INI nga puplunganon komon ha Este nga Aprika, ngan matin-aw nga iginpapakita hito an panhunahuna han damu ha bug-os nga kalibotan. Ito ba liwat an imo inaabat kon nangungutang ka ha imo sangkay o ha iba pa? Bisan kon usahay diri ito malikyan, maopay gud ba ito? Ano an mga peligro ngan problema ha pangutang?

Usa pa nga puplunganon han Swahili mahitungod ha pangutang an nasiring: “An pangutang ngan pagpautang nakakadaot hin pagkamagsangkay.” Oo, an pangutang mahimo makadaot hin relasyon ngan pagkamagsangkay. Bisan pa han mag-opay nga plano ngan motibo, diri pirme nahitatabo an imo ginlalaoman. Pananglitan, kon maiha na nga diri nababaydan an utang, mahimo masina an gin-utangan, magkaada tensyon, ngan posible madaot an relasyon han gin-utangan ngan han nangutang, bisan kon magparyente pa hira. Salit tungod kay an pangutang an kasagaran nga hinungdan hini, maopay nga hunahunaon ito sugad nga ultimo nga opsyon imbes nga siyahan nga solusyon han problema ha kwarta.

An pangutang mahimo liwat makadaot han relasyon han usa ha Dios. Paonan-o? An Biblia nasiring nga an maraot nga tawo tinuyo nga diri nagbabayad han iya utang. (Salmo 37:21) Iginpapatin-aw liwat hito nga “an parautang usa nga surugoon han urutangan.” (Proberbios 22:7) Sadang masabtan han nangutang nga tubtob nga diri pa hiya nakakabayad, may obligasyon hiya ha iya gin-utangan. Tinuod inin usa pa nga puplunganon ha Aprika: “Kon huhuramon mo an mga tiil han usa, magsisinunod-sunod ka ha iya.” Karuyag sidngon, kon an usa lubong ha utang, waray hiya kagawasan nga buhaton an iya karuyag.

Salit kinahanglan magin prayoridad han nangutang an pagbayad. Kay kon diri, posible nga magkaada mga problema. An damu hinduro nga utang nagriresulta hin duro nga istres, diri paghingaturog, sobra nga pagtrinabaho, pag-inaway han mag-asawa, kadaot han pamilya, ngan pagkihaay o kapriso. Salit maaramon an ginsisiring ha Roma 13:8: “Ayaw kamo pangutang hin bisan ano ha bisan hin-o, gawas la han paghigugma ha usa kag usa.”

Tungod hito ngatanan, maopay kon magin mabinantayon may kalabotan ha pangutang. Maaramon nga magpakiana: Kinahanglan ko gud ba mangutang? An katuyoan ba han akon pangutang amo an pagsalbar han akon panginabuhi basi maataman an akon pamilya? O karuyag ko la matagbaw an akon hingyap nga magkinabuhi lahos han akon maaakos? Kasagaran nga mas maopay nga magin kontento imbes nga pabug-atan an kalugaringon pinaagi han pangutang.

Syempre, may mga kahimtang nga bangin diri mo malikyan an pangutang sugad kon may emergency ngan kon baga hin waray na iba nga solusyon. Bisan pa hito, kon mangungutang an usa, sadang hiya magin tangkod. Paonan-o?

Siyahan, ayaw gud salingabota an usa tungod kay baga hin kwartahan hiya. Diri naton sadang hunahunaon nga obligado hiya nga buligan kita ha pinansyal o umabat nga diri kita obligado nga tumanon an aton iginsaad ha iya. Ayaw kaawa ha mga kwartahan.​—Proberbios 28:22.

Katapos, siguroha nga mabaydan an imo gin-utang, ngan buhata ito dayon. Kon an imo gin-utangan waray magsiring kon san-o ka sadang magbayad, ikaw an pagsiring kon san-o ka magbabayad, ngan tumana ito. Mas maopay kon maghimo kamo hin kasuratan ha iyo ginkasabotan basi malikyan an diri pagkasinabtanay. (Jeremias 32:9, 10) Kon posible, ikaw mismo an pagbayad basi personal ka nga makagpasalamat ha iya. Kon mahunahunaon ka ha pagbayad, matitipigan mo an maopay nga relasyon. Hi Jesus nagsiring ha iya Sermon ha Bukid: “An iyo ‘oo,’ sadang magin oo, ngan an iyo ‘diri,’ sadang magin diri.” (Mateo 5:37) Hinumdumi liwat an Bulawanon nga Surundon: “An ngatanan nga karuyag niyo buhaton ha iyo han mga tawo, buhata liwat niyo ha ira.”​—Mateo 7:12.

An Biblia may simple nga solusyon basi diri dayon mangutang. Nasiring ito: “Ha pagkamatuod, daku gud an bentaha han debosyon ha Dios, kon kontento kita ha kon ano an may-ada kita.” (1 Timoteo 6:6) Karuyag sidngon, an pagin kontento ha aton gintatag-iya amo an gimaopayi nga paagi basi malikyan an makasurubo nga mga resulta han pangutang. Kondi ha tinuod la, diri masayon an pagin kontento ha kalibotan diin an mga tawo karuyag dayon magkaada han ira mga ginhihingyap. Hini nga bahin, ginkikinahanglan an “debosyon ha Dios.” Ha ano nga paagi?

Tagda pananglitan an usa nga mag-asawa nga Saksi ha Asia. Han burobata pa hira, naaawa hira hadton may-ada kalugaringon nga balay. Salit pumalit hira gamit an kwarta nga ira natirok ngan gin-utang ha bangko ngan ha mga paryente. Kondi waray pag-iha, nabug-atan hira han ira binulan nga kabaraydan. Nagdugang hira hin trabaho ngan nag-inobertaym, salit gutiay na la an ira panahon para ha ira mga anak. “Mabug-at gud an akon ulo tungod ha istres, kaguol, ngan kakulang hin katurog. Baga hin diri na ako nakakaginhawa,” siring han bana.

Inabot an panahon, nahinumdoman nira an ginsiring ha 1 Timoteo 6:6 ngan nakapamurubuot nga an solusyon la han ira problema amo an pagbaligya han ira balay. Duha pa ka tuig an naglabay antes hira makatalwas han ira kabaraydan. Ano nga leksyon an ira hinbaroan? “An paghunahuna ha materyal nga mga butang uyon ha panhunahuna han Dios usa nga panalipod,” siring nira.

Damu an maaram han puplunganon nga gin-unabi ha tinikangan. Kondi waray ito makapugong ha mga tawo nga mangutang. Uyon ha mga prinsipyo ha Biblia nga ginhisgotan, diri ba maaramon nga hunahunaon an pakiana, Sadang ba ako mangutang?