«YAAN baʼax kin wayakʼtik», tu yaʼalaj Martin Luther King, Jr, tu kʼiinil 28 tiʼ agosto tiʼ 1963 tu luʼumil Estados Unidos. Letiʼeʼ jach meyajnaj utiaʼal ka kanáantaʼak u derecho cada wíinik. Yéetel le jatsʼuts tʼaanoʼob tu sen aʼaloʼ, Martin Luthereʼ tu yeʼesaj baʼax ku wayakʼtik, wa ku tsʼíiboltik: u kʼuchul u kʼiinil maʼ u pʼektaʼal máak yoʼolal u raza. Kex tiʼ u yéet luʼumiloʼob tu yaʼalaj leloʼ, le xan ku tsʼíiboltaʼal tumen u máakiloʼob yaʼab luʼumoʼob.

Óoxpʼéel mes tiʼ leloʼ, 20 tiʼ noviembre tiʼ 1963, maas tiʼ 100 luʼumoʼobeʼ tu éejemtoʼob u Aʼalmajtʼaanil Naciones Unidas utiaʼal u Xuʼulul u Mixbaʼalkúuntaʼal Máak yoʼolal u Raza. Desde leloʼ joʼopʼ u beetaʼal uláakʼ baʼaloʼob utiaʼal u kanáantaʼal u derecho wíinik. Baʼaleʼ ¿baʼax utsiloʼob tsʼoʼok u taasik tuláakal le baʼaxoʼob beetaʼaboʼ?

Tu kʼiinil 21 tiʼ marzo tiʼ 2012, Ban Ki-moon, le Secretario General tiʼ le Naciones Unidasoʼ tu yaʼalaj: «Yaʼab baʼaxoʼob tsʼoʼok u chʼaʼtuklaʼal u beetaʼal tuláakal yóokʼol kaab utiaʼal u xuʼulul u chʼaʼpʼektaʼal máak wa u tsʼaʼabal juntséelil yoʼolal u raza. Kex beyoʼ u millonesil máakoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaab táan u muʼyajoʼob ikil u pʼektaʼaloʼob yoʼolal u razaʼob».

Tiʼ yaʼab luʼumoʼobeʼ tsʼoʼok u beetaʼal kʼeexoʼob utiaʼal ka xuʼuluk u pʼektaʼal máak wa u tsʼaʼabal juntséelil yoʼolal u raza. Baʼaleʼ lelaʼ ¿tsʼoʼok wa u luʼsik tu puksiʼikʼal le máakoʼob u pʼektikubaʼoboʼ, wa chéen tsʼoʼok u beetik maʼ u yeʼeskoʼob? Yaneʼ ku tuklikeʼ le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetaʼaloʼ chéen ku yáantaj utiaʼal maʼ u mixbaʼalkúuntaʼal máak, baʼaleʼ maʼ tu beetik u xuʼulul u pʼektaʼal. ¿Baʼaxten? Tumen le u mixbaʼalkúuntaʼal máakoʼ ku páajtal u yilaʼal yéetel u castigartaʼal baʼaleʼ le pʼektajiloʼ maʼ tu páajtal u yilaʼal mix u tsʼaʼabal junpʼéel ley tu contra, tumen tiaʼan tu puksiʼikʼal yéetel tu tuukul máakeʼ.

Utiaʼal túun ka xuʼuluk le pʼektajiloʼ maʼ chéen unaj u prohibirtaʼal u mixbaʼalkúuntaʼal máakiʼ, baʼaxeʼ unaj u kʼeʼexel u tuukul yéetel u puksiʼikʼal le máakoʼob utiaʼal ka u bisubaʼob yéetel tuláakal máakoʼ. ¿Jeʼel wa u páajtal lelaʼ? Wa beyoʼ, ¿bixi? Koʼox ilik jujunpʼéel tsikbaloʼob ku yeʼesik jeʼel u páajtal u kʼexik u tuukul yéetel u puksiʼikʼal máakeʼ. Koʼox ilik xan baʼax jeʼel u yáantik máak u beet beyoʼ.

