Unaj k-eʼesik tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beel u tsʼaamaj Diosoʼ

«Le oʼolaleʼ xiibeʼ yaan u pʼatik u taata bey xan u maama, utiaʼal u nupkuba tiʼ u yatan, beyoʼ ku pʼáatloʼob juntúuliliʼob.» (GÉN. 2:24)

1. ¿Baʼaxten ku náajmatik Jéeoba ka k-eʼes tsiikil tiʼ?

JÉEOBA, le Máax tsʼaamil le tsʼoʼokol beeloʼ, jach ku náajmatik ka k-eʼes tsiikil tiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tiʼ letiʼ u taal «tuláakal maʼalob yéetel utsil chúukaʼan siibal», tumen letiʼ Beetmiloʼon, letiʼ k-Rey yéetel k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ (Sant. 1:17; Apo. 4:11). Tumen jach u yaabiltmoʼoneʼ ku síiktoʼon yaʼab baʼaloʼob (1 Juan 4:8). U jaajileʼ tuláakal le baʼax ku kaʼansiktoʼon, le baʼax ku kʼáatiktoʼon yéetel le baʼax ku tsʼáaiktoʼonoʼ utiaʼal k-utsil yéetel utiaʼal u yantaltoʼon kiʼimak óolal (Isa. 48:17).

2. ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Adán yéetel Eva unaj u beetkoʼob?

² Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le tsʼoʼokol beeloʼ junpʼéel jatsʼuts siibal ku taal tiʼ Dios (Pro. 19:14). Ka tu tsʼoʼoksaj u beel Adán yéetel Eva, le yáax xiib yéetel le yáax koʼoleloʼ, tu yaʼalajtiʼob baʼax unaj u beetkoʼob utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼob (xokaʼak Mateo 19:4-6). Wa ka u beetoʼob le baʼax aʼalaʼabtiʼoboʼ, tsʼoʼok kaʼach u yantal kiʼimak óolal tiʼobeʼ. Baʼaleʼ maʼ tu yuʼuboʼob tʼaaniʼ, le oʼolal yanchaj yaʼab talamil tiʼob (Gén. 3:6-13, 16-19, 23).

3, 4. 1) ¿Bix u yeʼesik yaʼab máakoʼob maʼatech u yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beel mix tiʼ Jéeobaoʼ? 2) ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

³ Yaʼab máakeʼ maʼatech u chʼaʼik en cuentail baʼax ku yaʼalik Dios yoʼolal le tsʼoʼokol beel, jeʼex beetaʼabik tumen le yáax máakoʼoboʼ. Yaan máaxoʼob jach junpuliʼ maʼatech u kʼamkoʼob le baʼax ku yaʼalik Dios yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ wa ku yilik u kʼexkoʼob le bix u tukultmil Dios chéen utiaʼal u beetkoʼob baʼax u kʼáatoʼoboʼ (Rom. 1:24-32; 2 Tim. 3:1-5). Maʼ u kʼáat u kʼamoʼob wa tiʼ Dios u taal le tsʼoʼokol beeloʼ, le oʼolal wa maʼ tu yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ, u jaajileʼ tiʼ Jéeoba maʼatech u yeʼeskoʼob tsiikil.

⁴ Yaan tak máaxoʼob meyajtik Dios ku xuʼulul u yilkoʼob le tsʼoʼokol beel jeʼex u yilik Jéeobaoʼ. Le oʼolal yaneʼ ku pʼatkubaʼob wa ku kʼuchul tak u divorciarkubaʼob chéen yoʼolal baʼaloʼob maʼatech u yaʼalik le Bibliaoʼ. ¿Baʼax unaj u beetik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal maʼ u beetkoʼob beyoʼ? ¿Bix u yáantaʼaloʼob u bisubaʼob tubeel tumen le baʼax ku yaʼalik Dios teʼ Génesis 2:24? Le máaxoʼob táan u tuklik u tsʼoʼokol u beeloʼoboʼ, ¿baʼax unaj u beetkoʼob utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼob? Junpʼéel baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ, letiʼe ka k-il le baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal óoxtúul máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Le baʼaxoʼob tu beetoʼoboʼ ku yeʼesikeʼ, utiaʼal maʼ u pʼatkuba le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ jach unaj u yeʼeskoʼob tsiikil tiʼ Jéeoba.

