1, 2. Nap’an ni ga ra chuw ko teliw ni googsur, ma mang deer e thingar kum fithem riy? Ga be lemnag, ma mang nib ga’ fan e re deer ney?

SUSUN ni kam pirieg ni bay e yub ko gin ni ga ma par riy. Sana kam nang ni bay be’ ni keb i puog bogi ban’en ni bay e yub riy e ngaram, ma rayog ni k’aring e m’ar fa nim’ ko pi yub nem. Ere mang e ga ra rin’? Rib mudugil ni ga ra chuw. Machane, sana ga ra fithem ni nge lungum, ‘Ke af boch e pi yub nem ngog fa dawor?’

² Taareb rogon ko pi yurba’ i teliw ni googsur. Be yog e Bible ni teliw ni googsur e yad ma fil boch e machib ni yugu ban’en ngak e girdi’ ma ba alit e ngongol rorad. (2 Korinth 6:17) Arfan nthingar ni chuw ko “Babylon nib Gilbuguwan” ni be yip’ fan e pi yurba’ i teliw ni googsur. (Revelation 18:2, 4) Kam rin’ e re n’ey, fa? Faanra kam rin’, ma rib manigil. Machane, gathi kemus ni ngam chuw ko pi yurba’ i teliw ni googsur, ya ku bay ban’en nthingar kum rin’. Thingar mu fithem ni nge lungum, ‘Gur, ka bay boch ban’en ni ma rin’ e pi  yurba’ i teliw ni googsur ni kug ma un ngay?’ Ngad weliyed boch e pi n’ey.

3. (a) Mang e be yog e Bible u murung’agen e liyos ni ma meybil boch e girdi’ ngay? Mang fan nra mo’maw’ rok boch e girdi’ ni ngar digeyed e meybil ko liyos? (b) Mang e thingar mu rin’ ko pi n’en ni bay rom ni fan ko liyor ni googsur?

³ Boch e girdi’ e ke n’uw nap’an ni bay e liyos u taferad ni yad ma meybil ngay. Ku arrogom, fa? Faanra arrogon, ma sana ga ma lemnag nib mo’maw’ rom ni ngam meybil ngak Got ndab mu fanay e liyos. Ma sana ku bay boch e pi n’ey ni kab ga’ fan u wan’um. Machane bay rogon ni ke yog Got ni ngaun liyor ngak, ma liyos e reb e ban’en ni be yog e Bible ni dabun Got ni ngaud meybilgad ngay. (Mu beeg e Exodus 20:4, 5; Psalm 115:4-8; Isaiah 42:8; 1 John 5:21) Ere, rayog ni ngam par ni gab mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor ni faan ga ra chuweg e pi n’en ni bay rom ni yima fanay ko liyor ni googsur. Faanra ba “fanenikan” Jehovah e pi n’em, maku arrogom nthingar kum fanenikay.​—Deuteronomy 27:15.

4. (a) Uw rogon ni kad nanged nib m’ay fan ni ngad meybilgad ko girdi’ rodad ni kar m’ad kakrom? (b) Mang fan ni tay Jehovah chilen ngak e girdi’ rok kakrom ndab ra uned nga ngongolen e pig?

⁴ Boch e girdi’ e yad ma meybil ngak e girdi’ rorad ni kar m’ad. U m’on ndawor ra filed e tin riyul’ u Bible ma yad ma lemnag ni piin ni kar m’ad e yad bay u reb e giyow ko kan nrayog ni ngar gafgowniged fa ra ayuweged e piin ni ka yad ba fas. Sana kafram e ga ma rin’ boch ban’en ni fan e ngam felfelan’nag e girdi’ rom ni kar m’ad. Machane rogon ni kad filed ko Guruy ni 6, e piin  ni kar m’ad e dakuriy ban’en ni yad manang ma gathi yad bay u bang ni ka yad ba fas. Ere dariy rogon ni ngan non ngorad. Sana yima lemnag ni ma non e piin ni kar m’ad, machane bin riyul’ riy e pi moonyan’ e yad be non. Aram fan ni tay Jehovah chilen ngak piyu Israel kakrom ndab ur nonad ngak e piin ni kar m’ad fa ra uned nga ngongolen e pig.​—Mu beeg e Deuteronomy 18:10-12.

