LE J-KOONOLOʼOBOʼ táan u xíimbaloʼob tu jáal u jaʼil le Nilooʼ. Choko yooxol. Joseeʼ ku yuʼubik u book le nikteʼob yéetel looloʼob ku jóokʼol ichil le jaʼoʼ. Ku yilik xan bix u líikʼil le garzaʼob yéetel uláakʼ chʼíichʼoʼob ken u yuʼuboʼob táan u taal le j-koonoloʼob yéetel u camelloʼoboʼ. Le máakoʼobaʼ táan u binoʼob tuláakʼ kaaj, láayliʼ tu luʼumil Egiptoeʼ. ¡Tsʼoʼok túun u náachtal José tiʼ u puʼukiloʼob Hebrón le tuʼux jóoʼsaʼaboʼ! Jach jelaʼan u yilik le tuʼux ku bisaʼaloʼ.

Tu pʼíich le xaʼanoʼob yéetel le uláakʼ cheʼob yaan naatsʼ tiʼ u jaʼil le Nilooʼ, ku yuʼubaʼal u yawat le monoʼoboʼ. Joseeʼ maʼ tu naʼatik le idioma ku tʼanik le máakoʼob ku máanoʼob teʼ bejoʼ, chéen ku chuchuknaʼatik baʼax ku yaʼalikoʼob. ¡Yaan túun u xachkuba u kane! Tumen tu kaajaleʼ míin mix bikʼin kun kaʼa suut.

Joseeʼ juntúul táankelem de 17 wa 18 jaʼab. Kex beyoʼ le yaayaj baʼaloʼob ku yúuchultiʼoʼ jeʼel u beetik u jaʼakʼal u yóol tak nukuch máakoʼobeʼ. U sukuʼunoʼobeʼ, le ka tu yiloʼob maas yaabiltaʼan tumen u taataʼobeʼ, jach tu chʼaʼpʼektoʼob. Taakchaj tak u kíimskoʼob, baʼaleʼ tu tsʼookeʼ maʼ tu kíimsoʼobiʼ; tu konoʼob tiʼ le máakoʼob bisik beoraaʼ (Génesis 37:2, 5, 18-28). Tsʼoʼok u máan yaʼab semanaʼob táan u viajaroʼob. Le máaxoʼob manoʼ maas kiʼimak u yóoloʼob tumen taʼaytak u kʼuchloʼob teʼ kaaj tuʼux ken u konoʼob paʼteʼ yéetel le uláakʼ baʼaloʼob ku biskoʼoboʼ. Yaʼab taakʼin ken u náajaltoʼob. ¿Baʼax ken u beet José utiaʼal maʼ u jach lúubul u yóol? ¿Kux túun toʼon? ¿Bix jeʼel u chúukpajal k-óol ken úuchuktoʼon baʼaloʼob kʼaastakeʼ? U jaajileʼ yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ Joseeʼ.

Le ka kʼuch le máakoʼob teʼ kaajoʼ tu konoʼob José tiʼ juntúul máak ku kʼaabaʼtik Potifar. ¿Máax le máakaʼ? ¡U nojchil le soldadoʼob kanáantik faraón, u reyil Egiptooʼ! (Génesis 39:1.) Joseeʼ jach lubaʼan u yóol tumen u kaʼatéen u koʼonol bey mercancíaeʼ. Le táan u bin tu paach le máax manoʼ, ku máanoʼob tiʼ chochoʼkil bejoʼob tuʼux ku koʼonol yaʼab baʼaloʼobiʼ.

U yotoch Potifareʼ jach jelaʼan tiʼ le tuʼux kajaʼan José kaʼachoʼ. U láakʼtsiloʼob Joseeʼ j-kanan tamanoʼob yéetel suuk u kajtaloʼob tiʼ pasel najoʼob de nookʼ, tumen mix tuʼux ku jach pʼáatloʼob kajtaliʼ. Baʼaleʼ u yotoch Potifareʼ jach kiʼichkelem yéetel jatsʼuts bonaʼanil, bey jeʼex u yotoch u maasil egipcioʼob yaan taakʼin tiʼoboʼ. Ku yaʼalaʼaleʼ le úuchben egipcioʼoboʼ uts tu tʼaan u pakʼikoʼob kiʼichkelem cheʼob tu jardinoʼob, yéetel suuk u beetkoʼob nukuch pilaʼob tuʼux ku pakʼikoʼob papiro, nikteʼob yéetel uláakʼ u xíiwiloʼob jaʼ. Yaan najoʼobeʼ tiʼ yanoʼob tu chúumukil junpʼéel nojoch jardineʼ; yaan terrazaʼob tuʼux ku páajtal u kiʼ síiskunsik u yóol máak, nojoch ventanaʼob, yaʼab cuartoʼob, u kúuchil tuʼux ku yúuchul janal, yéetel cuartoʼob utiaʼal le j-meyajoʼoboʼ.

¿Jaʼakʼ wa u yóol José ka tu yilaj le nuxiʼ najaʼ? Maʼ xaaneʼ maʼ. Chéen táan u tuklik wal tiaʼan  tu juunaleʼ. Jelaʼan u yilik tuláakal: le máakoʼoboʼ, le idiomaoʼ, le bix u vestirtkubaʼoboʼ... ¡Maases u religionoʼob! Ojéelaʼaneʼ le egipcioʼoboʼ ku adorartikoʼob yaʼab diosoʼob —u cientosil—, ku beetkoʼob xan magia yéetel ku creertikoʼob yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil ken kíimik máakoʼ. Chéen junpʼéel baʼal áant José utiaʼal maʼ u jach lúubul u yóol. ¿Baʼaxiʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Yuumtsileʼ maʼ tu pʼataj Joseiʼ» (Génesis 39:2). ¡Bukaʼaj wal úuchik u orar José tiʼ Dioseʼ! Salmo 145:18, ku yaʼalikeʼ Jéeobaeʼ «naatsʼ yanil tiʼ máaxoʼob tʼanik». ¿Baʼax uláakʼ tu beetaj José utiaʼal u náatsʼal tiʼ Dios?

