Daniel 2:1-49
-
Nabucodonosoreʼ ku chiʼichnaktal yoʼolal baʼax tu wayakʼtaj (1-4)
-
Mix máak páajchaj u yaʼalik baʼax u kʼáat u yaʼal le wayakʼoʼ (5-13)
-
Danieleʼ ku kʼáatik u yáantaj Dios (14-18)
-
Ku alabartaʼal Dios úuchik u tsʼáaik ojéeltbil le secretooʼ (19-23)
-
Danieleʼ ku yaʼalik baʼax tu wayakʼtaj le reyoʼ (24-35)
-
Le baʼax u kʼáat u yaʼal le wayakʼoʼ (36-45)
-
Le tuunichoʼ ku xiixkúuntik le imagenoʼ (44, 45)
-
-
Ku yeʼesaʼal respeto tiʼ Daniel tumen le reyoʼ (46-49)
2 Dos años káajak u reinar Nabucodonosor ka tu wayakʼtaj jujunpʼéel baʼaloʼob, letiʼeʼ sen chiʼichnakchaji,+ le oʼolal maʼ tu páajtal kaʼach u wenel.
2 Letiʼ túuneʼ tu yaʼalaj ka muchʼkíintaʼak tuláakal le sacerdoteʼob ku beetkoʼob magiaoʼ, le máaxoʼob ku chuchuknaʼatkoʼob baʼax ku taal u kʼiinoʼ, le j-meenoʼoboʼ bey xan le caldeoʼoboʼ,* tu muchʼkíintoʼob utiaʼal ka u yaʼaloʼob tiʼ le rey le baʼaxoʼob tu wayakʼtoʼ. Tuláakal túun le máakoʼobaʼ ookoʼob tu yiknal le reyoʼ ka waʼalajoʼob tu táan.+
3 Le rey túunoʼ tu yaʼalajtiʼob: «Yaan baʼax tsʼoʼok in wayakʼtik, yéetel jach chiʼichnaken tumen in kʼáat in wojéelt baʼax le tin wayakʼtoʼ».
4 Le caldeoʼob túunoʼ tu yaʼaloʼob tiʼ le rey ichil le idioma arameooʼ:*+ «Yuum rey, kuxlakech utiaʼal mantatsʼ. Tsikbalttoʼon le baʼax ta wayakʼtoʼ ka k-aʼaltech baʼax u kʼáat u yaʼale».
5 Le rey túunoʼ tu núukaj tiʼ le caldeoʼoboʼ: «Lelaʼ letiʼe baʼax tsʼoʼok in chʼaʼtuklikaʼ: wa maʼ ta waʼalikeʼexten baʼax tin wayakʼtaj yéetel baʼax u kʼáat u yaʼaleʼ, yaan u xeʼexetʼaʼal a wíinklileʼex. Tsʼoʼoleʼ a wotocheʼexeʼ yaan u meyaj bey junpʼéel escusado* utiaʼal tuláakal máakeʼ.
6 Chéen baʼaleʼ wa ka waʼalikeʼexten baʼax tin wayakʼtaj yéetel baʼax u kʼáat u yaʼaleʼ, yaan in tsʼáaikteʼex regaloʼob, yaan in boʼotkeʼex yéetel yaan in beetik ka respetartaʼakeʼex.+ Le oʼolaleʼ aʼaleʼexten baʼax tin wayakʼtaj yéetel baʼax u kʼáat u yaʼale».
7 Letiʼob túuneʼ tu kaʼa núukoʼob: «Yuum rey, aʼaltoʼon baʼax ta wayakʼtaj utiaʼal ka k-aʼaltech baʼax u kʼáat u yaʼale».
8 Le reyoʼ tu núukajtiʼob: «Tsʼoʼok in wilik de ke teʼexeʼ chéen táan a chaʼikeʼex u máan tiempo, tumen a wojleʼex maʼ ken in kʼex le baʼax tsʼoʼok in chʼaʼtuklik in beetkoʼ.