Unaj k-eʼesik yaabilaj yéetel tsiikil

5, 6. ¿Baʼax talamil yanchaj tiʼ Zacarías yéetel Elisabet, yéetel baʼax utsil tu kʼamoʼob úuchik u chúukpajal u yóoloʼob?

⁵ Zacarías yéetel Elisabeteʼ tiʼ kajaʼanoʼob kaʼach tu luʼumil Judaeʼ, letiʼobeʼ tu yilaj u beetkoʼob tuláakal baʼax maʼalob. Tu yilaj u tsʼoʼokol u beeloʼob yéetel juntúul máax ku meyajtik Dios. Zacaríaseʼ ku beetik kaʼach u sacerdoteil yéetel chúukaʼan óolal, yéetel tu kaʼatúulaloʼobeʼ ku yilik u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal u tsʼoʼokbeskoʼob baʼax ku yaʼalik u Ley Dios. Letiʼobeʼ jach yaan baʼax oʼolal u tsʼáaikoʼob nib óolal tiʼ Jéeoba. Baʼaleʼ tak chéen junsúutuk ka yanakoʼob tu yotochoʼobeʼ ku tsʼáaikoʼob cuenta yaan baʼax ku bineltiktiʼob: minaʼan kaʼach u paalaloʼob. Elisabeteʼ maʼ tu páajtal u yantal u paalal, tsʼoʼoleʼ tu kaʼatúulaloʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob (Luc. 1:5-7).

⁶ Tu kaajil Israel úuchjeakileʼ maʼ maʼalob u yilaʼal u pʼáatal maʼ u yantal u paalal juntúul koʼolel  tsʼokaʼan u beeliʼ, yéetel yaʼab tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ ku yaʼabtal u paalaloʼob (1 Sam. 1:2, 6, 10; Sal. 128:3, 4). Le oʼolal u ley le judíoʼoboʼ ku tsʼáaik u páajtalil tiʼ le xiib u divorciarkuba tiʼ u yatan wa maʼ tu páajtal u yantal u paalaloʼ. ¿Máasaʼ jach maʼ maʼalob le baʼax tu beetoʼoboʼ? Baʼaleʼ Zacaríaseʼ jach tu yaabiltaj u yatan, maʼ tu pʼatiʼ. Mix juntúul tiʼ letiʼob tu yilaj u pʼatkubaʼob chéen yoʼolal wa baʼax. Kex yaj tu yóoloʼob minaʼan u paalaloʼobeʼ, seguernaj u múuchʼ meyajtikoʼob Jéeoba yéetel chúukaʼan óolal. Ka máan kʼiineʼ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u páajtalil u yantal juntúul u chan hijoʼob kex tsʼoʼok u chʼíijloʼob (Luc. 1:8-14).

7. ¿Bix úuchik u yeʼesik tsiikil Elisabet tiʼ u yíicham?

⁷ Elisabet xaneʼ jach tu yeʼesaj tsiikil tiʼ u yíicham. Ka síij u chaambaleʼ, Zacaríaseʼ maʼ tu páajtal kaʼach u tʼaan, tumen maʼ tu creertaj le baʼax tu yaʼalaj u ángel Jéeobaoʼ. Baʼaleʼ letiʼeʼ tu yilaj bix u yaʼalik tiʼ u yatan, Juan unaj u tsʼaʼabal u kʼaabaʼt le chaambal, jeʼex aʼalaʼabiktiʼ tumen le angeloʼ. Ka joʼopʼ u yaʼalaʼal tumen u vecinoʼob yéetel u láakʼtsiloʼob ka tsʼaʼabak u kʼaabaʼ le chaambal jeʼex u taataoʼ, Elisabeteʼ tu beetaj le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen u yíichamoʼ, ka tu yaʼalaj: «¡Maʼ! Letiʼeʼ Juan ken k-tsʼáa u kʼaabaʼ, NM» (Luc. 1:59-63).

