JOSEEʼ táan u paakat lakʼin tu tojil Hebrón, le tuʼux kajaʼan u taataoʼ. Jacob, u taataeʼ, maʼ xaaneʼ nukaʼaj chital wenel yéetel mix tu máan tu tuukul baʼax ku yúuchul tiʼ u hijo u maas yaabiltmoʼ. Joseeʼ u yojel maʼ ken u kaʼa il u taata, le máax tsʼáa u kuxtaloʼ, baʼaleʼ kex taak u púutsʼuleʼ maʼ tu páajtal. Le táan u bisaʼal noojol tumen le máaxoʼob ku binoʼob yéetel u camelloʼoboʼ, tu taal u chʼúuktaʼal utiaʼal maʼ u púutsʼul. U yojloʼob yaʼab taakʼin kun tsʼaabiltiʼob ken u konoʼob tu luʼumil Egipto paʼteʼ yéetel u yiits cheʼ bey xan yéetel kiʼibok aceite.

Joseeʼ yaan kex 17 jaʼab tiʼ. Máans ta tuukul bix u juʼulul u yich le táan yilik bix u tʼúubul Kʼiin tu tojil le Nojoch Kʼáaʼnáaboʼ. ¡Jach túun séeb úuchik u kʼexpajal u kuxtal! Bix táabik u taaktal u kíimsaʼal tumen u sukuʼunoʼob yéetel u koʼonol bey palitsileʼ. Ken u kʼaʼajseʼ ku taaktal u yokʼol. ¡U maas kʼaasileʼ maʼ u yojel bix kun tsʼoʼokoltiʼiʼ!

¿Baʼaxten úuch tuláakal leloʼ? ¿Baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le táankelem xiʼipal tu tsʼáaj u fe tiʼ Dios baʼaleʼ pʼektaʼab tumen u sukuʼunoʼoboʼ?

Kex nojoch le familia tuʼux yaan Joseoʼ, maʼ jach kiʼimak u yóoloʼobiʼ yéetel maʼatech u jach biskubaʼob. Leloʼ ku yeʼesik baʼax talamil ku taasik u yantal yaʼab koʼoleloʼob tiʼ máak, junpʼéel baʼax suuk u yúuchul ichil le judíoʼob táanil tiʼ u yaʼalik Jesús chéen juntúul u yatan máak unaj u yantal jeʼex u yaʼalmil Dios úuchjeakiloʼ (Mateo 19:4-6). Jacobeʼ anchaj kex 14 u paalal yéetel le kantúul koʼoleloʼobaʼ: Lea yéetel Raquel u kaʼatúul atanoʼob, bey xan Zilpá yéetel Bilhá u x-palitsiloʼob. U jaajileʼ Jacobeʼ chéen Raquel u yaabiltmaj. Chéen úuchik u tuʼusul tumen u suegroeʼ ka tsʼoʼok u beel yéetel Lea, le x-kiiktsiloʼ. Mantatsʼ anchaj kʼuuxilil yéetel pʼekbail ichil le kaʼatúul koʼoleloʼobaʼ, yéetel bey úuchik xan ichil le paalaloʼoboʼ (Génesis 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35).