9 Wa maʼ ta waʼalikeʼexten le baʼax tin wayakʼtoʼ yaan a láaj castigartaʼaleʼex jeʼex tsʼoʼok in waʼalikoʼ. Teʼexeʼ tsʼoʼok a tsʼáaikabaʼex de acuerdoil utiaʼal a waʼalikeʼexten junpʼéel baʼal maʼ jaajiʼ yéetel utiaʼal a tuskeneʼex, yéetel táan a páaʼtkeʼex in kʼexik in tuukul. Le oʼolaleʼ, aʼaleʼexten baʼax tin wayakʼtaj, beyoʼ yaan in wojéeltik de ke teʼexeʼ jeʼel u páajtal a waʼalikeʼex baʼax u kʼáat u yaʼaleʼ».
10 Le caldeoʼoboʼ tu núukoʼob tiʼ le reyoʼ: «Minaʼan mix juntúul wíinik way yóokʼol kaab* jeʼel u páajtal u beetik le baʼax ku kʼáatik le reyoʼ. Maʼ yanak mix juntúul rey jach yaan u páajtalil yéetel mix juntúul gobernador ka u kʼáat junpʼéel baʼal beyaʼ. Lelaʼ mix juntéen kʼáataʼak tiʼ juntúul sacerdote ku beetik magia wa tiʼ juntúul j-meen wa tiʼ juntúul caldeo.
11 Le baʼax ku kʼáatik le reyoʼ maʼ chéen chʼaʼabil u núukaʼaliʼ, mix máak jeʼel u páajtal u núukikeʼ chéen le diosoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le diosoʼoboʼ maʼ kajakbaloʼob ichil le wíinikoʼoboʼ».
12 Le ka tu yuʼubaj leloʼ, le reyoʼ sen pʼuʼuji ka tu yaʼalaj ka xuʼulsaʼak tiʼ tuláakal le máaxoʼob jach yaan u naʼatoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ.+
13 Le ka tu yaʼalaj le rey ka beetaʼak le baʼax tu yaʼaloʼ, yéetel le jach nukaʼaj kíimsbil le máakoʼob jach yaan u naʼatoʼoboʼ, bin kaxtbil Daniel yéetel u amigoʼob utiaʼal ka kíimsaʼakoʼob xan.
14 Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Danieleʼ tʼaanaj yéetel Ariok, letiʼeʼ jach tu kanáantaj bix úuchik u tʼaan tu yéetel. Ariok kaʼacheʼ u nojchil le soldadoʼob kanáantik le reyoʼ yéetel jokʼaʼan kaʼach u kíims le máaxoʼob jach yaan u naʼatoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ.
15 Danieleʼ tu kʼáataj tiʼ Ariok, le máax tsʼaʼan autoridad tiʼ tumen le reyoʼ: «¿Baʼaxten táan u kʼáatik le rey ka beetaʼak junpʼéel baʼal jach kʼaasoʼ?». Ariok túuneʼ tu yaʼalajtiʼ baʼax táan u yúuchul.+
16 Daniel túuneʼ bineʼ ka tu kʼáataj tiʼ le rey ka tsʼaʼabak tiempo tiʼ utiaʼal ka páajchajak u yaʼalik baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu wayakʼtoʼ.
17 Daniel túuneʼ bin tu yotocheʼ ka tu yaʼalaj tiʼ Aananías, Misael yéetel Azarías le baʼax ku yúuchloʼ, letiʼobeʼ u amigoʼob.
18 Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob ka orarnakoʼob tiʼ u Diosil le kaʼan utiaʼal ka chʼaʼabak óotsilil tiʼob yéetel utiaʼal ka tsʼaʼabak u yojéeltoʼob le secreto yaan yil yéetel le baʼax tu wayakʼtaj le reyoʼ. Beyoʼ maʼ kun kíimsbil Daniel mix u amigoʼob junmúuchʼ yéetel u maasil máakoʼob jach yaan u naʼatoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ.