8, 9. 1) ¿Bix u yáantaj le tsiikil yéetel le yaabilaj ichil le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? 2) ¿Bix jeʼel u paklan eʼesik yaabilaj yéetel tsiikil le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

⁸ Jeʼex Zacarías yéetel Elisabeteʼ, le tsʼokaʼan u beeloʼob bejlaʼaʼ láayliʼ ku aktáantkoʼob talamiloʼobeʼ. Le oʼolal kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob yaabilaj yéetel tsiikil tu baatsiloʼob utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼob. U coquetear máak, u chaʼantik máak pornografía yéetel u tusik u núup yéetel yaanaleʼ, chéen jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob beetik u xuʼulul u biskuba maʼalob le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ, tumen ku xuʼulul u creertaʼal baʼax ku yaʼalik máak. Ken úuchuk beyaʼ ku xuʼulul u yeʼesaʼal yaabilaj. Jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ, le yaabilaj yéetel le tsiikiloʼ ku kanáantik le tsʼokaʼan u beeloʼob tiʼ máaxoʼob yéetel tiʼ baʼaxoʼob jeʼel u beetik u bin kʼaasiltiʼobeʼ. U paklan eʼesik tsiikil le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ ku yáantaj utiaʼal u biskubaʼob tubeel yéetel u yaʼalikoʼob jach baʼax ku tuklikoʼob, lelaʼ ku yáantaj utiaʼal ka yanak yaabilaj ichiloʼob. Jeʼex túun k-ilkoʼ, jach kʼaʼabéet u yeʼesaʼal yaabilaj yéetel tsiikil.

⁹ Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Adán: «Xiibeʼ yaan u pʼatik u taata bey xan u maama, utiaʼal u nupkuba tiʼ u yatan» (Gén. 2:24). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ, le ken tsʼoʼokok u beel máakeʼ, ku kʼexpajal u kuxtal tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel bix u biskuba yéetel u láakʼtsiloʼob bey xan yéetel u amigoʼob. Maʼ ken u tsʼaʼob táanil, tumen maas unaj u máansik tiempo yéetel u núup. Ku pʼáatloʼob junpáayil, le oʼolal maʼ unaj u chaʼikoʼob u yokskuba u taataʼob tiʼ baʼaxoʼob chéen letiʼob unaj u chʼaʼtuklikoʼobiʼ. Jach unaj u kanik u paklan bisubaʼob. Lelaʼ letiʼe baʼax u kʼáat Jéeoba ka u beet le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ.

10. ¿Baʼax jeʼel u yáantik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal u yaabiltikubaʼob yéetel u yeʼeskoʼob tsiikiloʼ?

¹⁰ Le tsiikil yéetel le yaabilajoʼ ku taasik utsil mantatsʼ, kex juntúul tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼob maʼatech u meyajtik Diosoʼ. Juntúul kiik maʼ j-Jaajkunaj u yíichameʼ ku yaʼalik: «Jach kin tsʼáaik u nib óolalil tiʼ Jéeoba tumen tsʼoʼok u kaʼansiken in kʼam u nuʼuktaj in wíicham yéetel in weʼes tsiikil tiʼ. Yoʼolal lelaʼ tsʼoʼok cuarentaisiete jaʼaboʼob joʼopʼok k-máansik k-kuxtal ich yaabilaj yéetel tsiikil» (1 Cor. 7:10, 11; 1 Ped. 3:1, 2). U jaajileʼ utiaʼal ka xiʼik utsil tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ kʼaʼabéet u tsʼáaik u yóol u beetoʼob baʼax ku páaʼtaʼal tiʼob. ¿Baʼax unaj a beetik utiaʼal u yuʼubkuba maʼalobil a núup? Kaxt bix jeʼel u weʼesiktiʼ yéetel baʼax ka waʼalik bey xan yéetel baʼaxoʼob ka beetik letiʼ le máax maas a yaabiltmoʼ. Ilawil maʼ u yantal mix máak yéetel mix baʼal ka u taas talamil ichileʼex (xokaʼak Proverbios 5:18 u tsʼook jaats tak 20). Lelaʼ bey u yaʼalik Ron yéetel Jeannette, tsʼoʼok maas tiʼ treintaicinco jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeloʼob: «Tsʼoʼok u bintoʼon utsil tumen k-eʼesik yaabilaj yéetel tsiikil ichiloʼon yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik Dios».

