Tuwanicisye kuti apite ku cilambo cine kwa ndaŵi jandanda. Akusimana ni ŵandu ŵacilendo, soni misyungu jawo, yakulya ni mbiya yosope yili yacilendo kwa wawojo. Mwangakayicila, mpaka yasokonasye.

Mpaka apikanesoni mwakulandanamo pakuŵalanga Baibulo kwa ndaŵi jandanda. Akusaŵa mpela akuwujila mundaŵi jamunyuma, yampaka yiŵe yacilendo kwa wawojo. Akusasimana ni ŵandu ŵane ŵakolanjikwa Afilisiti, akusasimanasoni misyungu jine jacilendo mpela ‘kupapula yakuwala,’ kapena kulijiganya ya cakulya cine cakolanjikwa mana soni likobili lyakolanjikwa dalakima. (Ekisodo 16:31; Yoswa 13:2; 2 Samueli 3:31; Luka 15:9) Yosopeyi komboleka kuŵa yakusokonasya. Mpela mwampaka yiŵele ali apite ku cilambo cine, ana nganaŵa asangalele kuti mundu jwine ŵakamucisye kupikanicisya yindu?

Kutandila pandaŵi jele Malemba gapajika ŵagalembile m’yaka ya m’ma 1500 B.C.E., papali ŵandu ŵaŵakamucisyaga ŵane kugapikanicisya Malembaga. Mwambone, Mose, juŵaliji jwandanda kulongolela mtundu wa Yisalayeli, ‘ŵatagulilaga’ Malemba.—Deuteronomo 1:5.

Pali papitile yaka ciŵandika 1,000, papalipe ŵandu ŵakuŵajilwa ŵaŵajiganyaga Malemba. Mu 455 B.C.E., likuga lyekulungwa lya Ayuda, kupwatikapo ŵanace ŵajinji, ŵasongene pa luŵala mu msinda wa Yelusalemu. Ŵakwiganya Baibulo ‘ŵaŵalangaga buku [japajikajo], soni ‘ŵakamucisyaga ŵanduwo kupikanicisya gopolela kwa yaŵalasilejeyo.—Nehemiya 8:1-8.

Pali papitile yaka 500, Yesu Klistu ŵakamulagasoni masengo gakwiganya ŵandu. M’yoyo ŵamanyikaga mnope kwa ŵandu mpela jwakwiganya. (Yohane 13:13) Yesu ŵajiganyaga palikuga, atamosesoni mundu jwalijose pajikapajika. Pa ndaŵi jine jwalakwe ŵaŵecete ngani ali petumbi ni ŵajiganyisye ŵandu ŵajinji, mwati “likuga lya ŵanduwo lyasimonjile mnope ni yaŵatiga pakwiganya.” (Matayo 5:1, 2; 7:28) Mu 33 C.E., Yesu ŵaŵecetene ni ŵakulijiganya ŵakwe ŵaŵili paŵajendaga mu msewu wakwawula ku musi wine ciŵandika ku Yelusalemu, soni ŵaliji mkutagulila Malemba mwakupikanika cenene.—Luka 24:13-15, 27, 32.

Ŵakulijiganya ŵa Yesu ŵalijisoni ŵakwiganya Maloŵe ga Mlungu. Pa ndaŵi jine, nduna ja ku Itiyopiya jaŵalangaga ndime jine jakwe m’Baibulo. Jwakulijiganya Filipo ŵamjawulile ni kum’wusya kuti, “Nambo mkupikanicisya yamkuŵalangayo?” Ndunajo jajanjile kuti, “Ana mpaka mbikanicisye catuli pali pangali mundu jwakungamucisya?” Kaneko Filipo ŵamkamucisye kupikanicisya gopolela kwa ndime jiŵaŵalangangajo.—Masengo 8:27-35.

Mwakulandana ni ŵakwiganya Baibulo ŵakala, moŵa agano Mboni sya Yehofa sikamula masengo gakwiganya ŵandu Baibulo m’yilambo 239. (Matayo 28:19, 20) Cijuma cilicose, akusiŵakamucisya ŵandu ŵakupunda 9 miliyoni kujipikanicisya Baibulo. Ŵajinji mwa ŵanduŵa akusaŵa kuti nganaŵa Aklistu. Majiganyoga gali galulele soni mpaka gatendeceleje kumangwawo kapena pamalo gane gakuŵajilwa. Ŵandu ŵane akusasangalala kutenda lijiganyoli pa foni kapena pa kompyuta.

Naga akusaka kumanyilila yejinji yakwamba Baibulo, ŵaŵende ŵa Mboni sya Yehofa kuti ŵakamucisye. Pakulijiganya caciyiwona kuti Baibulo nganijiŵa buku jakusawusya kujipikanicisya, nambo jili ‘jakamucisya pa kwiganya, kwamuka, soni kongola yindu,’ kuti aŵe ‘ŵakuŵajilwa cenene soni ŵakoseka mwakwanila kutenda masengo galigose gambone.’—2 Timoteo 3:16, 17.