Raqueleʼ xáanchaj maʼ tu páajtal u yantal u paalal. Baʼaleʼ le tsʼokaʼan u chʼíijil Jacoboʼ, Raqueleʼ béeychaj u yantal juntúul u paal, u kʼaabaʼeʼ José. Le oʼolal Jacobeʼ jach tu yaabiltaj le chan xiʼipalaʼ. ¿Bix k-ojéeltik leloʼ? Jeʼex le ka bin u yil  Esaú, u sukuʼuneʼ, tumen maʼ u yojel wa láayliʼ kʼuuxilnajaʼan tu yéeteleʼ, tu tsʼáaj Raquel yéetel José paachil tiʼ le máaxoʼob ku múul binoʼob tu yéeteloʼ. Joseeʼ mix juntéen tu tuʼubsaj le kʼiin jeʼeloʼ, maases yoʼolal le baʼax úuch tiʼ u taataoʼ. Kex u yojel láayliʼ yaan u muukʼeʼ, chéen ka tu yilaj kojkʼalaankil u máan. Jaʼakʼ u yóol wal ka tu yojéelteʼ bul áakʼab baʼatelnaj yéetel juntúul ángel. ¿Baʼaxten? Tumen u kʼáat u kʼam u bendición Jajal Dios. Utiaʼal u bendecirtaʼal Jacobeʼ kʼeʼex u kʼaabaʼeʼ ka tsʼaʼab Israel tiʼ. Tu yoʼolal letiʼ kun antal junpʼéel nojoch kaaj ken u bis le kʼaabaʼ jeʼeloʼ (Génesis 32:22-31). Ka máan kʼiineʼ Joseeʼ tu yojéelteʼ letiʼ yéetel u sukuʼunoʼob kun kʼuchul u beetubaʼob u kaajil Israel.

Ka máan wa jaypʼéel jaʼabeʼ yaachaj u yóol José úuchik u kíimil le máax maas u yaabiltmoʼ. Kíim u maama le táan u síijsik Benjamín, u yíitsʼinoʼ. ¡Bukaʼaj wal yaachajik xan u yóol Jacobeʼ! Máans ta tuukul táan u choʼik u jaʼil u yich José yéetel táan u tsikbaltiktiʼ le baʼax líiʼs u yóol Abrahán, u abuelooʼ. ¡Jach líikʼ wal u yóol José ka tu yojéeltaj yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa kuxkíintaʼal u maama tumen Jéeoba! Maas nojochchaj le yaabilaj ku yuʼubik yoʼolal Jéeoba, «u Dios máaxoʼob kuxaʼanoʼob[oʼ]» (Lucas 20:38; Hebreoʼob 11:17-19). Kex yaj u yuʼubik úuchik u kíimil u yataneʼ, Jacobeʼ mantatsʼ tu yeʼesaj yaabilaj tiʼ José yéetel Benjamín, le kaʼatúul paalal anchajtiʼ yéetel Raqueloʼ (Génesis 35:18-20; 37:3; 44:27-29).

U suukileʼ wa ku jach consentirtaʼal le paalaloʼoboʼ ku pʼáatal maʼ tu yuʼubikoʼob tʼaan. Baʼaleʼ Joseeʼ tu kanaj u yeʼes le jatsʼuts modos anchaj tiʼ u taata yéetel tiʼ u maamaoʼ, le oʼolal jach muʼukʼaʼanchaj u fe yéetel tu kanaj u yil baʼax uts yéetel baʼax kʼaas. Le yaan 17 jaʼab tiʼ, le táan u yáantik u sukuʼunoʼob u kanáantoʼob tamanoʼoboʼ, tu yilaj yaan baʼax kʼaas tsʼoʼok u beetkoʼob. Utiaʼal maʼ u kʼuuxil u sukuʼunoʼobeʼ taakchaj wal u beetik bey mix baʼal tu yileʼ. Baʼaleʼ tu tsʼookeʼ tu beetaj baʼax maʼalob: tu takaj u pooloʼob tiʼ u taata (Génesis 37:2). Maʼ xaaneʼ yoʼolal le baʼax tu beetoʼ, Jacobeʼ tu maas kʼubaj u yóol tiʼ letiʼ. ¡Bukaʼaj maʼalob wa tuláakal le paalal meyajtik Dios ka u beetoʼob jeʼex Joseoʼ! Ken k-ojéelt juntúul k-láakʼtsil wa juntúul k-amigo tsʼoʼok u beetik junpʼéel baʼal jach táaj kʼaaseʼ, kʼaʼabéet k-aʼalik tiʼ le máax jeʼel u páajtal u yáantikoʼ (Levítico 5:1).

