1. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai ia Ekelesiasi 3:1, 7?

KO ʼIHI ʼe gutu palalau. Pea ko ʼihi leva ʼe fakalogologo. Ohage ko tona fakaha ʼi te vaega ʼae ʼe fakatafito ki ai tatatou alatike, ʼe ʼi ai he temi ke tou palalau ai pea mo he temi ke tou fakalogologo ai. (Lau ia Ekelesiasi 3:1, 7.) ʼE lagi tou loto ke palalau lahi age ʼihi tehina mo tuagaʼane kae palalau veliveli age ʼihi.

2. Ko ai ʼae ʼe tonu ke ina fakaha mai te temi ʼae ʼe tonu ke tou palalau ai pea mo te faʼahiga ʼave ʼo ʼatatou palalau?

² Ko te palalau ʼe ko he meʼa ʼofa mai ia Sehova. (Eke. 4:10, 11; Fkha. 4:11) Koia ʼe fakaha mai e Sehova ʼi te Tohi-Tapu pe ʼe feafeaʼi hatatou fakaʼaogaʼi lelei te meʼa ʼofa ʼaia. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaeni he ʼu faʼifaʼitaki mai te Tohi-Tapu, ka tokoni mai ke tou iloʼi te temi ʼae ʼe tonu ai ke tou palalau pea mo te temi ʼae ke tou nonofo fakalogologo. ʼE tou toe vakaʼi anai ʼe maʼuhiga kia Sehova moka tou palalau ki ʼihi. Kae tou talanoa muʼa ʼo ʼuhiga mo te ʼu lakaga ʼae ʼe tonu ke tou palalau ai.

3. Ohage ko tona ui ia Loma 10:14, ko te temi fea ʼae ʼe tonu ke tou palalau ai ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo tona Puleʼaga?

³ ʼE tonu ke tou nofo teuteu tuʼumaʼu pe ke tou palalau ʼo ʼuhiga mo Sehova pea mo tona Puleʼaga. (Mat. 24:14; lau ia Loma 10:14.) Ka tou fai feia, ʼe tou faʼifaʼitakiʼi ai ia Sesu. Neʼe haʼu tafito ia Sesu ki te kele moʼo akoʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo tana Tamai. (Soa. 18:37) Kae tou manatuʼi, ʼe toe maʼuhiga foki tatatou faʼahiga ʼave ʼo ʼatatou palalau. Koia, ka tou palalau ki ʼihi ʼo ʼuhiga mo Sehova, ʼe tonu ke tou fai ʼaki “he agamalū pea mo he fakaʼapaʼapa lahi.” ʼE tonu ke tou tokagaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe natou logoʼi pea mo ʼae ʼe natou tui ki ai. (1 Pet. 3:15) ʼE mole tou palalau feia pe anai kia natou ʼae ʼe fakalogo mai, kae ʼe tou toe akoʼi anai  natou pea ʼe lagi feala anai ke malave ki tonatou loto.

4. ʼO mulimuli kia Taaga Lea 9:9, kotea te ʼu fua lelei ʼe maʼu e ia ʼae ʼe tou palalau ki ai?

⁴ Ka tokagaʼi e te kau tagata ʼafeā ʼe ʼaoga ke foaki he tokoni ki he tehina peʼe ko he tuagaʼane, pea ʼe natou palalau ki ai. ʼE mahino ia, ʼe natou filifili anai te temi ʼae ʼe lelei ke natou fai te faʼahi ʼaia, ke ʼaua naʼa ufiufi. ʼE lagi ʼaoga anai ke natou atalitali, ke feala ai hanatou palalau ʼateaina pe mo ia. ʼE fakaʼapaʼapa tuʼumaʼu pe te kau tagata ʼafeā ki te matagafua ʼo ia ʼae ʼe natou palalau ki ai. Kae ʼe natou fakaha fakalelei age ki ai te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼae ka tokoni ki ai ke liliu ʼo poto. (Lau ia Taaga Lea 9:9.) He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou lototoʼa ʼo palalau fakahagatonu moka ʼe ʼaoga? Tou vakaʼi te kehekehe ʼo te ʼu faʼifaʼitaki ʼaeni: Ko he tagata neʼe tonu ke ina fakatonutonuʼi ʼona foha, pea mo te fafine neʼe tonu ke palalau ki he tagata ka ʼamanaki fakanofo ke hau ʼo ʼuhiga mo he tonu neʼe ina fai ʼe mole lelei.