Le múul meyajoʼ ku yáantaj utiaʼal u biskuba máak tubeel

11, 12. ¿Bix úuchik u múuchʼ meyaj Áquila yéetel Priscila 1) tu yotochoʼob? 2) tu joʼol u meyajoʼob? 3) teʼ kʼaʼaytajoʼ?

¹¹ Cada ken tʼaanak kaʼach apóstol Pablo tiʼ Áquila yéetel Priscilaeʼ, u múuchʼ u chʼaʼchiʼitkoʼob. Le bix u múuchʼ meyaj le íichamtsil yéetel u yatanaʼ ku yeʼesik baʼax u kʼáat u yaʼal Dios le ka tu yaʼalaj le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ «ku  pʼáatloʼob juntúuliliʼob» (Gén. 2:24). Letiʼobeʼ u múuchʼ u meyajoʼob tu yotochoʼob, junpʼéeliliʼ meyaj ku beetkoʼob yéetel u múuchʼ u jóokʼloʼob kʼaʼaytaj. Le ka yáax bin Pablo tu kaajil Corintoeʼ, tu invitartoʼob ka pʼáatak tu yotochoʼob, maʼ xaaneʼ chan xáanchaj tu yiknaloʼob. Ka máan kʼiineʼ tu tsʼáaj u yotochoʼob tu kaajil Éfeso utiaʼal ka beetaʼak muchʼtáambaloʼobiʼ, tsʼoʼoleʼ tu múuchʼ áantoʼob u meyajtoʼob Dios le máaxoʼob túumben káajaʼaniloʼob, jeʼex Apolosoʼ (Hch. 18:2, 18-26). Letiʼob xaneʼ binoʼob kajtal tu kaajil Roma, teʼeloʼ tu tsʼáaj xan u yotochoʼob utiaʼal u beetaʼal muchʼtáambaloʼobiʼ. Ka tsʼoʼokeʼ suunajoʼob kajtal Éfeso, teʼeloʼ seguernaj u yáantkoʼob u maasil sukuʼunoʼob (Rom. 16:3-5).

¹² Áquila yéetel Priscila xaneʼ múuchʼ meyajnajoʼob junpʼéel tiempo yéetel Pablo utiaʼal u beetkoʼob najoʼob de nookʼ. K-ilik tu kaʼatéeneʼ u múuchʼ u meyajoʼob yéetel maʼatech u baʼateltʼaanoʼob utiaʼal u yilkoʼob máax maas maʼalob u meyaj (Hch. 18:3). Baʼaleʼ le baʼax maas áantoʼoboʼ letiʼe úuchik u múuchʼ meyajtikoʼob Diosoʼ. Le oʼolal tu kaajil Corinto, Éfeso yéetel Romaeʼ kʼuch kʼaj óoltbiloʼob j-éet «meyajoʼob tiʼ u meeyjul Cristo Jesús» (Rom. 16:3). Jeʼel tuʼuxak ka xiʼikoʼob kaʼacheʼ u múuchʼ u kʼaʼaytikoʼob le Reinooʼ.

13, 14. 1) ¿Baʼaxoʼob beetik maʼ u múuchʼ meyaj le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax unaj u beetik le íichamtsiloʼob yéetel le atantsiloʼob utiaʼal «u pʼáatloʼob juntúuliliʼob»?