Yaan uláakʼ baʼax jeʼel k-kanik tiʼ u láakʼtsiloʼob Joseeʼ. Kex le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼa maʼ tu yantal yaʼab u yatanoʼobeʼ, jujuntúuloʼobeʼ yaan u majan maamaʼob, u majan taataʼob, u majan sukuʼunoʼob, u majan kiikoʼob, u majan íitsʼinoʼob wa u entenadoʼob. Tuláakloʼob unaj u kʼaʼajskoʼobeʼ, jeʼex úuchik ichil u familia Joseeʼ, wa ku maas yaabiltaʼal chéen jujuntúul  paalaloʼobeʼ jeʼel u beetik u yantal kʼuuxilileʼ. Le taatatsiloʼob yaan u naʼatoʼoboʼ ku yilik u yeʼeskoʼob yaabilaj tiʼ cada juntúul tiʼ u paalaloʼob, tak tiʼ u entenadoʼob. Ku yeʼeskoʼob xan tiʼobeʼ jach kʼaʼanaʼanoʼob yéetel jeʼel u taaskoʼob kiʼimak óolal ichil le familiaoʼ (Romailoʼob 2:11).

Jacobeʼ tu túuxtaj beetbil junpʼéel nookʼ especial utiaʼal José, maʼ xaaneʼ tumen tu yilaj maʼ tu chʼaʼik saajkil u beetik baʼax maʼalob, kex ka pʼektaʼak (Génesis 37:3). Ku tuklaʼaleʼ le jatsʼuts nookʼaʼ chowak, yaʼab u coloroʼob yéetel chowaktak u kʼabiloʼob; bey jeʼex le ku búukintik juntúul principeoʼ.

Jacobeʼ yéetel maʼalob tuukulil tu tsʼáajtiʼ; José xaneʼ jach kiʼimakchaj u yóol úuchik u yilik bukaʼaj yaabiltaʼan tumen u taata. Maʼ u yojel kaʼacheʼ le nookʼaʼ yaan u taasik talamil tiʼ. Yáaxeʼ Joseeʼ j-kanan taman. Tukult bix u máan ich kʼáax u búukintmaj le chowak nookʼoʼ: ku tʼiʼilil wal ichil le xíiwoʼoboʼ, istikyaj u naʼakal tiʼ tuunich yéetel talam u jóoʼsik le tamanoʼob ku tʼiʼililoʼob ich kʼiʼixoʼ. Tsʼoʼoleʼ ¿baʼax tu beetaj u sukuʼunoʼob ka tu yiloʼob le jatsʼuts nookʼ tsʼaʼabtiʼ tumen u taataoʼ?

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le ka tu yiloʼob maas yaabiltaʼan José tiʼ letiʼobeʼ «tu sen pʼektoʼob, ku tsʼoʼokoleʼ jáaw u yutsil tʼantikoʼob» (Génesis 37:4). * Kex yaan baʼax oʼolal u celosotaloʼob yoʼolal Joseeʼ, maʼ unaj u pʼektikoʼobiʼ (Proverbios 14:30; 27:4). ¿Tsʼoʼok wa a wuʼuyikaba jeʼex u sukuʼunoʼob Joseoʼ? ¿Tsʼoʼok wa a wuʼuyik bey yaan kʼiin a náajaltmaj u tsʼaʼabaltech wa baʼax, baʼaleʼ yaanal máax kʼamik? Wa beyoʼ, maʼ a tuʼubsik baʼax úuch tiʼ u sukuʼunoʼob José. Tumen tu pʼektoʼob Joseeʼ kʼuch u beetoʼob baʼaloʼob jach kʼaastak; ka máan kʼiineʼ yaachaj tu yóoloʼob. Le baʼax úuchaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ maas maʼalob ka ‹kiʼimakchajak k-óol yéetel le máaxoʼob kiʼimak u yóoloʼoboʼ› (Romailoʼob 12:15).