5. Mang e rayog ni ngam rin’ nfaanra ka um un ko meybil ko liyos nge meybil ngak e piin ni kar m’ad?

⁵ Faanra ka um un ko meybil ko liyos nge meybil ngak e piin kar m’ad, ma mang e ngam rin’? Ngam beeg ma ga fal’eg i lemnag boch e thin nu Bible ni be tamilangnag rogon e pi n’ey u wan’ Got. Mag meybil ngak Jehovah ni gubin ngiyal’ ma gog ngak ni gab adag ni ngam par ni gab mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor, mag ning e ayuw ngak nge ayuwegem ni nguum fol ko thin rok.​—Isaiah 55:9.

6, 7. (a) Christmas e madnom ko mang? I un e tin som’on e Kristiano ko re madnom nem fa danga’? (b) Madnom ko rofen nni gargeleg be’ riy ni un tay u nap’an e tin som’on i gachalpen Jesus e bay rogon ko mang?

⁶ Faanra ma un be’ ko pi madnom ni ma tay e pi yurba’ i teliw ni googsur ma de fel’ e liyor rok u wan’ Got. Mu lemnag e madnom ko Christmas. Yima yog ni Christmas e aram e madnom ko rofen nni gargeleg Jesus Kristus riy. Boor raba’ e teliw ni ma madnomnag e Christmas. Machane dariy e mich riy ni i madnomnag e tin som’on i gachalpen Jesus e Christmas. Reb e babyor e gaar: “L’agruw miriay e duw nga tomuren nni gargeleg Kristus ma dariy be’ nri manang e rofen nni gargeleg riy maku dariy be’ ni be lemnag ni nge nang.”

⁷ Mus nfaanra manang pi gachalpen Jesus e rofen nni gargeleg riy maku dab ra madnomnaged. Mang fan? Ya reb e babyor e be yog ni tin som’on e Kristiano e yad manang ni “goo piin ni yad ma liyor nga boch e got ni googsur e yad ma madnomnag e rofen nni gargeleg be’ riy.” (The World Book Encyclopedia) Kemus ni l’agruw ni’ e be yog e Bible nni madnomnag e rofen nni gargelegrow riy kakrom. Gali cha’ ney e l’agruw i pilung nda ur liyorgow ngak Jehovah. (Genesis 40:20; Mark 6:21) Ku yima tay e pi madnom ney ni fan ko pi got ni googsur kakrom. Bod ni May 24 e aram e rofen ni yima madnomnag Diana riy ni got rok piyu Roma. Ma bin migid e rran ngay e yad ma madnomnag Apollo ni got ko yal’. Ere, ba tamilang ni madnom ko rofen nni gargeleg be’ riy e gathi sum ko tin riyul’ e Kristiano, ya sum rok boch e girdi’ ni yad ma liyor nga boch e got ni googsur.

8. Mang rogon e madnom ko rofen nni gargeleg be’ riy nga boch ban’en nde riyul’ ni ke mich u wan’ e girdi’?

 ⁸ Ku bay reb i fan nda i madnomnag e tin som’on e Kristiano e rofen nni gargeleg Jesus riy. Manang pi gachalpen ni madnom ko rofen nni gargeleg be’ riy e ba l’ag rogon nga boch ban’en nde riyul’ ni ke mich u wan’ e girdi’. Bod ni piyu Greece nge piyu Roma kakrom e ba mich u wan’rad nra ni gargeleg be’ ma bay reb e kan ni ma yib ni aram e nge ayuweg u n’umngin nap’an e yafas rok. Piin ni gathi yad e Kristiano kakrom e ur madnomnaged e rofen nni gargeleg be’ riy ni bochan e yad be lemnag nra ayuweg e got rorad e cha’nem. Ere, rib tamilang ni dabun Jehovah ni ngan tay e madnom nib l’ag rogon ngak Jesus, ma bay rogon ko pi madnom ni ma tay e piin ni ke mich u wan’rad boch ban’en nde riyul’. (Isaiah 65:11, 12) Ere, mang fan ni boor e girdi’ ni ma madnomnag e Christmas?