19 Tiʼ Daniel túuneʼ de áakʼabeʼ tsʼaʼab u yil le secretooʼ.+ Le oʼolaleʼ tu alabartaj u Diosil le kaʼanoʼ.
20 Daniel túuneʼ tu yaʼalaj:
«Alabartaʼak u kʼaabaʼ Dios utiaʼal mantatsʼ,*tumen chéen letiʼ tsʼáaik naʼat yéetel páajtalil.+
21 Letiʼeʼ ku kʼexik u súutukil yéetel u tiempoil utiaʼal u yúuchul wa baʼax,+ku tselik reyoʼob yéetel ku tsʼáaik reyoʼob,+ku tsʼáaik naʼat tiʼ le máax yaan u naʼatoʼ, yéetel ku tsʼáaik kʼaj óolal tiʼ le máax jach u yojel baʼax unaj u beetkoʼ.+
22 Letiʼeʼ ku tsʼáaik ojéeltbil le baʼaloʼob maʼ chéen chʼaʼabil u naʼataʼaloʼoboʼ yéetel le baʼaloʼob taʼakaʼanoʼoboʼ.+
Letiʼeʼ u yojel le baʼaloʼob yaan ich éeʼjochʼeʼeniloʼ,+letiʼeʼ baʼpachtaʼan tumen le sáasiloʼ.+
23 Kiʼichkelem Yuum, u Dios in úuchben láakʼtsiloʼob, kin tsʼáaiktech gracias yéetel kin alabarkech,tumen tsʼoʼok a tsʼáaikten naʼat yéetel páajtalil.
Beoraaʼ tsʼoʼok a tsʼáaikten in wojéelt le baʼax tsʼoʼok k-kʼáatiktechoʼ.
Tsʼoʼok a tsʼáaik k-ojéelt le baʼax chiʼichnakkúuntik le reyoʼ».+
24 Daniel túuneʼ bin tu yiknal Ariok, le máax tsʼaʼan tumen le rey utiaʼal u xuʼulsik tiʼ le máaxoʼob yaan u naʼatoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ,+ ka tu yaʼalajtiʼ: «Maʼ a xuʼulsik mix juntúul tiʼ le máakoʼob yaan u naʼatoʼob yanoʼob Babiloniaoʼ. Bisen tu táan le reyoʼ utiaʼal ka in waʼaltiʼ baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu wayakʼtoʼ».
25 Ariok túuneʼ tu séebaʼanil tu bisaj Daniel tu táan le reyoʼ ka tu yaʼalajtiʼ: «Ichil le máaxoʼob taasaʼaboʼob desde tu luʼumil Judáoʼ+ tsʼoʼok in kaxtik juntúul máak jeʼel u páajtal u yaʼalik tiʼ le rey baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu wayakʼtoʼ».
26 Le rey túunoʼ tu yaʼalaj tiʼ Daniel, le máax tsʼaʼan u kʼaabaʼt Beltsasaroʼ:+ «¿Jach wa tu jaajil jeʼel u páajtal a waʼalikten baʼax tin wayakʼtaj yéetel baʼax u kʼáat u yaʼale?».+
27 Danieleʼ tu núukaj tiʼ le reyoʼ: «Mix juntúul tiʼ le máakoʼob yaan u naʼatoʼoboʼ, mix le j-meenoʼoboʼ, mix le sacerdoteʼob ku beetkoʼob magiaoʼ, mix le astrólogoʼob* jeʼel u páajtal u tsʼáaikoʼob u yojéelt le rey le secreto u kʼáat u yojéeltoʼ.+
28 Chéen baʼaleʼ teʼ kaʼanoʼ yaan juntúul Dios ku tsʼáaik ojéeltbil le secretoʼoboʼ,+ letiʼeʼ tsʼoʼok u tsʼáaik u yojéelt tiʼ le rey Nabucodonosor le baʼax kun úuchul teʼ tu tsʼook kʼiinoʼoboʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax ta wayakʼtaʼ yéetel letiʼe baʼax tsʼaʼab a wil le chilikbalech ta camaoʼ:
29 Yuum rey, le baʼaxoʼob ta wayakʼtaj le chilikbalech ta camaoʼ ku yeʼesik le baʼax kun úuchloʼ, le Máax tsʼáaik ojéeltbil le secretoʼoboʼ tsʼoʼok u tsʼáaik a wojéelt baʼax kun úuchul.
30 Le secretoaʼ maʼ tsʼaʼab in wojéelt tumen maas yaan in naʼat tiʼ u maasil máakoʼoboʼ, baʼaxeʼ tsʼaʼab in wojéelt utiaʼal ka páajchajak in waʼalik tiʼ le rey baʼax u kʼáat u yaʼaloʼ, yéetel utiaʼal ka u yojéelt baʼax táan u tuklik kaʼach le ka wayakʼnajoʼ.+
31 Yuum rey, techeʼ ta wilaj junpʼéel nuxiʼ imagen.* Le imagenaʼ jach táaj nojoch yéetel jach táan u léetsʼbal, waʼalakbal aktáan tiʼ teech, tsʼoʼoleʼ le bix u yilaʼaloʼ jach ku beetik u sajaktal máak.