Joseeʼ tu tsʼáaj cuenta pʼektaʼan tumen u sukuʼunoʼob. ¿Ku luʼsik wa u jatsʼuts nookʼ le tiaʼan yiknal u sukuʼunoʼoboʼ? Maʼ xaaneʼ taakchaj u beetik. Baʼaleʼ kʼaʼajaktoʼoneʼ le nookʼaʼ tsʼaʼabtiʼ utiaʼal u yeʼesaʼal yaabiltaʼan tumen u taata yéetel tumen ilaʼab ku beetik baʼax maʼalob. Le oʼolaleʼ mantatsʼ u tsʼaamaj wal le nookʼoʼ. U tsikbalil Joseeʼ yaʼab baʼax ku kaʼansiktoʼon. Dioseʼ ku kʼamik tuláakal máak, yéetel wa yaan máax chúukaʼan u yóol tiʼeʼ ku yeʼesik u yutsil tiʼ. Tsʼoʼoleʼ ku páaʼtikeʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ maʼ u beetkoʼob jeʼex u maasil máakoʼoboʼ, mix u táakpajloʼob tiʼ le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal way yóokʼol kaabeʼ.  Le bix u kuxtaloʼoboʼ, bey jeʼex u nookʼ Joseeʼ: ku yeʼesik jelaʼanoʼob tiʼ u maasil. Leloʼ yaan horaeʼ ku beetik u chʼaʼpʼektaʼaloʼob (1 Pedro 4:4). Baʼaleʼ jeʼex José maʼ tu luʼsaj u nookʼ utiaʼal u taʼakikoʼ, letiʼob xaneʼ maʼ tu taʼakikoʼob táan u adorartikoʼob Dios (Lucas 11:33).

Maʼ yaʼab kʼiinoʼob máanakeʼ Joseeʼ tu wayakʼtaj kaʼapʼéel baʼal jelaʼantak. Yáaxeʼ tu wayakʼtaj tiaʼan ich kool yéetel u sukuʼunoʼobeʼ yéetel táan u kʼaxkoʼob u kúukuchal trigo. Baʼaleʼ le junkúuch trigo tu kʼaxaj letiʼoʼ toj waʼalajeʼ ka baʼpachtaʼab tumen le u kúukuchal trigo tu kʼaxaj u sukuʼunoʼoboʼ, ka láaj chinlajoʼob tu táan. Ka tsʼoʼokeʼ tu wayakʼtaj táan u chintal le Kʼiinoʼ, le Lunaoʼ yéetel 11 estrellaʼob tu táan letiʼoʼ (Génesis 37:6, 7, 9). ¿Baʼax unaj u beetik yéetel le baʼax tu wayakʼtoʼ?

Le kaʼapʼéel wayakʼoʼoboʼ tiʼ Jéeoba Dios u taal; junpʼéel profecía. Dioseʼ u kʼáat ka u beet u profetail José yéetel ka u tsol baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼax tu wayakʼtoʼ. ¿Baʼaxten k-aʼalik leloʼ? Tumen ka máan kʼiineʼ Dioseʼ tu túuxtaj profetaʼob utiaʼal u yaʼalik tiʼ u kaajal baʼax u tukultmaj u beetik.

José túuneʼ tu tuklaj tubeel bix ken u tsikbalt tiʼ u sukuʼunoʼob. Tu yaʼalajtiʼob: «Uʼuyeneʼexiʼ, tumen nikaʼaj in tsikbaltteʼex le wayakʼ anchajtenoʼ». U sukuʼunoʼobeʼ tu naʼatoʼob le wayakʼoʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ utschaj tu tʼaanoʼobiʼ. Tu yaʼaloʼob: «¿A kʼáat a waʼaleʼ yaan a beetkaba [k-rey] yéetel nakaʼaj a tʼonkíintoʼon?». Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tu maas «pʼektoʼob tu yoʼolal u wayakʼoʼob yéetel bix u tsikbaltiktiʼob». Ka tu tsikbaltaj le u kaʼapʼéel wayakʼ tiʼ u sukuʼunoʼob bey xan tiʼ u taataeʼ, maʼ kʼaʼam yéetel utsiliʼ: «Kʼeʼey tumen u taataeʼ ka aʼalaʼabtiʼ: ¿Baʼax a kʼáat a waʼal yéetel le wayakʼ anchajtechaʼ? ¿Ka tukultik yaan wa k-chíinpoltikech, a maama, a sukuʼunoʼob, tak teen?». Kex beyoʼ Jacobeʼ maʼ xuʼul u tuukul yoʼolal le baʼax úuchoʼ. ¿Táan wa u tʼaan Jéeoba yéetel José? (Génesis 37:6, 8, 10, 11.)