5. Ko te lakaga fea ʼae neʼe tonu ke palalau fakahagatonu ai ia Eli?

⁵ Neʼe maʼu e te Pelepitelo Lahi ko Eli ʼona foha ʼe lua, pea neʼe ʼofa mamahi kia naua. Kae neʼe mole fakaʼapaʼapa te ʼu tama ʼaia kia Sehova. Neʼe nā fakahoko ni gaue maʼuhiga ʼi te tapenakulo he neʼe ko he ʼu pelepitelo. Kae neʼe nā fakaʼaogaʼi kovi tona pule ʼaia, ʼo nā meʼa noaʼi te ʼu molaga ʼae neʼe momoli kia Sehova, pea neʼe nā momoe mo te hahaʼi fafine. (1 Sam. 2:12-17, 22) ʼO mulimuli ki te Lao ʼa Moisese, neʼe tonu ke matehi te ʼu foha ʼo Eli. Kae neʼe mole fakatonutonuʼi malohi naua e Eli pea neʼe ina tuku ke hoko atu pe tanā gaue ʼi te tapenakulo. (Tet. 21:18-21) Neʼe kotea te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaia ʼa Eli? Neʼe ina ui fenei age ki ai: “Kotea ae e ke fakaapaapa age ai ki ou foha ia au?” Pea neʼe fakaha e Sehova ʼe mamate anai te ʼu tagata agakovi ʼaia.—1 Sam. 2:29, 34.

6. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai ia Eli?

⁶ ʼE tou taʼofi he ako maʼuhiga mai ia Eli. Kapau ʼe tou iloʼi neʼe agahala hotatou kaumeʼa peʼe ko hotatou kaiga, ʼe tonu ke tou palalau fakahagatonu age ki ai, pea mo fakamanatuʼi age te ʼu lao ʼa Sehova. Pea ʼe tou vakaʼi anai ke tokoni kia ia te ʼu tagata ʼae neʼe hinoʼi natou ki ai. (Sakp. 5:14) ʼE mole tou fia hage anai ko Eli, ʼo tou fakaʼapaʼapa lahi age ki hotatou kaumeʼa peʼe ko hotatou kaiga ia Sehova! ʼE moʼoni, ʼe tonu ke kita lototoʼa ʼo alu ʼo palalau kia ia ʼae ʼe tonu ke fakatonutonuʼi, kae ʼe ʼi ai anai ʼona fua lelei. Tou vakaʼi ʼi te lakaga nei te kehekehe ʼo te faʼifaʼitaki ʼa Eli pea mo ʼae ʼa te fafine Iselaele ko Apikaile.

7. He koʼe neʼe palalau ia Apikaile kia Tavite?

 ⁷ Ko Apikaile neʼe ko te ʼohoana ʼo Napale, te tagata maʼu koloa. Pea ko Tavite mo ʼana tagata neʼe natou feholaki mai te Hau ko Saulo. Neʼe natou nonofo mo te ʼu tagata tauhi ovi ʼa Napale pea mo puipui tanatou faga manu mai te hahaʼi kaihaʼa. Neʼe lotofakafetaʼi koa ia Napale? Kailoa. ʼI te temi ʼae neʼe kole e Tavite kia Napale ke ina foaki age ki ʼana tagata he meʼa kai mo he meʼa inu, neʼe ita pea neʼe ina tali koviʼi natou. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Neʼe loto ai e Tavite ke ina matehi ia Napale mo te ʼu tagata fuli ʼae neʼe gaue maʼa Napale. (1 Sam. 25:13, 22) Neʼe feala koa ke taʼofi te hoko ʼo te tuʼutamaki ʼaia? Neʼe mahino kia Apikaile neʼe ko te temi ʼaia neʼe tonu ke palalau ai. Koia, neʼe lototoʼa ai ʼo alu ʼo fakafetaulaki ki te ʼu toko 400 tagata ʼae neʼe pakupaku, mo iita pea neʼe ʼi ai ʼanatou mahafu. Neʼe toe lototoʼa foki ʼo alu ʼo palalau kia Tavite.

8. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼa Apikaile?

⁸ ʼI te temi ʼae neʼe felaveʼi ai ia Apikaile mo Tavite, neʼe lototoʼa ʼo palalau ki ai, mo ina fai ʼaki he fakaʼapaʼapa, ke lotolelei ia Tavite ʼo fetogi tana fakatuʼutuʼu. Neʼe faifakalelei ia Apikaile, logo la neʼe mole ina fai hana hala. Neʼe ina ui age kia Tavite ko ia ko he tagata agalelei mo faitotonu. Pea tahi ʼae meʼa, neʼe falala ia Apikaile ʼe tokoni anai Sehova kia ia. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Ohage pe ko Apikaile, ʼe tonu mo tatou ke tou lototoʼa ʼo palalau ki he tahi ʼe tou sio ʼe ʼamanaki ke ina fai he agahala mamafa. (Pes. 141:5) ʼE tonu ke tou fai ʼaki he fakaʼapaʼapa, kae ʼe tonu foki ke tou lototoʼa. Ka tou foaki he tokoni ki he tahi he ʼe tou ʼofa ia ia, ʼe tou liliu ai ko he kaumeʼa moʼoni.—Taag. 27:17.

9-10. Kotea ʼae ʼe tonu ke manatuʼi e te kau tagata ʼafeā moka natou tokoniʼi he tehina peʼe ko he tuagaʼane?

⁹ ʼE maʼua tafito ke lototoʼa te kau tagata ʼafeā moka tonu ke natou palalau kia natou ʼae neʼe agahala. (Kal. 6:1) ʼE toe agavaivai te ʼu tagata ʼafeā he ʼe natou manatuʼi ʼe natou agahala foki  mo natou totonu, pea ʼe lagi ʼaoga anai ʼi he ʼaho ke foaki age he tokoni. Logo la te faʼahi ʼaia, kae ʼe natou fakahoko pe tonatou maʼua ʼae ko te fakatonutonuʼi he tehina peʼe ko he tuagaʼane moka ʼe ʼaoga. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Pea ka natou tokoniʼi he tahi, ʼe natou faiga ke natou fakaʼaogaʼi lelei te meʼa ʼofa ʼae ko te palalau pea mo natou kataki fualoa. ʼE natou fia tokoni ki ʼonatou tehina he ʼe natou ʼoʼofa ia natou. (Taag. 13:24) Kae ʼe natou fai tafito te faʼahi ʼaia ʼuhi ko tonatou loto ʼae ke fakakololiaʼi ia Sehova, ke mulimuli ki ʼana lekula pea mo puipui te kokelekasio.—Gaue 20:28.

¹⁰ ʼO aʼu ki te lakaga nei, neʼe tou vakaʼi te ʼu aluʼaga ʼae ʼe tonu ai ke tou palalau. Kae ʼi ʼihi age aluʼaga, ʼe lelei age hakita mole gu. Kotea ʼae ʼe feala ke faigataʼa ai hatatou nofo fakalogologo ʼi te ʼu aluʼaga ʼaia?

