Mama ŵangu ŵaliji ni yaka 17 panapagwaga mu caka ca 1960. Baba ŵalesile mama ulombela mkanimbagwe. Une ni mama twatamaga yimpepe ni anganga m’katawuni kamwana kakolanjikwa kuti Burg, kakaliji m’cilambo ca East German. Ŵandu ŵajinji ŵa kweleku nganakulupililaga kuti kwana Mlungu mwati m’wejisoni twayiwonaga m’yoyo. Ya Mlungu yaliji yangapikanika ata panandi.

Pinakulaga, nasangalalaga mnope ligongo anganga ŵangu ŵasamalilaga cenene. Nakamucisyaga masengo gane. Mwambone, ŵangwesyaga m’citela kuti ngateje nyambi syakwe. Mpela mwanace, nayinonyelaga mnope yindu yeleyi. Kusala yisyene nasangalalaga kwabasi.

Panaliji ni yaka 7, cindu cakogoya candendecele. Pandaŵiji naliji ndili mu sitandade 2. Pinawujilaga kunyumba ndili mkutyocela ku sukulu, najimi panepakwe ni nakwesile cipolo ca magesi. Panakwesile mamita 8, shoko ca magesi cangamwile mwati nagwilile pasi ni komoka. Nasisimucile ndili kucipatala. Pandaŵiji, nasimonjile kuti makono gangu gawile. Gapile mnope ligongo ngosi jakwe jaliji jakogoya, mwati ŵasosekwaga kugakata kuti miyasi ja kutyocela m’makonoga jikajendelecela m’cilu cosope. Mama ni anganga yapwetece mnope mumtima. Mpela mwanace, nganinganisyaga kuti ngosiji mpaka jikwaye umi wangu wosope.

Panakopwece kucipatala kula, natandilesoni sukulu. Kusukuluko, acimjangu ŵasekaga, kunduta soni kusoma ni yindu ligongo lyakuti nganinapakombolaga kulicenjela. Ŵambecetelagasoni yacipongwe. Yosopeyi yambwetekaga mnope mumtima. Pambesi pakwe ŵandumisye kusukulu ja ŵanace ŵalemale. Sukuluji jaliji jagonela kukoko. Ligongo lyakuti sukuluji jaliji kutali, yasawusyaga mama ni anganga kuti ayiceje kukundola. Nawonaga pandaŵi jatuwugalile sukulu. M’yoyo, kwa yaka 10 naŵele ndili mkutama kusukulu kwakutalikangana ni mama soni anganga.

Nalijiganyisye kamulicisya masengo sajo mpela makono. Agambe ganisya, kamulicisya masengo yala yakusajo kuŵana supuni pakulya! Mkupita kwa ndaŵi nayisyoŵelele. Nalijiganyisyesoni kucapa meno ni kusakula umbo pakamulicisya masengo sajo. Mpaka nayikene pakulanjilaga ni sajo pakuŵecetana ni ŵandu. Sajo syangu syaliji mpela makono.

Panaliji kamnyamata, natandite kunonyela kuŵalanga mabuku ga sayansi gakusala ya yindu yakwamba  kuganicisya. Yeleyi yandendekasisye kuti ndande ganicisya ndili ngwete makono gakwendela magesi gakombola kutenda yindu jikape. Panakwanisye yaka 14, natandite kwemba sona. Pangwembile, nalipikanaga kuti ngulandanda ni mundu jwalijose. Mumtimamu natiga, ‘Kwemba, ngaŵa ngani! Jwalijose jwakusakwemba ali mundu jwamkulungwa, cinga akwete makono kapena iyayi.’

Natendaga yindu yakulekanganalekangana. Natandite masengo m’ciwanja cine ca ŵacinyamata, (Free German Youth) mwati naliji mlembela. Welewu waliji ukumu wekulungwa. Najinjilesoni m’kakuga kane kakwimba nyimbo, naŵalangaga ndakatulo pameso pa ŵandu, soni natendaga nawo maseŵela ga ŵandu ŵalemale. Kaneko, pambesi pakulijiganya, natandite masengo pa kampani jine mumsinda wetu. Nanonyelaga kuwala makono gakuŵicilila ligongo nasakaga kuti woneceje mpela mundu jwine jwalijose.