Maʼ chéen José tsʼoʼok u pʼektaʼal úuchik u tsʼáaik ojéeltbil baʼax ku yaʼalik Jéeobaiʼ. Jesús, le máax maas tu tsikbaltaj u tʼaan Diosoʼ, tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Wa teen tsʼoʼok in chʼaʼpachtaʼal tumen le máakoʼoboʼ, teʼexeʼ yaan xan a chʼaʼpachtaʼaleʼex» (Juan 15:20). Le máaxoʼob meyajtik Dios, paalaloʼob yéetel nukuch máakoʼobeʼ, yaʼab baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ Joseeʼ tumen letiʼeʼ jach anchaj u fe yéetel maʼ tu chʼaʼaj saajkiliʼ.

Maʼ úuch tiʼ leloʼ Jacobeʼ yaan baʼax tu kʼubéentaj tiʼ José. Tu túuxtaj u yil u sukuʼunoʼob bijaʼanoʼob kanan taman teʼ xamanoʼ, naatsʼ Siquem. Jacobeʼ chiʼichnak tumen teʼ kajaʼan yaʼab máakoʼob pʼekmiloʼoboʼ. Máans ta tuukul bix tu yuʼubiluba José ka túuxtaʼab tak teʼeloʼ. Letiʼeʼ u yojel jach pʼektaʼan xan tumen u sukuʼunoʼob, le oʼolaleʼ maʼ u yojel baʼax ken u beetoʼob ken u yojéeltoʼob u taata túuxte. Kex beyoʼ Joseeʼ tu yuʼubaj tʼaaneʼ ka bini (Génesis 34:25-30; 37:12-14).

Jach yaʼab le tu xíimbaltoʼ: kanpʼéel wa cinco kʼiin tu bisajtiʼ. Siquemeʼ kex 80 kilómetros yanil tu xaman Hebrón. Baʼaleʼ ka kʼucheʼ tu yojéelteʼ u sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u binoʼob Dotán, kex 22 kilómetros yanil tiʼ Siquem. Ka ilaʼab tumen u sukuʼunoʼobeʼ tʼaʼab u kʼiʼikʼeloʼob, ka tu yaʼaloʼob: «¡Ileʼex jeʼel ku taal le máax ku wayakʼoʼ! Koʼoteneʼex, koʼoneʼex kíimsik; ku tsʼoʼokoleʼ k-pulkeʼex tiʼ junpʼéel soj chʼeʼen, k-aʼalikeʼex juntúul j-kʼáaxil baʼalcheʼ jaante. ¡Beyoʼ bíin k-ileʼex baʼax bíin úuchuk yéetel u wayakʼoʼobeʼ!». Baʼaleʼ Rubeneʼ tu yoksubaeʼ ka tu yaʼalaj maʼ u kíimskoʼob, baʼaxeʼ chéen ka puʼuluk teʼ tikin chʼeʼenoʼ, tumen u tukultmaj u jóoʼsik ken béeyakeʼ (Génesis 37:19-22).