9. Mang fan ni yibe madnomnag e rofen nni gargeleg Jesus ko December 25?

⁹ In miriay e duw nga tomuren Jesus mfini tay e girdi’ ni December 25 e aram e rofen nni gargeleg Jesus riy. Machane ba tamilang ni gathi aram e rofen nni gargeleg Jesus, ya ra yan i aw nni gargeleg ko pul ni October. * Ere, mang fan ni tay e girdi’ ni December 25 e aram e rofen nni gargeleg Jesus riy? Boch e girdi’ ni u rogned ni yad e Kristiano e “yad baadag ni nge taareb rogon e rofen nni gargeleg Jesus riy ko madnom ko yal’ ni ma tay piyu Roma ni yad ma meybil nga boch e got ni googsur.” (The New Encyclopædia Britannica) Ra December u ngal’an e garbeb ma piin yad ma liyor nga boch e got  ni googsur e yad ma tay boch e madnom ni fan e nge sul bayay gowelngin e yal’ nge ramaen. Ere, yima tay ni December 25 e aram e rofen ni ma sul gowelngin e yal’ riy. Ma bochan ni baadag e pi tayugang’ ko teliw ni yad ma yog ni yad e Kristiano ni nge un e piin yad ma liyor ko pi got ni googsur ko teliw rorad, ma aram fan ni kar uneged e pi yalen nge pi madnom ney ko machib rorad. *

10. Mang fan nda i madnomnag boch e girdi’ e Christmas kafram?

¹⁰ Kab kafram i yib ni kan nang rogon ni sum e Christmas. U thilin e pi duw ni 1601 nge yan i mada’ ko 1700 ma da un madnomnag e Christmas u Ngalis ngu yu yang u Meriken ni bochan e kan nang ndariy u Bible. Ngiyal’ nem e ra dabi yan be’ ko maruwel ko rofen ni Christmas ma yima bakkingnag. Machane, boch nga tomuren mu kun sul ngan tayfan e pi yalen nem ni un fol riy kakrom, mu kun puthuy boch nib beech ngay. Ma ka aram nap’an i yib ni ke par e Christmas nib madnom nib ga’ ni yima tay u yooren e nam u fayleng. Machane, piin ni yad baadag ni ngar felfelan’naged Got e darur uned i madnomnag e Christmas nge ku boch e madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng ni bochan e sum ko piin yad ma liyor nga boch e got ni googsur maku bay rogon ko teliw ni googsur. *

11. Mang fan ni ma un boch e girdi’ ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng? Mang e thingari ga’ fan u wan’dad?

¹¹ Boch e girdi’ e yad manang ni Christmas nge ku boch e madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng e sum ko piin ni ur liyorgad nga boch e got ni googsur kakrom. Machane yad ma lemnag ndariy e kireb riy ni ngar uned ngay. Bin riyul’ riy, e yooren e girdi’ e yad ra un ko pi madnom ney ma darur lemnaged ni bay rogon ko liyor ni googsur. Pi madnom ney e ku ma kunuy girdien e tabinaw nga taabang. Aram rogon ni ga ma lemnag, fa? Faanra aram rogon u wan’um, ma dabisiy nib mo’maw’ ngom ni ngam par ni gab mudugil ni fan ko tin riyul’ ni bochan e kab t’uf rom girdien e tabinaw rom. Dab mu pagtalin ni en ni sunmiy e tabinaw ni aram Jehovah, e baadag ni ngam pared girdien e tabinaw rom nib fel’ thilmed. (Efesus 3:14, 15) Machane, ka boor e kanawo’ nrayog ni ngam rin’ e re n’ey riy ma kag be par nib fel’ e tha’ u thilmew Got. I tamilangnag apostal Paul e n’en susun e nge ga’ fan u wan’dad ni gaar: “Mu guyed rogon ngam nanged e n’en ni ir e mm’agan’ Somol ngay.”​—Efesus 5:10.