Lisiku line panajimi pakwelela sitima ja pamkuli kuti njawuleje kumasengo, mundu jwine jwayice. Mundujo jwambusisye naga ngumanyilila yakuti Mlungu mpaka akombole kumba makono. Nasimonjile mnope kupikana yeleyi. Atamose kuti nasacililaga ndili ngwete makono, nambo yakuti Mlungu mpaka ambe makonogo nayiwonaga kuti ngaŵa mkomboleka ata panandi. Nayiwonaga m’yoyo ligongo nakulupililaga kuti kwangali Mlungu. Kutandila papopo, nganisakaga kuwoneganasoni ni mundujo.

Pali papite ndaŵi, mjangu jwine jwambilanjile kumangwakwe. Patwakungulukaga, acinangologwe ŵatandite kuŵeceta ya Mlungu, ŵatiji lina lyakwe Yehofa. Kwa une, aka kaliji kandanda kupikana yakuti Mlungu akwete lina. (Salimo 83:18) Nambo mumtimamu natiji, ‘Kwangali Mlungu, cinga akuti lina lyakwe ŵani, yawo yeleyo. Cinalosye jemanjaji kuti akulambusya.’ Kuti yeleyi yikombolece, najiticisye kuti tutagulilaneje ya m’Baibulo. Nambo, pambesi pakwe yandemile kupeleka maumboni gakusisya kuti kwangali Mlungu.

Patwatandite kulijiganya yakulocesya ya m’Baibulo, mwapanandipanandi, nganisyo syakuti kwangali Mlungu sila syatandite kutyoka. Baibulo jalocesye yindu yejinji kalakala, nambo pali papite ndaŵi yakwanilicikwe. Lisiku line tuli mkulijiganya Baibulo, twalandanyisye yayikutendekwa masiku agano ni yakulocesya ya pa Matayo caputala 24, Luka caputala 21, soni 2 Timoteo caputala 3. Mpela mwayikusaŵela yangasawusya kwa dokotala kumanyilila ulwele wa mundu pambesi pakuti mundujo asasile yosope yayikumpweteka, yanalijiganyisye m’malembaga yambele maumboni gakusimicisya kuti tukutama mundaŵi jele Baibulo jikusati jili “masiku gambesi.” * Yaliji yakutesya lung’wanu kwabasi ligongo yigakusala malembago nayiwonaga ni meso gangu.

Nasimicisye kuti yanalijiganyaga yaliji yisyesyene. Kaneko, natandite kupopela kwa Yehofa Mlungu, soni nalesile kwemba, atamose kuti naŵele ndili mkwemba kwa yaka yakupunda 10. Najendelecele kulijiganya Baibulo ciŵandika caka cimo. Kaneko, pa April 27, 1986, nabatiswe. Ŵambatisye mwakusisa mu bafa jekulungwa jakojela ligongo pandaŵiji boma ja East Germany jalekasisye Ŵamboni kulalicila ni kusongana.

Ligongo lyakulekasya kulalicila ni kusonganaku, twatendega misongano jetu mwakusisa m’nyumba sya Ŵamboni acimjetu. Yeleyi yatendekasisye kuti manyiganeje ni Ŵamboni ŵamnono. Kaneko, acakulungwakulungwa ŵa boma ŵangundile kuti njawule m’cilambo ca West Germany. Boma ja cilamboci nganijalekasya Ŵamboni kusongana ni kulalicila. Kweleko, panapite kumsongano wekulungwa wakutagulila ya m’Baibulo, nasangalele mnope kwawona ŵakulambila acimjangu ŵajinji.

