han damu nga magbarasa hito?

Hubad nga Nagbabaraan han Ngaran han Dios

Ha Mateo 6:​9, gintutdoan ni Jesus an iya mga disipulo nga mag-ampo: “Amay namon ha langit, pagbaraanon an imo ngaran.” Pero ha kadam-an nga mga hubad, waray ngarani an Dios, iginpakilala la hiya ha titulo nga “Dios” o “Ginoo.” Kondi, diri sugad hito ha orihinal nga Kasuratan. Iginpakilala an Dios pinaagi han personal nga ngaran nga “Jehova” nga mababasa hin haros 7,000 ka beses ha orihinal nga Hebreo nga Kasuratan. (Eksodo 3:15; Salmo 83:18) Paglabay han mga tuig, tungod han kahadlok ha patootoo, waray na gamita han mga Judio an ngaran han Dios. Kamatay han mga apostol ni Jesus, ini nga patootoo nakaimpluwensya ha Kristiano nga kongregasyon. (Itanding ha Buhat 20:​29, 30; 1 Timoteo 4:1) An personal nga ngaran han Dios, nga Jehova, ginsaliwnan han Griego nga mga pulong nga Kyʹri·os ngan The·osʹ, nga nangangahulogan hin “Ginoo” ngan “Dios.” Ginbuhat ini han mga parakopya han mga bahin han Griego nga Kasuratan.

Pero makalilipay gud nga an ngaran nga Jehova waray kahadlok nga iginpahiuli han Bag-o nga  Kalibotan nga Hubad ha Kristiano Griego nga Kasuratan (“Bag-o nga Tugon”); ini nga ngaran mababasa hin 237 ka beses. Ini nga pagpahiuli han ngaran diri kay pagbuot han mga naghubad, lugod iginbasar ito ha maopay ngan metikuloso nga pag-aram. Pananglitan, an Lucas 4:18 nagkotar han mga pulong han Isaias 61:1. Ha orihinal nga Hebreo nga teksto, an ngaran nga Jehova mababasa dida hito nga bersikulo han Isaias. * Salit, husto gud nga ha Bag-o nga Kalibotan nga Hubad, an Lucas 4:18 iginhubad hin sugad hini: “An espiritu ni Jehova aadi ha akon kay ginpili niya ako ha pagpasamwak han maopay nga sumat ha mga pobre.”

An sugad nga mga hubad nabulig liwat ha mga magbarasa nga makasabot nga hi Jehova nga Dios iba ha iya bugtong nga Anak, hi Jesu-Kristo. Pananglitan, iginhubad han kadam-an nga mga bersyon an Mateo 22:44 hin sugad hini: “An Ginoo siniring ha akon Ginoo.” Pero hin-o an nakikiistorya ngan hin-o an ginkakaistorya? Ini nga bersikulo ginkotar tikang ha Salmo 110:​1, nga ha orihinal nga Hebreo nga teksto, mababasa an ngaran han Dios. Salit iginhubad han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad ini nga bersikulo hin sugad hini: “Hi Jehova nagsiring ha akon Ginoo: ‘Lingkod ha akon too tubtob nga ibutang ko an imo mga kaaway ha ilarom han imo mga tiil.’” Diri nagkikinahanglan hin hitaas nga edukasyon basi masabtan an ginsisiring han Kasuratan nga kaibahan ni Jehova nga Dios ngan han iya Anak. (Marcos 13:32; Juan 8:​17, 18; 14:28) Importante gud ito ha katalwasan han usa nga tawo. Kay an Buhat 2:21 nasiring: “An ngatanan nga natawag ha ngaran ni Jehova matatalwas.”

Husto Ngan Matin-aw

May iba pa nga mag-opay nga bahin nga iginlakip ha Bag-o nga Kalibotan nga Hubad. An surubdan nga Griego nga sinurat, nga metikuloso gud nga ginhimo nira Westcott ngan Hort, ginpili sugad nga nangunguna nga basihan han Ingles nga hubad. Ginsiguro gud nga an orihinal nga Griego maihubad hin husto ngan hin literal tubtob ha mahihimo ha simple ngan moderno nga linggwahe. Hito nga paagi, natipigan an estilo han orihinal nga mga sinurat ha Biblia, ngan mas masayon liwat ito sabton.

Pananglitan, ha Roma 13:​1, ginsagdonan ni apostol Pablo an mga Kristiano nga “magpasakop ha higtaas nga awtoridad,” o ha mga gobyerno. Damu nga hubad an nasiring nga ito nga mga gobyerno “ordinado han Dios” o “ginpili han Dios.” (King James Version; Jerusalem Bible) Ginagamit han iba nga monarkiya nga gobyerno ito nga hubad sugad nga basihan han ira pagin diktador. Pero may kalabotan han pagin literal ngan pagin husto, iginhubad han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad ini nga bersikulo sugad nga “an mga awtoridad nga aada yana iginbutang han Dios ha  ira relatibo nga posisyon.” * Masasabtan naton dinhi nga diri an Dios an nagpipili han mga magmarando ha kalibotan, pero gintutugotan niya nga magkaada hin awtoridad ito nga mga tawo nga diri independente ha usa kag usa​—kondi pirme ubos ha awtoridad han Dios.