12. Mu weliy ko uw rogon nthingar dab da uned ko pi madnom nge yalen ni sum rok e piin ni ur liyorgad ko pi got ni googsur kakrom.

¹² Sana ga be lemnag ni pi madnom ney ni yima tay e ngiyal’ ney e gathi yima tay ni bochan e bay rogon ko gin ni sum riy. Gur, rib ga’ fan ni ngan lemnag e gin ni sum e pi madnom ney riy? Arrogon, rib ga’ fan! Rayog ni ngan susunnag nga ba okas ni kam guy ni ke n’ag be’ u kanawo’. Ga ra fek ngam koy? Dabisiy ni danga’, ya ba alit. Ere, ku arrogon e pi madnom ni ma tay e girdi’ nu  fayleng ni gowa ban’en nib fel’ machane ke sum rok e piin ni ur liyorgad nga boch e got ni googsur kakrom. Ere, faanra ngad pired ni gad ba mudugil ko tin riyul’ ma thingari taareban’dad ko n’en ni yog Isaiah ni profet ni gaar: “Dab mmathgad nga ban’en ni ke yog e motochiyel ndab mmathgad ngay.”​—Isaiah 52:11.

13. Mang magawon e ra yib ngom u nap’an ni ga ra turguy ndab kum un ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng?

¹³ Ga ra turguy ndab kum un ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng ma ra yib boch e magawon ngom. Sana ra balyangan’ e girdi’ u tabon e maruwel rom nga fan nda ku mur un ko pi madnom nem. Ma uw rogon nfaanra pi’ be’ e tow’ath ngom u nap’an e Christmas, ga ra fek fa ga be lemnag nde fel’ ni ngam fek? Ma uw rogon nfaanra de taareb e michan’ romew e en mabgol rom? Mang e ga ra rin’ ma dabi kireban’ e bitir rom ni bochan e darur uned ko pi madnom nem?

14, 15. Mang e ngam rin’ nfaanra yog be’ ngom e “Merry Christmas” fa “Happy New Year,” fa pi’ e tow’ath ngom?

¹⁴ Ra ngan pithig e pi magawon ney mab t’uf e gonop. Faanra yog be’ e “Merry Christmas” fa “Happy New Year” ngom ma rayog ni nga mog e magar ngak. Ma faanra be’  ni gimew nga maruwel e ke yog ngom, ma rayog nim weliy boch ban’en u murung’agen e michan’ rom ngak. Machane, mu rin’ u fithik’ e gonop ya be gaar e Bible: “Gubin ngiyal’ nthingar umogned e thin ngorad nib fel’ ma ba’ fan, ma thingar mu nanged rogon ni ngam pied e fulweg nib mat’aw ko tin ni ke fith be’ nge be’ ngomed.” (Kolose 4:6) Mu ayuw u rogon ni ga ra weliy fan ngak e n’en ni ke michan’um ngay, ma dab mu darifannag. Mu tamilangnag ngak ndariy ban’en nib kireb riy ni ngan pi’ e tow’ath ngak be’ fa ngan tay bochi abich, machane rayog ni ngan rin’ u ba ngiyal’ ni gathi ngiyal’ nem.

¹⁵ Ma uw rogon nfaanra baadag be’ ni nge pi’ e tow’ath ngom? Binem e be yan u rogon, ya sana ra gaar ngom: “Gu manang nda mur un ko re madnom ney, machane gu baadag ni nggu pi’ e re tow’ath ney ngom.” Sana ga ra turguy u wan’um ni ga ra fek fare tow’ath ma gathi ga be un ko re madnom nem. Machane, faanra de nang faen ke pi’ e tow’ath ngom rogon e michan’ rom, ma rayog ni nga mog ngak nda mur un ko re madnom nem. Re n’ey e ra tamilangnag ngak fan ni kam fek fare tow’ath ma da nim pi’ reb ngak. Ma reb riy, e faanra pi’ be’ e tow’ath ngom ya nge m’ug nda mur fol ko n’en ke michan’um ngay fa nge yag ban’en ngom, mab fel’ ndab mu fek.