11. Kotea te fakatata neʼe fakaʼaogaʼi e Sakopo, pea he koʼe ko he fakatata lelei ʼaia?

¹¹ ʼE feala ke faigataʼa ʼi ʼihi temi kia tatou hatatou nonofo fakalogologo. ʼI te Tohi-Tapu, neʼe fakaʼaogaʼi e Sakopo ʼi te tohi ʼae neʼe ina fai, he fakatata lelei moʼo fakaha te faigataʼa ʼo te fai ʼo te faʼahi ʼaia. Neʼe ina ui fenei: “Kapau ʼe mole lakahala he tahi ʼi hana palalau, ʼe ko he tagata haohaoa ia, ʼe feala ke ina toe puleʼi mo tona sino katoa.” (Sakp. 3:2, 3) ʼI te vaega ʼaia, ʼe fakaʼuhiga te kupu “puleʼi” ki te fakagutu ʼae ʼo te hosi. Moka tohoʼi e te tagata heka hosi te ʼu maea ʼo te fakagutu, ʼe feala ai ke ina taki te hosi ki te faʼahi ʼe ina loto ki ai peʼe ke tuʼu ai. Kae kapau ʼe ina tuku ifo te ʼu maea, ʼe mole kei ina puleʼi te hosi. Pea ʼe lele gaholo anai te hosi, ʼo feala ai ke lavea ʼo feia mo te tagata heka hosi. ʼO toe feia aipe, ʼe feala anai ke hoko he tuʼutamaki mo kapau ʼe mole tou faiga malohi ke tou nonofo fakalogologo. Tou vakaʼi he ʼu aluʼaga ʼe tonu ai ke tou nonofo fakalogologo.

12. Ko te temi fea ʼae ʼe tonu ai ke tou nonofo fakalogologo ai?

 ¹² Kotea ʼae ʼe ke fai moka ke felaveʼi mo he tehina peʼe ko he tuagaʼane ʼe ina iloʼi he ʼu meʼa kae ʼe mole tonu ke palalauʼi? Ohage la, ʼe ke feiloʼiʼaki mo he tehina ʼe maʼuli ʼi he fenua ʼe tapuʼi ai tatatou gaue. ʼE ke fehuʼi age anai koa pe ʼe feafeaʼi hanatou fakahoko te gaue? ʼE moʼoni, ʼe mole tou loto ke hoko he meʼa kia natou. ʼE tou ʼoʼofa ʼi ʼotatou tehina mo tuagaʼane, pea ʼe tou fia maʼu he ʼu logo ʼo ʼuhiga mo natou. ʼE tou toe fia palalau ʼi ʼatatou faikole ki te ʼu aluʼaga ʼae ʼe tau mo natou. Kae logo la te ʼu faʼahi ʼaia, ʼe ko te temi leva ʼaia ʼe tonu ai ke tou nonofo fakalogologo. ʼE mole ko hotatou ʼofa ki te tehina mo kapau ʼe tou fakaneke ia ia ke ina fakaha mai he ʼu logo ʼe mole tonu ke palalauʼi. Pea ʼe mole tou toe ʼofa ai foki ki te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe natou falala ki te tehina ʼaia. ʼE mahino papau ia, ʼe mole tou loto ke ʼasili faigataʼa age te aluʼaga ʼo ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe maʼuʼuli ʼi te ʼu fenua ʼe tapuʼi ai tatatou tauhi. Pea ʼi te tahi age faʼahi, ʼe mole fia palalau anai e he tehina peʼe ko he tuagaʼane mai te ʼu fenua ʼaia ʼo ʼuhiga mo te faʼahiga fakahoko ʼo tatatou tauhi ʼi ai.