Paŵagambile kugwisya lipupa lyakulekanganya cilambo ca East Germany ni West Germany ni kuŵa cilambo cimo, Ŵamboni sya Yehofa kosope ŵatandite kusongana ni kulalicila mwamtendele. Sano aji jaliji ndaŵi jakuti tumlambileje Yehofa Mlungu mwagopoka. Nasacililaga kuti ndande kulalicila kwa ndaŵi jejinji. Nambo najogopaga kutanda kuŵecetana ni ŵandu ŵacilendo. Nalipikanaga mpela jwangali mate ligongo lya kulemalaku, soni kusyoŵelela kutama kumalo ga ŵalemalepe. Nambo mu 1992, nalinjile kulalicila kwa ma awala 60 mwesi umo. Pambesi pakwe nakombwele, mwati naliji jwakusangalala mnope. M’yoyo nasagwile kuti njendelecele kulalicila kwa ma awala 60 mwesi wuliwose, mwati nakombwele kutenda yeleyi kwa yaka ciŵandika yitatu.

Ngusakumbucila maloŵe ga m’Baibulo gakuti, “Ana ŵani ŵali ŵalepetale, une ni ngaŵasoni jwamlepetale?” (2 Akolinto 11:29) Atamose ndili jwamlemale, nambo ngusakombola kuganisya soni kuŵeceta. M’yoyo, ngusatenda yakomboleka kuti nakamucisyeje ŵane mwangasamala kandu ya kulemala kwangu. Ligongo lyakuti jwangali makono, ngusinapikanicisya ŵalemale acimjangu. Ngumanyilila mwakusapikanila mundu jwamlemale. Ndaŵi sine akusasacilila kutenda yineyakwe nambo akusalepela. Ngusinalimbikasya ŵandu wosope ŵakusalipikana m’yiyi. Ngusasangalala ni kutenda yeleyi.

Nambope, ndaŵi sine ngusatenguka. Ngusasacilila ndili ngwete makono. Ngusakombola kamula jika tumasengo twamwanamwana, nambo mwakulajilila. Ndaŵi syosope ngusajendela maloŵe gakuti, “Mu yindu yosope, ngusapataga macili kutyocela kwa jwele jwakusamba macili.” (Afilipi 4:13) Lisiku lililyose Yehofa akusangamucisya kuti ngomboleje kutenda yindu yakusosecela paumi. Ngusamanyilila kuti Yehofa ngananjasa. Ni ligongo lyakwe none jwangasaka kuleka kumtumicila.

Yehofa angamucisye kola liŵasa lyambone. Nalombele jwamkongwe jwambone, lina lyakwe Elke, mwati akusanonyela mnope. Konjecesya pelepa, Ŵamboni sya Yehofa pacilambo cosope ali acalongo acimjangu ŵangusalambila nawo Mlungu jumo. Wosope tuli m’liŵasa limo lyapacilambo cosope capasi.

Yaŵasasile Mlungu pakwamba ya cilambo ca Paladaiso yikusandamika mtima pasi. Ngumanyilila kuti Mlungu pacacilinganyaga ‘yindu yosope kuti yiŵe yasambano,’ cacilinganyasoni makono gangu. (Ciunukuko 21:5) Yaŵatesile Yesu ali pacilambo pano yikusangamucisya kulupilila yaŵalagwisye Mlunguyi. M’kati mwa yaka yamnono, Yesu jwakombwele kwaposya ŵalemale, soni ndaŵi jine jwawucisye liwiwi lya mundu jwine lyalyakatice. (Matayo 12:13; Luka 22:50, 51) Yaŵalagwisye Yehofa, pampepe ni yaŵatesile Yesu yikusanimbikasya kuti pamkaŵapa tinjiŵa mpela mundu jwalijose.

Nambo cangusasangalala naco mnope, cili kummanyilila Yehofa Mlungu. Jwalakwe aŵele mtati jwangu, mjangu, jwakundondoya, soni jwakumba macili. Ngusalipikana muŵapikanile Mwenye Daudi juŵalembile kuti, “Yehofa ali macili gangu . . . Mbocele cikamucisyo cakwe, mwati mtima wangu ukusangalala.” (Salimo 28:7) Ngangusaka kwasa usyesyene wa m’Baibulo unalijiganyisye. Ligongo nawupocele ndili jwangali makono.