16. Uw rogon ni ngam gonopiy rogon e n’en dab mu rin’ ni bay rogon ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng?

¹⁶ Uw rogon nfaanra de taareb e michan’ romed chon e tabinaw rom? Faanra aram rogon, ma kub t’uf e gonop. De t’uf ni ngam togopuluw ngorad u  murung’agen e pi yalen nge pi madnom ni yad ma un ngay. Ya ngam tayfan e tin kar dugliyed ni ngar rin’ed ni bod gur ni kag baadag ni ngar ted fam ko n’en ni kam dugliy ni ngam rin’. (Mu beeg e Matthew 7:12.) Mu ayuw ni nge dab mu rin’ ban’en nra m’ug riy ni gowa ga be un ko pi madnom nem. Ma faanra ban’en ndariy rogon ko re madnom nem ma kub t’uf ni ngam fal’eg i lemnag ko som’on. Gubin ngiyal’ ni ngaum ngongol u rogon ndabi magawon e nangan’ rom.​—Mu beeg e 1 Timothy 1:18, 19.

17. Mang e ga ra rin’ ma dabi kireban’ e bitir rom ni bochan e darur uned ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng?

¹⁷ Mang e ga ra rin’ ma dabi kireban’ e bitir rom ni bochan e darur uned ko pi madnom ni ma tay e girdi’ nu fayleng? Re n’ey e be yan u rogon e tin ni ga ma rin’ ni fan ngorad u yugu boch e tayim. Boch e gallabthir e yad ma tay boch e tayim ni ngar pied e tow’ath ko pi bitir rorad. Bin th’abi fel’ e tow’ath nrayog ni ngam pi’ ngak fakam e aram e tayim rom.

18. Uw rogon nra ayuwegem e pi muulung ni ma tay e Kristiano ni ngam par ni gab mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor?

¹⁸ Ra ngad fel’gad u wan’ Got ma thingar da digeyed e machib ni googsur ma gad par nib mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor. Mang e ba muun ko re n’ey? Be gaar e Bible: “Nge bagadad ma ngi i lemnag bagadad, ma nge bagadad ma ngi i ayuweg bagadad ma be dag ngak nib t’uf rok ma be rin’ e tin nib fel’ ngak. Ma ngad guyed rogon ndab da paged e muulung rodad, ni bod rogon ni be rin’ boch e girdi’. Ma nge bagadad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad, ngari gel ni fan e gimed be guy ni Chirofen ni bay yib Somol riy e be chugur.” (Hebrews  10:24, 25) Ra um un ko pi muulung ni ma tay e Kristiano ma rayog ni ngam liyor ku Got u rogon nib m’agan’ ngay. (Psalm 22:22; 122:1) Ya pi muulung ney e ‘ra fel’ rogodad riy.’​—Roma 1:12.

19. Mang nib ga’ fan ni ngam weliy ngak e girdi’ e n’en kam fil u Bible?

¹⁹ Ku reb e kanawo’ nra ayuwegem ni ngam par ni gab mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor, e ngam weliy ngak e girdi’ e n’en ni kam filed e Pi Mich Rok Jehovah u Bible. Boor e girdi’ ni ke kireban’rad ma ke gafgow lanin’rad ni bochan e tin nib kireb ni be buch u fayleng e ngiyal’ ney. Sana ga manang boch e pi girdi’ nem. Ere, mang ndab mu weliy ngorad e n’en ni kam fil u Bible? Ra um chag ngak e tin riyul’ e Kristiano ma ga weliy ngak e girdi’ e n’en kam fil u Bible, ma rayog ni ngam digey e pi machib nge yalen ko teliw ni googsur. Ma dab mu pagtalin ni faan ga ra par ni gab mudugil ni fan ko bin riyul’ e liyor ma ga ra felfelan’ me tow’athnagem Got.​—Malaki 3:10.