Joseeʼ mix tu máansaj tu tuukul baʼax kun úuchultiʼ ken kóojok yiknal u sukuʼunoʼobiʼ. Tu tuklaj maʼalob kun kʼambileʼ, baʼaleʼ ka náatsʼeʼ tu pulubaʼob tu yóokʼoleʼ ka tu jáanpaytoʼob u kiʼichkelem nookʼ; tu jíiltoʼob tak teʼ chʼeʼenoʼ ka tu puloʼobiʼ. ¡Jach túun yaj wal úuchik u pʼuchkubaeʼ! Jeʼel bix páajchajeʼ waʼalaji, baʼaleʼ chéen tu juunaleʼ maʼ tu páajtal u jóokʼoliʼ. Tak teʼ tuʼux yanoʼ chéen ku béeytal u yilik u jool le chʼeʼenoʼ. Táan kaʼach u yawtik ka jóoʼsaʼak, baʼaleʼ maʼ beetaʼab  u cuentailiʼ, ka binoʼob janal. Rubeneʼ yaan baʼax oʼolal lukʼ teʼ tuʼux muchʼukbaloʼoboʼ, baʼaleʼ u maasiloʼobeʼ joʼopʼ u kaʼa tuklikoʼob bix jeʼel u kíimskoʼob Joseeʼ. Judá túuneʼ tu yaʼalajtiʼob maʼ u kíimskoʼob, baʼaxeʼ maas maʼalob ka u konoʼob. Bey naatsʼ yanoʼob tiʼ le bej tuʼux ku máan le j-koonoloʼob ku binoʼob tak Egiptooʼ, maʼ xáanchaj ka máan junjaats ismaelitaʼob yéetel madianitaʼob, ka túun tu konoʼob José tiʼ letiʼob. Rubeneʼ maʼ tu yiliʼ tumen maʼ jáan suunajiʼ. Ka koʼon José yoʼolal 20 u taakʼinil plata (Génesis 37:23-28; 42:21). *

Jeʼex t-ilaj ka káaj le xookaʼ, Joseeʼ táan kaʼach u bisaʼal noojol, tak tu luʼumil Egipto. ¡Óotsil! Tsʼoʼok u pʼáatal tu juunal. Yaʼab jaʼaboʼob kun máan utiaʼal u kaʼa ilik u familia. Maʼ tu yilaj bix yaachajik u yóol Rubén ka tu yojéeltaj tsʼoʼok u koʼonol, mix tu yilaj bix okʼolnajik u taata ka aʼalaʼabtiʼ tsʼoʼok u kíimil. Maʼ tu kaʼa ojéeltaj mix baʼal yoʼolal Isaak, u abuelo —kex láayliʼ kuxaʼan teʼ kʼiinoʼoboʼ—, mix yoʼolal Benjamín, u yíitsʼin jach u yaabiltmaj. Baʼaleʼ ¿tu peʼertaj wa tuláakal baʼax yaantiʼ? (Génesis 37:29-35.)

Maʼ, Joseeʼ láayliʼ yaan junpʼéel baʼax maʼ tu páajtal u toʼokoltiʼ tumen u sukuʼunoʼobeʼ: u fe. Letiʼeʼ jach u kʼaj óol Jéeoba, le Dios ku meyajtikoʼ, yéetel mix bikʼin tu tuʼubsaj kex anchaj u pʼatik u yotoch yéetel kex bisaʼab palitsiltbil Egipto tumen le ayikʼal máak ku kʼaabaʼtik Potifaroʼ (Génesis 37:36). Le yaayaj baʼaloʼob tu aktáantoʼ chéen tu beetaj u maas muʼukʼaʼantal u fe yéetel u maas chʼaʼtuklik u pʼáatal naatsʼ tiʼ Dios. Tiʼ uláakʼ xookoʼobeʼ yaan k-ilkeʼ le fe anchaj tiʼ Joseoʼ le áant utiaʼal u maas meyajtik Jéeoba yéetel u yáantik u láakʼtsiloʼoboʼ. ¡Bukaʼaj maʼalobil ka yanaktoʼon le fe anchaj tiʼ Joseoʼ!