32 U pool le imagenaʼ beetaʼan de jach maʼalob oro,+ u tseem yéetel u kʼaboʼobeʼ de plata,+ u nakʼ yéetel u muukʼ u yookoʼobeʼ de cobre,+
33 u tselekoʼobeʼ de fierro,+ yéetel u yookoʼobeʼ beetaʼan de fierro yéetel de kʼat.*+
34 Teech túuneʼ ta wilaj u chʼaʼakal junpʼéel tuunich, chéen baʼaleʼ maʼ u kʼab wíinik chʼakiʼ. Le tuunich túunoʼ tsaʼay tu yook le imagenoʼ, tsaʼay tiʼ u yook de fierro xaʼakʼtaʼan yéetel kʼatoʼ, ka tu xiixkúuntaj.+
35 Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ le fierrooʼ, le kʼatoʼ, le cobreoʼ, le plata yéetel le orooʼ láaj xiixkúuntaʼaboʼob, pʼáatoʼob jeʼex u sojlil le neekʼoʼob ku jóoʼsaʼal tu kʼiiniloʼob yáaxkʼiinoʼ, taal túun le iikʼoʼ ka tu láaj bisaj, mix junpʼíit pʼáatiʼ. Chéen baʼaleʼ le tuunich tsaʼay teʼ imagenoʼ suunaj junpʼéel nuxiʼ montañaeʼ ka tu chupaj tuláakal le luʼumoʼ.
36 Lelaʼ letiʼe baʼax ta wayakʼtaʼ yuum rey, yéetel beoraaʼ yaan k-aʼaliktech baʼax u kʼáat u yaʼale.
37 Yuum rey, u rey le reyoʼoboʼ, u Diosil le kaʼanoʼ tsʼoʼok u tsʼáaiktech le reinooʼ,+ le páajtaliloʼ yéetel le muukʼoʼ, yéetel tsʼoʼok xan u beetik ka respetartaʼakech.
38 Tsʼoʼoleʼ kex jeʼel tuʼuxak kajaʼan le máakoʼoboʼ tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob ta kʼab, tsʼoʼok u tsʼáaik xan ta kʼab le u baʼalcheʼiloʼob kʼáaxoʼ bey xan le chʼíichʼoʼob ku xikʼnaloʼob teʼ kaʼanoʼ. Dioseʼ tsʼoʼok u tsʼáaikech utiaʼal ka gobernarnakech yóokʼol tuláakal le baʼaloʼobaʼ.+ Yuum rey, teech le pool de orooʼ.+
39 Chéen baʼaleʼ le kéen tsʼoʼokok a reinareʼ yaan u yantal uláakʼ junpʼéel reino,+ lelaʼ maas junpʼíit u páajtalil ke teech. Le kéen tsʼoʼokkeʼ yaan u yantal uláakʼ reino, lelaʼ letiʼe u yóoxpʼéelaʼ, le reinoaʼ de cobre, yéetel yaan u gobernar yóokʼol tuláakal le luʼumoʼ.+
40 Le u kanpʼéel reinooʼ yaan u yantal u muukʼ jeʼex le fierrooʼ.+ Jeʼex le fierro ku kaʼakachik yéetel ku xiixkúuntik tuláakal u maasil baʼaloʼoboʼ, le reino xanaʼ yaan u kaʼakachik yéetel yaan u xiixkúuntik tuláakal le reinoʼoboʼ.+
41 Tsʼoʼoleʼ jeʼex úuchik a wilkoʼ, u yookoʼob yéetel u dedos le imagenoʼ beetaʼanoʼob de kʼat yéetel de fierro. Lelaʼ ku yeʼesikeʼ le reinooʼ yaan u jáatsal, chéen baʼaleʼ yaan u yantal junpʼíit u muukʼ yoʼolal le fierro yaan ichiloʼ, tumen jeʼex úuchik a wilkoʼ le fierrooʼ xaʼakʼtaʼan yéetel le kʼatoʼ.
42 Jeʼex u dedosil u yook le imagen de fierro yéetel de kʼatoʼ, le reino xanaʼ junjaatseʼ yaan u yantal u muukʼ yéetel uláakʼ jaatseʼ yaan u pʼáatal minaʼan u muukʼ.