13. Ohage ko tona fakaha ia Taaga Lea 11:13, kotea ʼae ʼe tonu ke fai e te kau tagata ʼafeā, pea kotea tona tupuʼaga?

¹³ ʼE tonu ke maʼuliʼi tafito e te kau tagata ʼafeā te pelesepeto ʼae ʼe tuʼu ia Taaga Lea 11:13, ʼo mole natou fakamatala he ʼu faʼahi ʼe tonu ke mole palalauʼi. (Lau.) ʼE mole ko he aluʼaga faigafua, tafito la moka kua ʼohoana he tagata ʼafeā. ʼE moʼoni, ʼe malohi tuʼumaʼu pe te ʼu felogoi ʼa he taumatuʼa moka nā faipalalau, mo fakaha te ʼu meʼa ʼae ʼi ʼona loto, mo ʼana manatu pea mo ʼona tuʼania. Kae ʼe iloʼi e te tagata ʼafeā ʼe mole tonu ke ina fakamatala age ki tona ʼohoana he ʼu aluʼaga ʼo natou ʼo te kokelekasio ʼe mole tonu ke palalauʼi. Kapau ʼe palalau ki ai, ʼe mole kei natou falala anai ki ai pea ʼe ʼulihi ai tona matagafua. ʼE mole feala ki te ʼu tehina ʼae ʼe ʼi ai ʼonatou maʼua ʼi te kokelekasio ke natou “malualoi” peʼe ke natou “kaka ʼi ʼanatou palalau.” (1 Tim. 3:8; nota.) ʼE mole feala ke natou faifatufatu. Kapau ʼe ʼofa te tagata ʼafeā ki tona ʼohoana, ʼe mole ina fakamatala anai he aluʼaga ʼe mole tonu ke ina iloʼi.

14. ʼE lava tokoni feafeaʼi ia te fafine ʼohoana ke taupau e tona ʼohoana ʼae ʼe tagata ʼafeā hona matagafua ʼe lelei?

¹⁴ ʼE lava tokoni te fafine ʼohoana ke taupau e tona ʼohoana hona matagafua ʼe lelei, ʼo mole ina fakakinauʼi ke ina fakamatala age he ʼu meʼa ʼe mole tonu ke palalauʼi. ʼI tana fai feia, ʼe lagolago ai ki tona ʼohoana, pea ʼe toe fakaʼapaʼapa ai kia natou ʼae ʼe falala ki tona ʼohoana. Kae ko te meʼa ʼae ʼe maʼuhiga age, ʼe ina fakafiafiaʼi te loto ʼo Sehova he ʼe lagolago ki te tokalelei mo te logo tahi ʼa te kokelekasio.—Loma 14:19.

15. Neʼe kotea te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu tagata ʼe toko tolu ʼae neʼe ʼomai kia Sopo, pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁵ ʼE lahi te ʼu ako ʼe feala ke tou taʼofi mai te tohi ʼo Sopo, ʼo ʼuhiga mo te temi ʼae ʼe tonu ke tou palalau ai pea mo tatatou faʼahiga ʼave ʼo ʼatatou palalau. Neʼe hoko kia Sopo he ʼu tuʼuga malaʼia. Hili ʼaia, pea neʼe ʼomai te ʼu tagata ʼe toko fa ke natou fakalotofimalieʼi ia ia pea mo foaki he ʼu tokoni. Neʼe fualoa te nonofo fakalogologo ʼa te ʼu tagata ʼaia. Ki muli age, neʼe palalau leva te foʼi toko tolu ko Elifasi, mo Pilitate, pea mo Tesofale. Kae neʼe ha ʼi ʼanatou palalau neʼe mole natou fakaʼaogaʼi te temi ʼae neʼe natou fakalogologo ai moʼo fakakaukauʼi te faʼahiga tokoni ka natou foaki kia Sopo. Neʼe natou faiga ke natou maʼu he ʼu fakamoʼoni moʼo tukugakoviʼi ai ia Sopo. Neʼe moʼoni ʼihi ʼo ʼanatou palalau, kae neʼe lahi age te ʼu palalau neʼe natou fai ʼo ʼuhiga mo Sopo pea mo Sehova neʼe kovi pea neʼe mole moʼoni. Neʼe fefeka tanatou fakamauʼi ia Sopo. (Sopo 32:1-3) Neʼe feafeaʼi ia Sehova? Neʼe kovi ʼosi  tona ita ki te ʼu tagata ʼaia ʼe toko tolu. Neʼe ina ui age kia natou neʼe natou fai he ʼu palalau ‘vale,’ pea neʼe ina fakatotonu age ke natou kole kia Sopo ke faikole maʼa natou.—Sopo 42:7-9.