Linda: Teneʼ síijen Sudáfrica. Kin tuklik kaʼacheʼ tuláakal le máaxoʼob maʼ sak u wíinkliloʼoboʼ minaʼan u biilaloʼob, mix baʼal u yojloʼob, maʼ tu páajtal u confiar máak tiʼ letiʼob yéetel chéen utiaʼal palitsiltbiloʼob tumen le sak wíinikoʼoboʼ. Maʼ tin tsʼáaik cuenta kaʼacheʼ táan in pʼektik máak ikil in tuukul beyoʼ. Baʼaleʼ ka joʼopʼ in xokik le Bibliaoʼ káaj in kʼexik bix in tuukul. Tin kaneʼ Dioseʼ «mix máak jelaʼan u paktik»; le baʼax maas kʼaʼanaʼanoʼ letiʼe baʼax yaan tu puksiʼikʼal máakoʼ, maʼ u color u yootʼel wa le idioma ku tʼankoʼ (Baʼaxoʼob 10:34, 35; Proverbios 17:3). Tiʼ Filiposiloʼob 2:3, tin kaneʼ wa kin wilik maas kʼaʼanaʼan u maasil ke teneʼ yaan u xuʼulul in pʼektik wa máax kex maʼ in kʼaj óoliʼ. In tsʼáaik  ichil in kuxtal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ tsʼoʼok u yáantken in weʼes yaabilaj tiʼ u maasil kex jeʼel baʼalak coloril u yootʼeleʼ. Beoraaʼ kin wuʼuyik mix máak kin pʼektik.

Michael: Le tuʼux líikʼenoʼ óoliʼ chéen sak australianoʼob kajaʼanoʼobiʼ. Kaʼacheʼ jach in pʼekmaj le máaxoʼob Asia u taaloʼoboʼ, maases le chinoʼoboʼ. Le táan in manejaroʼ ken in wil kaʼach juntúul asiaticoeʼ, kin wéemsik u vidrioil le cocheoʼ, kin waʼaliktiʼ: «¡Ey asiático, xeen ta wotoch!», wa uláakʼ baʼaloʼob beyoʼ. Baʼaleʼ ka joʼopʼ in xokik le Bibliaoʼ, tin tsʼáaj cuentaeʼ Dioseʼ u yaabiltmaj tuláakal máak, kex jeʼel tuʼuxak u taal wa kex jeʼel bixak u yilaʼaleʼ. Leloʼ kʼuch tin puksiʼikʼaleʼ ka joʼopʼ in yaabiltik u maasil tu lugar in pʼektikoʼob. Jach jatsʼuts tin wilil úuchik u kʼexpajal in tuukul. Bejlaʼeʼ jach kiʼimak in wóol in biskinba yéetel máakoʼob jejeláas tuʼux u taaloʼob. Le baʼax úuchtenaʼ tu beetaj u jeʼepajal in wich yéetel tu taasajten yaʼab kiʼimak óolal.

Sandra: In maamaeʼ síij Umunede, tu estadoil Delta (Nigeria). Baʼaleʼ u láakʼtsiloʼob in taataeʼ tiʼ u taaloʼob tu estadoil Edo; u idiomaʼob kaʼacheʼ ishan. Tu yoʼolal leloʼ jach pʼektaʼab in maama tumen u láakʼtsiloʼob in taata, tak le kʼiin ka kíimoʼ. Teneʼ tin jurartaj maʼ kun antal mix baʼal in wil yéetel le máaxoʼob tʼanik ishanoʼ, mix kun tsʼoʼokol in beel yéetel wa máax tiʼ u estadoil Edo. Baʼaleʼ ka joʼopʼ in xokik le Bibliaoʼ káaj u kʼexpajal in tuukul. Tin kaneʼ Dioseʼ mix máak jelaʼan u paktik, baʼaxeʼ ku kʼamik jeʼel máaxak ka u yeʼes tsiikil tiʼeʼ. Le beetkeʼ, ¿máaxen teen utiaʼal ka in pʼekt wa máax chéen yoʼolal u raza wa yoʼolal u idioma? Tin wutskíintaj in tuukuleʼ ka joʼopʼ in kaʼa biskinba yéetel u láakʼtsiloʼob in taata. In beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ tsʼoʼok u taasikten kiʼimak óolal yéetel jeetsʼelil. Tsʼoʼok u yáantken xan utiaʼal in biskinba yéetel uláakʼ máakoʼob kex jejeláas u luʼumoʼob, u idiomaʼob wa u razaʼob. Tsʼoʼoleʼ ¿máax yéetel tsʼoʼok in beel? ¡Yéetel juntúul edoil ku tʼanik ishan!