¹³ Wa ku múuchʼ meyaj le íichamtsil yéetel le atantsil yéetel ku tsʼáaikoʼob junpʼéeliliʼ baʼax ichil u kuxtaloʼobeʼ, ku maas yaabiltikubaʼob (Ecl. 4:9, 10). Baʼaleʼ yaʼab máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ maʼatech u jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u múuchʼ yantaloʼob. Ku máanskoʼob yaʼab tiempo tuʼux ku meyajoʼob. Yanoʼob xaneʼ yaʼab u viajaroʼob yoʼolal le meyaj ku beetkoʼoboʼ wa ku binoʼob meyaj táanxel luʼumil utiaʼal u túuxtikoʼob taakʼin tiʼ u familiaʼob. Yanoʼob xaneʼ kex tiaʼanoʼob tu yotochoʼobeʼ, ku máanskoʼob yaʼab tiempo chéen táan u chaʼantikoʼob televisión, tiʼ baʼaxoʼob utstuyichoʼob, tiʼ báaxaloʼob, tiʼ videojuegoʼob wa Internet. ¿Bey wa u yúuchul ta wotochoʼ? Wa beyoʼ, maʼ xaaneʼ unaj a jóoʼskeʼex u tiempoil utiaʼal a múuchʼ beetkeʼex wa baʼax meyajiloʼob, jeʼex a múul beetkeʼex baʼax ken a jaanteʼex, a pʼoʼikeʼex le nuʼukuloʼob ken tsʼoʼokok le janaloʼ, a limpiartikeʼex a wotocheʼex, a kanáantkeʼex a paalaleʼex wa a taataʼex tsʼoʼok u chʼíijloʼob.

¹⁴ Baʼaleʼ maas kʼaʼanaʼan ka a wileʼex a múuchʼ meyajtikeʼex Dios cada semana. Jeʼex a xokkeʼex u tekstoil le kʼiin yéetel u yantalteʼex le Adoración ich familiailoʼ jeʼel u yáantkeʼex utiaʼal ka yanakteʼex junpʼéeliliʼ tuukul utiaʼal a maas meyajtikeʼex Dioseʼ. Bey xan a múuchʼ jóokʼleʼex kʼaʼaytaj, maʼ xaaneʼ a múuchʼ beetik a precursorileʼex. ¿Jeʼel wa u páajtal a beetkeʼex, kex chéen junpʼéel mes, junpʼéel jaʼab wa maas tiempoeʼ? (Xokaʼak 1 Corintoiloʼob 15:58.) Juntúul kiik yéetel u yíicham tu beetaj u precursoriloʼobeʼ ku yaʼalik: «Le kʼaʼaytajoʼ tu yáantoʼon k-múuchʼ máans yaʼab tiempo yéetel ka tsikbalnakoʼon ich kiʼimak óolal. Tumen tu kaʼatúulaloʼon k-kʼáat áant u maasil u kʼaj óoltoʼob Dioseʼ, jatsʼuts in wilik k-múuchʼ meyaj. Kin wuʼuyik maʼalob k-bisikba, maʼ chéen tumen in wíichamiʼ, baʼaxeʼ tumen kin wilik bey in maas maʼalob amigoeʼ». Teʼex xaneʼ unaj a múuchʼ meyajeʼex utiaʼal a beetkeʼex baʼaloʼob jeʼel u yáantkeʼexeʼ. Beyoʼ yaan a tsʼáaikeʼex táanil junpʼéeliliʼ baʼal yéetel yaan u suuktal a múuchʼ meyajeʼex. Jeʼex Áquila yéetel Priscilaeʼ, yaan a pʼáatleʼex «juntúulil» tiʼ bix a tuukuleʼex, bix a wuʼuykabaʼex bey xan baʼaxoʼob ka beetkeʼex.

 Unaj k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Dios

15. ¿Baʼax kʼaʼabéet u beetik le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal u yantal kiʼimak óolal tiʼoboʼ? Tsol baʼaxten bey a núukikoʼ.

¹⁵ Jesuseʼ u yojel le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ jach kʼaʼabéet u tsʼáaikoʼob táanil Jéeoba ichil u kuxtaloʼob. Letiʼeʼ tu yilaj u tsʼoʼoksaʼal u beel le yáax wíinikoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yilaj jach kiʼimakchaj u yóol Adán yéetel Eva teʼ kʼiinoʼob táan u beetkoʼob le baʼaxoʼob aʼalaʼabtiʼob tumen Diosoʼ. Yéetel tsʼoʼok xan u yilik le talamiloʼob ku taasik tumen maʼ tu yuʼuboʼob tʼaanoʼ. Le oʼolal le ka tu kaʼansaj le máakoʼoboʼ, tu kʼaʼajsajtiʼob le baʼax tu yaʼalaj u Taata tsʼíibtaʼan tu libroil Génesis 2:24, ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalaj: «Mix máak unaj u jatsik le baʼax nupaʼan tumen Jajal Dioseʼ» (Mat. 19:6). Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ, jach kʼaʼabéet u yeʼesaʼal tsiikil tiʼ Jéeoba tumen le tsʼokaʼan u beeloʼob utiaʼal ka yanak kiʼimak óolal tiʼoboʼ. Lelaʼ bey tu beetil u taataʼob Jesús way Luʼumeʼ.