16. Kotea te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai te ʼu faʼifaʼitaki kovi ʼa Elifasi, mo Pilitate, pea mo Tesofale?

¹⁶ ʼE lahi te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai te ʼu faʼifaʼitaki kovi ʼa Elifasi, mo Pilitate, pea mo Tesofale. ʼUluaki, ʼe mole tonu ke tou fakamauʼi ʼotatou tehina. (Mat. 7:1-5) ʼE tonu ia ke tou fagono lelei kia natou ʼi muʼa ʼo hatatou palalau. ʼE feala ai anai hatatou mahino ki tonatou aluʼaga. (1 Pet. 3:8) Lua, ka tonu ke tou palalau, tou fai ʼaki he agalelei pea ke moʼoni ʼatatou palalau. (Efe. 4:25) Tolu, ʼe tokagaʼi e Sehova ʼatatou palalau.

17. Kotea te ʼu ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼa Eliu?

¹⁷ Ko te fa tagata ʼae neʼe haʼu ʼo fakasiosio ia Sopo neʼe ko Eliu, ʼae neʼe kaiga mo Apalahamo. Neʼe fagono ki te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Sopo mo te ʼu tagata ʼae ʼe toko tolu. Neʼe ina tokagaʼi lelei ʼanatou palalau, he neʼe feala leva ke ina foaki fakahagatonu he tokoni kia Sopo kae ʼaki he lotomanavaʼofa, ke fetogi e Sopo tana manatu. (Sopo 33:1, 6, 17) Ko te meʼa ʼae neʼe maʼuhiga age kia Eliu neʼe ko te fakakololiaʼi ʼo Sehova, kae mole ko ia totonu peʼe ko he tahi age tagata. (Sopo 32:21, 22; 37:23, 24) ʼE tou ako te ʼu faʼahi ʼaeni mai te faʼifaʼitaki ʼa Eliu: ʼE ʼi ai te temi ke tou nofo fakalogologo ai pea mo fagono. (Sakp. 1:19) Pea ka tou foaki he tokoni, ʼe tou fai tafito anai he ʼe tou fia fakakololiaʼi ia Sehova, kae mole ko tatou totonu.

18. ʼE tou lava fakaha feafeaʼi ʼe maʼuhiga kia tatou te meʼa ʼofa ʼae ko te palalau?

¹⁸ ʼE tou fakaha ʼe maʼuhiga kia tatou te meʼa ʼofa ʼae ko te palalau, moka tou mulimuli ki te ʼu tokoni ʼa te Tohi-Tapu, ke tou palalau ʼi tona temi totonu pea mo tokaga ki te faʼahiga ʼave ʼo ʼatatou palalau. Neʼe tohi fenei e te Hau poto ko Salomone ʼaki te takitaki ʼa te ʼAtua: “O hage ko ni foi pome aulo i ni ipu siliva, e feia he palalau lelei ae nee teuteui, pea nee tautonu tona tuku.” (Taag. 25:11) Kapau ʼe tou fagono lelei moka palalau mai he tahi pea mo tou fakakaukau ʼi muʼa ʼo hatatou palalau, ʼe hage anai ʼatatou palalau ko he ʼu foʼi “pome aulo,” ʼe matalelei pea mo maʼuhiga. Pea ʼe malave lelei anai ʼatatou palalau, pe ʼe veliveli peʼe lahi, pea ʼe fiafia anai ia Sehova ia tatou. (Taag. 23:15; Efe. 4:29) ʼE ʼi ai koa he tahi age faʼahiga fai moʼo fakaha tatatou lotofakafetaʼi ki te meʼa ʼofa ʼaia mai te ʼAtua?