 ¿Bix túun anik jeʼel u páajtal u yáantkoʼon le Biblia utiaʼal u xuʼulul k-pʼektik wa máaxoʼ? Tumen le Bibliaoʼ u Tʼaan Dios, le oʼolal jeʼel u páajtal u kʼexik u tuukul yéetel u puksiʼikʼal máakeʼ. Tsʼoʼoleʼ le Biblia xanoʼ ku yaʼalik baʼax uláakʼ kʼaʼabéet utiaʼal ka xuʼuluk le pʼektajiloʼ.

Kex le Biblia jeʼel u yáantkoʼon k-kʼex k-tuukuleʼ, yaan kaʼapʼéel baʼal kʼaʼabéet u luʼsaʼal utiaʼal ka xuʼuluk le pʼektajiloʼ. Yáaxeʼ le kʼeban yaan tu wíinklil máakoʼ. Le Bibliaoʼ juntaatsʼ u yaʼalikeʼ tuláakal máak ku kʼebantal (1 Reyes 8:46). Kex jeʼel baʼalak ka k-beeteʼ yaan u yúuchultoʼon jeʼex úuch tiʼ apóstol Pabloeʼ: «Le ken in wóot in beet baʼax maʼalobeʼ, ku kʼatkuba tin táan le baʼax maʼ maʼaloboʼ» (Romailoʼob 7:21). Tumen kʼeban wíinikoʼoneʼ yaan kʼiineʼ ku yantaltoʼon «kʼaakʼas tuukuloʼob» jeʼel u beetik k-pʼektik wa máaxeʼ (Marcos 7:21).

Uláakʼ baʼax kʼaʼabéet u luʼsaʼaleʼ letiʼe Kʼaasilbaʼaloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ juntúul «j-kíimsaj wíinik» yéetel «táan u tusik tuláakal yóokʼol kaab» (Juan 8:44; Apocalipsis 12:9). Le oʼolal túun yaʼab u mixbaʼalkúuntaʼal máakoʼob, u pʼektaʼaloʼob, u báankíimsaʼaloʼob wa u beetaʼal uláakʼ loob tiʼob chéen yoʼolal u razaʼob, u religionoʼob wa yoʼolal tuʼux u taaloʼob.

Jeʼex k-ilkoʼ utiaʼal ka xuʼuluk le pʼektajiloʼ yáax kʼaʼabéet u luʼsaʼal le kʼeban paʼteʼ yéetel le Kʼaasilbaʼaloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ letiʼe baʼax ken u beet u Reino Diosoʼ.

Jesucristoeʼ tu kaʼansaj máak orar beyaʼ: «Taalak a Reino, beetaʼak baʼax a kʼáat teʼ kaʼanoʼ bey xan way Luʼumeʼ» (Mateo 6:10). Yéetel le Reinoaʼ Dioseʼ yaan u xuʼulsik tuláakal le baʼax beetik u muʼyaj máakoʼ, jeʼex le ku yantal yoʼolal le pʼektajiloʼ.

Le ken gobernarnak u Reino Dioseʼ yaan u ‹kʼaʼaxal› wa u kʼaʼalal Satanás utiaʼal «maʼ u seguer u tusik u kajnáaliloʼob Luʼum» (Apocalipsis 20:2, 3). Tiʼ túun kun ilbil le «túumben Luʼum», wa túumben kuxtal, tuʼux «mantatsʼ yaan u yantal justicia[oʼ]» (2 Pedro 3:13). *

Le utsul máakoʼob kun kuxtaloʼob teʼ túumben Luʼumaʼ yaan u luʼsaʼal le kʼeban yaan tu wíinkliloʼoboʼ (Romailoʼob 8:21). Tu Reino Dioseʼ «mix máak bíin yanak utiaʼal u beet loob[iʼ]». ¿Baʼaxten? «Tumen jeʼel bix u chuʼupul le kʼáaʼnáab yéetel le jaʼoʼ, bey bíin chuʼupuk le múuchʼ kaajoʼob yéetel u kʼaj óolal [Jéeobaoʼ].» (Isaías 11:9.) Teʼ kʼiinoʼ tuláakal máak kun kaanbal tiʼ Jéeoba Dios yéetel yaan u yeʼeskoʼob le jatsʼuts modos yaantiʼoʼ. Tiʼ xan kun xuʼulul le pʼektajiloʼ, «tumen Dioseʼ mix máak jelaʼan u paktik» (Romailoʼob 2:11).