An Bag-o nga Kalibotan nga Hubad nangangalimbasog liwat nga ipahayag an iba pa nga iginpapasabot han Griego nga mga berbo (verb). Ha damu nga moderno nga linggwahe, an mga berbo may iba-iba nga porma basi isumat an panahon han aksyon​—karuyag sidngon, kon ito ba ha naglabay, ha presente, o ha tidaraon. An Griego nga mga berbo nagsusumat liwat kon ano an klase han aksyon​—kon ito ba madaliay la, tapos na, o nagpapadayon pa. Pananglitan, tagda an ginsiring ni Jesus ha Mateo 6:33. An Griego nga berbo han pulong nga “pagpamiling” nagpapasabot hin nagpapadayon nga aksyon. Salit an bug-os nga kahulogan han mga pulong ni Jesus iginpapasabot hini nga hubad: “Kon sugad, padayon nga unaha niyo an pagpamiling han Ginhadian ngan han iya katadongan, ngan ini ngatanan idudugang ha iyo.” Ha pariho nga paagi, an Mateo 7:7 iginhubad nga: “Padayon nga mangaro kay ihahatag ito ha iyo, padayon nga mamiling kay hiaagian ito niyo, padayon nga magtuktok kay aabrihan kamo.”​—Kitaa liwat an Roma 1:32; 6:2; Galasia 5:15.

Ginpapangalimbasogan gud han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad nga matipigan an pagkapariho ngan pagkauruyon han importante nga mga termino. Pananglitan, an Griego nga pulong nga psy·kheʹ, iginhubad nga “kalag” ha tagsa nga teksto o ha footnote diin mababasa ito. Salit, masasabtan dayon han mga magbarasa nga an kalag diri imortal, diri pariho ha igintututdo han mga teoriya han iba nga relihiyon. An kalag nabubungkag, namamatay.​—Mateo 2:20; Marcos 3:4; Lucas 6:9; 17:33.

Mga Pangalimbasog Basi Mabasa an Biblia ha Bug-os nga Kalibotan

An pagpagowa han Kristiano Griego nga Kasuratan ha Waray-Waray tinikangan pa la. May plano nga ihubad an bug-os nga Biblia ha maabot nga panahon. Pero makakasarig ba an magbarasa nga an bersyon ha Waray-Waray husto ngan nagkakapariho sugad han Ingles?

Oo, kay ini nga paghubad may superbisyon gud han Nagmamando nga Lawas han Mga Saksi ni Jehova. Maaramon gud an ira desisyon nga pagbuhaton hin grupo o team an paghubad han Biblia ha iba nga linggwahe. Salit nag-organisa hin mga grupo han parahubad han Biblia ha damu nga linggwahe ha bug-os nga kalibotan. Gin-organisa an usa nga departamento nga gintatawag nga Translation Services ha sentro nga opisina han Mga Saksi ni Jehova ha Brooklyn, New York, basi mag-asikaso han panginahanglan han mga team, magbaton han mga pakiana, ngan magsiguro nga nagkakauruyon an iba-iba nga linggwahe han mga edisyon han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad. Naghimo liwat hin mapulsanon gud nga garamiton, pinaagi han kompyuter, nga daku gud nga bulig ha mga naghuhubad han Biblia. Pero hinumdumi: An paghubad nagkikinahanglan pa gihapon hin daku nga pangalimbasog han mga naghuhubad. Kondi daku gud an naibubulig han kompyuter basi magin masayon para ha mga team han Biblia inin daku nga buruhaton, nga ihubad hin husto ngan nagkakapariho an Bag-o nga Kalibotan nga Hubad sugad han Ingles nga bersyon. Labot pa, makikita liwat ha kompyuter kon paonan-o an tagsa nga Hebreo ngan Griego nga pulong iginhubad ha Ingles nga edisyon​—daku gud ini nga bulig ha mga naghuhubad ha pagpili hin katugbang nga mga pulong ha kalugaringon nga linggwahe.

An kalamposan hini nga mga kahikayan makikita gud ha mga resulta. Gin-aaghat ka namon nga usisahon an imo kopya han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Kristiano Griego nga Kasuratan. Mahimo ka magkaada hin kopya tikang ha nagpublikar hini nga magasin. Malilipay ka liwat han damu nga espesyal nga mga bahin hini: matin-aw, masayon basahon; may mga ulohan, nga mabulig ha imo nga mabilngan hin mas madagmit an pamilyar nga mga bersikulo; may detalyado nga mga mapa; ngan makaruruyag nga impormasyon ha apendise. Labaw ha ngatanan, makakasarig ka nga an imo mababasa dinhi hini nga Biblia husto gud nga nagpapahayag han mga pulong han Dios ha linggwahe nga ginagamit ha kada adlaw.

[Mga footnote]

[Retrato ha pahina 11]

Bag-o nga Kalibotan nga Hubad han Kristiano Griego nga Kasuratan

[Retrato ha pahina 11]

An mga nagsurat han Biblia pariho kan apostol Pablo nagsurat ha linggwahe nga ginagamit ha kada adlaw

[Retrato ha pahina 12]

Mga Bahin han Bag-o nga Kalibotan nga Hubad: An 1 Timoteo 3:​16, sugad han makikita ha Codex Sinaiticus, han ika-4 ka siglo C.E.

[Retrato ha pahina 12]

Ginsiguro gud nga an orihinal nga Griego maihubad hin husto ngan hin literal tubtob ha mahihimo ha simple ngan moderno nga linggwahe

[Retrato ha pahina 12]

Makaruruyag basahon tungod han masayon-basahon nga estilo han pagkasurat

[Retrato ha pahina 13]

Mga ulohan nga mabulig nga mabilngan hin mas madagmit an pamilyar nga mga bersikulo

[Retrato ha pahina 13]

Detalyado nga mga mapa nga mabulig ha magbarasa nga mas masabtan an mga lugar ha Biblia

[Retrato ha pahina 14]

Daku gud nga bulig ha Kristiano nga ministeryo an pagin matin-aw han “Bag-o nga Kalibotan nga Hubad”