43 Jeʼex ta wilil xaʼakʼpajaʼanil le fierro yéetel le kʼatoʼ, le jejeláas jaatsoʼob yaan tiʼ le reinooʼ yaan xan u xaʼakʼpajloʼob yéetel le wíinikoʼoboʼ.* Chéen baʼaleʼ maʼ ken u machubaʼob jach maʼalob jeʼel bix le fierro yéetel le kʼat maʼ tu machkubaʼob jach maʼaloboʼ.
44 Teʼ kʼiinoʼob táan u gobernar le reyoʼoboʼ u Diosil le kaʼanoʼ yaan u tsʼáaik junpʼéel reino+ mix bikʼin kun xuʼulsbiltiʼ.+ Le reinoaʼ mix bikʼin kun máan tu kʼab uláakʼ kaaj.+ Baʼaxeʼ yaan u xiixkúuntik yéetel yaan u xuʼulsik tiʼ tuláakal le reinoʼobaʼ,+ chéen letiʼ kun pʼáatal utiaʼal mantatsʼ.+
45 Yaan u yúuchul jeʼex úuchik a wilik u chʼaʼakal le tuunich teʼ montañaoʼ, junpʼéel tuunich maʼ u kʼab wíinik chʼakiʼ. Yaan u yúuchul jeʼex úuchik a wilik u xiixkúuntaʼal le fierro, le cobre, le kʼat, le plata yéetel le oro tumen le tuunichoʼ.+ Le Kiʼichkelem Dios yaan teʼ kaʼanoʼ tsʼoʼok u tsʼáaik u yojéelt le rey baʼax ku taal u kʼiin u yúuchloʼ.+ Le baʼax tu wayakʼtaj le reyoʼ jach jaaj, yéetel jeʼel u páajtal u confiar máak tiʼ le baʼax u kʼáat u yaʼaloʼ».
46 Le rey Nabucodonosor túunoʼ xolajeʼ ka chinlaj tu táan Daniel, ka tu yeʼesaj respeto tiʼ. Le ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalaj ka tsʼaʼabak junpʼéel regalo tiʼ, yéetel tu yaʼalaj ka tóokaʼak incienso tu táan.
47 Le rey túunoʼ tu yaʼalaj tiʼ Daniel: «A Dioseʼexeʼ jach tu jaajil u Dios le diosoʼoboʼ, u Yuumtsil le reyoʼoboʼ yéetel letiʼe Máax tsʼáaik ojéeltbil le secretoʼoboʼ, tumen techeʼ páajchaj a waʼalikten le secretoaʼ».+
48 Le rey túunoʼ tu tsʼáaj junpʼéel meyaj maas maʼalob tiʼ Daniel, yéetel tu tsʼáajtiʼ yaʼab maʼalob regaloʼob. Tsʼoʼoleʼ tu tsʼáaj utiaʼal ka gobernarnak tu luʼumil Babilonia+ yéetel tu tsʼáaj utiaʼal ka u beet u nojchil le prefectoʼob nuʼuktik le máakoʼob jach yaan u naʼatoʼob yanoʼob tu luʼumil Babiloniaoʼ.
49 Danieleʼ tu kʼáataj tiʼ le rey ka tsʼaʼabak Sadrak, Mesak yéetel Abednego+ utiaʼal ka u beetoʼob nukuch meyajoʼob tu luʼumil Babiloniaoʼ. Chéen baʼaleʼ Danieleʼ tiʼ ku meyaj kaʼach teʼ tu palacio le reyoʼ.
Notas
^ Le caldeoʼob ku yaʼalaʼal teʼelaʼ junmúuchʼ j-meenoʼob yéetel astrólogoʼob.
^ Daniel 2:4b tak 7:28 ich arameo úuchik u tsʼíibtaʼaloʼob.
^ Uláakʼ bix u traducirtaʼaleʼ «tuʼux ku puʼulul basura; tuʼux ku nikkúuntaʼal u taʼ baʼalcheʼ».
^ Wa «luʼum».
^ Wa «desde kʼiinoʼob minaʼan u xuul tak kʼiinoʼob minaʼan u xuul».
^ Ilawil página 2557.
^ Wa «estatua».
^ Wa «kʼat horneartaʼan (tsʼaʼan forma tiʼ)».
^ Ich hebreoeʼ ku yaʼalaʼal kaʼach «u paalal le máakoʼoboʼ».