16. ¿Bix úuchik u yeʼesik José yéetel María jach ku tsʼáaikoʼob táanil u meyajtikoʼob Dios?

¹⁶ Desde le táan u biskubaʼoboʼ, Joseiʼ jach tu yeʼesaj yaabilaj yéetel tsiikil tiʼ María. Ka tu yojéeltaj embarazadaeʼ, tu yeʼesaj u yutsil tiʼ, kex maʼ aʼalaʼak mix baʼal tiʼ tumen u ángel Diosiʼ (Mat. 1:18-20). Ka tsʼoʼok u beeloʼobeʼ tu beetoʼob le baʼax ku kʼáatik le autoridadoʼoboʼ bey xan baʼax ku yaʼalik u Ley Moisés (Luc. 2:1-5, 21, 22). Kex chéen José maas unaj u bin teʼ kʼiinbesajoʼob ku beetaʼal kaʼach tu kaajil Jerusalenoʼ, ku bin María yéetel u maasil u paalaloʼob tu yéetel cada jaʼab (Deu. 16:16; Luc. 2:41). Yoʼolal le baʼaxoʼob tu beetoʼob beyaʼ, tu yeʼesoʼob jach ku tsʼáaik u yóol u beetoʼob baʼax utstutʼaan Jéeoba yéetel ku tsʼáaikoʼob táanil u meyajtikoʼob. Le oʼolal jach maʼalob yéeyaʼabikoʼob tumen Jéeoba utiaʼal u kanáantkoʼob u Hijo tu chichnil way Luʼumeʼ.

17, 18. 1) ¿Bix jeʼel u yeʼesik le tsʼokaʼan beeloʼob ku tsʼáaikoʼob Dios táanil ichil u kuxtaloʼoboʼ? 2) ¿Bix u yáantaj u tsʼaʼabal táanil u meyajtaʼal Dios tumen le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

¹⁷ ¿Kux túun teʼex? ¿Ka nuʼuktik wa a kuxtaleʼex yéetel le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Táanil tiʼ a chʼaʼtuklik a beetkeʼex wa baʼaxeʼ, ¿ka wilkeʼex wa baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, ka kʼáatkeʼex wa u yáantaj Jéeoba bey xan u yáantaj le sukuʼunoʼob úuch joʼopʼok u meyajtikoʼob Diosoʼ? ¿Wa ka wilik a wutskíintkeʼex le talamiloʼob chéen le bix a tuklikeʼex maas maʼaloboʼ wa chéen le bix u yaʼalaʼalteʼex tumen a láakʼtsileʼex wa a amigoʼex? ¿Ka tsʼáaikeʼex wa ichil a kuxtaleʼex le maʼalob tsolnuʼuk ku tsʼáaik le palitsil chúukpajaʼan u yóol tiʼ le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ? ¿Wa chéen ka beetkeʼex le baʼaxoʼob suukaʼan u beetaʼal teʼ tuʼux kajaʼaneʼexoʼ wa chéen le baʼax ku yaʼalik le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Diosoʼ? ¿Suuk wa a payalchiʼex, a múul xookeʼex, a chʼaʼtuklikeʼex bix ken a maas meyajtileʼex Dios yéetel a tsikbaltikeʼex baʼax maas unaj a tsʼáaikeʼex táanil ichil a kuxtaleʼex?

¹⁸ Ray, juntúul sukuʼun tsʼoʼok maas tiʼ cincuenta jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeleʼ, ku yaʼalik: «Mix juntéen yanaktoʼon junpʼéel talamil maʼ páajchajak k-utskíintkiʼ, tumen k-ilik k-tsʼáaik táanil Jéeoba mantatsʼ bey letiʼ u «[y]óox chʼoot» le suum nupmiloʼonoʼ (xokaʼak Eclesiastés 4:12). Danny yéetel Trina xaneʼ ku yaʼalikoʼob: «Tumen k-múuchʼ meyajtik Dioseʼ, sáamsamaleʼ maas maʼalob bix k-bisikba». Letiʼobeʼ tsʼoʼok maas tiʼ treintaicuatro jaʼaboʼob tsʼoʼokok u beeloʼob. Jeʼex túun k-ilkoʼ, wa k-tsʼáaik táanil Jéeoba ichil k-kuxtaleʼ, letiʼeʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal ka xiʼiktoʼon utsil (Sal. 127:1).

Unaj k-eʼesik tsiikil mantatsʼ tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ

19. ¿Baʼaxten tsʼaʼab le tsʼoʼokol beel tumen Jéeobaoʼ?

¹⁹ Yaʼab xiiboʼob yéetel koʼoleloʼobeʼ ku tsʼoʼokol  u beeloʼob chéen utiaʼal u kaxtik u yutsiloʼob. Baʼaleʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ bey u beetkoʼobiʼ. K-ojel Jéeobaeʼ tu tsʼáaj le tsʼoʼokol beel utiaʼal u béeykuntik baʼax u tukultmajoʼ (Gén. 1:26-28). Wa ka beetaʼak baʼax utstutʼaan Dios tumen Adán yéetel Eva kaʼacheʼ, bejlaʼa junpʼéel jatsʼuts paraíso tuláakal le Luʼumaʼ, yéetel bejlaʼa maas yaan kiʼimak óolal tiʼ tuláakal máaxoʼob meyajtik Dioseʼ.

20, 21. 1) ¿Baʼaxten unaj k-ilik bey junpʼéel jatsʼuts siibal le tsʼoʼokol beeloʼ? 2) ¿Tiʼ baʼax ken k-tʼaan teʼ tuláakʼ xookoʼ?

²⁰ Toʼoneʼ k-ilik k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Jéeoba yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ (xokaʼak 1 Corintoiloʼob 10:31). Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ, le yaabilaj, le tsiikil yéetel u múuchʼ meyaj bey xan u maas tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ, ku beetik u maas biskuba maʼalobil le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ. Wa táan k-tuklik u tsʼoʼokol k-beel wa táan k-ilik k-maas bisikba tubeel yéetel k-núupeʼ, unaj k-ilik le tsʼoʼokol beel bey junpʼéel siibal ku taal tiʼ Diosoʼ, tumen letiʼ tsʼaamil. Lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon k-beet baʼax ku yaʼalik le Biblia ken k-chʼaʼtukult k-beetik wa baʼaxoʼ. Beyoʼ k-eʼesik tsiikil tiʼ le tsʼoʼokol beeloʼ bey xan tiʼ Jéeoba, le Máax tsʼaamiloʼ.

²¹ Baʼaleʼ maʼ chéen letiʼe tsʼoʼokol beel u siimajtoʼon Jéeobaoʼ. Mix xan chéen letiʼe tsʼoʼokol beel jeʼel u taasik kiʼimak óolaloʼ. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-tʼaan tiʼ uláakʼ junpʼéel jatsʼuts siibal u tsʼaamaj: u meyajtik máak Dios chéen tu juunal.

¿Baʼax jeʼel k-núukikeʼ?

• ¿Bix u yáantaʼal le tsʼokaʼan u beeloʼob tumen le tsiikil yéetel le yaabilajoʼ?

• ¿Baʼaxten u múuchʼ meyaj le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ ku yáantaj utiaʼal u maas biskubaʼob?

• ¿Bix jeʼel u maas tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Dios le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ?

• ¿Bix k-eʼesik tsiikil tiʼ le Máax tsʼaamil le tsʼoʼokol beeloʼ?

[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 15]

U múuchʼ meyaj máak yéetel u núupeʼ ku yáantaj utiaʼal u maas biskubaʼob