Maʼ tu chaʼaj u sen lúubul u yóoliʼ. Joseeʼ tu tsʼáaj u yóol meyaj u maas maʼalobil ku páajtal, le oʼolal kiʼikiʼtʼantaʼab tumen Jéeoba. Tak Potifar tu tsʼáaj cuentaeʼ Jéeoba kiʼikiʼtʼantik u palitsil, le oʼolal táan u bin utsil tak tiʼ letiʼ. Jujunpʼíitil úuchik u bin u lúubul utsil José tiʼ u tsʼuulil. Tu tsʼookeʼ Potifareʼ tu pʼataj tu kʼab José tuláakal le baʼax yaantiʼoʼ (Génesis 39:3-6).

Le táankelem paalal meyajtik Dios bejlaʼoʼ yaan baʼax jeʼel u kankoʼob tiʼ Joseeʼ. Yaʼab tiʼ u yéet paaliloʼobeʼ jach jatsʼuts u yilkoʼob le espiritismooʼ yéetel minaʼan u biilal u kuxtaloʼob. Le oʼolal yaan horaeʼ jelaʼan u yuʼubikubaʼob teʼ escuelaoʼ. Wa bey a wuʼuyikaba techoʼ kʼaʼajaktech Jéeobaeʼ maʼ kʼexpajkiʼ (Santiago 1:17). Letiʼeʼ naatsʼ yanil tiʼ le táankelmoʼob yaabiltmiloʼ yéetel ku kiʼikiʼtʼantik le máaxoʼob uʼuyik u tʼaanoʼ.

Koʼox ilik baʼax uláakʼ úuch tiʼ José. Tsʼoʼok u máan yaʼab jaʼaboʼob. Joseeʼ tsʼoʼok u nojochtal, jach muʼukʼaʼan yéetel kiʼichkelem. Baʼaleʼ u kiʼichkelmil máakeʼ jeʼel u yajsik u tsʼíibolal máax kʼasaʼaneʼ.

Joseeʼ juntúul máak chúukaʼan u yóol, maʼ jeʼex u yatan Potifareʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le koʼolelaʼ joʼopʼ u yichtik José, ka joʼopʼ u sen aʼaliktiʼ: «Chilen tin wéetel» (Génesis 39:7). ¿Tu yóotaj wa José u beet le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen le koʼolelaʼ? Le Bibliaoʼ mix tuʼux ku yaʼalik wa minaʼan tiʼ José le tsʼíibolaloʼob suuk u yantal tiʼ le táankelmoʼoboʼ. Maʼ tu yaʼalik xan wa kʼaas u yatan Potifariʼ. ¿Tu kaxtaj wa José baʼax u yaʼal utiaʼal u beetik baʼax kʼaas? Tumen loʼobaleʼ jeʼel u páajtal u taʼakik tiʼ Potifareʼ. Tsʼoʼoleʼ u yantal baʼax u yil yéetel u yatan le ayikʼal máakaʼ, jeʼel u taasik utsil tiʼeʼ. ¿Tu tuklaj wa José leloʼ?

U jaajileʼ maʼ k-ojliʼ. Baʼaleʼ yoʼolal le baʼax tu núukaj tiʼ le koʼoleloʼ, jeʼel u páajtal k-naʼatik  baʼax yaan tu puksiʼikʼaleʼ: «In tsʼuulileʼ tu pʼataj tin kʼab tuláakal baʼax utiaʼal, kaʼalikil wayaneneʼ minaʼan baʼax oʼolal u chiʼichnaktal. Teʼ najaʼ, teen u nojchil, minaʼan uláakʼ; in tsʼuulileʼ tuláakal [u] pʼatmaj tin kʼab, chéen baʼax maʼeʼ teech, tumen u yatanech; tu yoʼolal leloʼ bix ku bin in beet baʼal kʼaas, ka u beet in kʼebanchajal tu táan [Dios]» (Génesis 39:8, 9). Joseeʼ yéetel u jaajil u yóol tu yaʼalaj leloʼ. Tak chéen u tuukul tiʼ le baʼax ku yaʼalik le koʼoleloʼ ku beetik u yaatal u conciencia. ¿Baʼaxten?

Jeʼex tu yaʼalil Joseoʼ, Potifareʼ jach u kʼubmaj u yóol tiʼ letiʼ. U kʼubéentmajtiʼ tuláakal baʼax yaan tu yotoch. Chéen u yatan maʼ tu pʼataj tu kʼabiʼ. Joseeʼ jach junpuliʼ maʼ tu tuklik u beetik tiʼ Potifar junpʼéel baʼal beyaʼ. Baʼaleʼ maas jeʼel u yaatal u conciencia wa ka kʼebanchajak tu táan Jéeoba u Dioseʼ. Letiʼeʼ u yojel maʼ unaj u tusik u núup máak yéetel yaanaliʼ. Lelaʼ tu kanaj tiʼ u taataʼob. U yojleʼ Jéeoba beet u yantal le tsʼoʼokol beeloʼ; letiʼ xan tu yaʼalaj mix máak unaj u jatsik le máaxoʼob tsʼokaʼan u beeloʼob, baʼaxeʼ unaj u «pʼáatloʼob juntúuliloʼob» (Génesis 2:24). U yojel xaneʼ le máaxoʼob tu yóotaj u jatsoʼob le tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ tu beetoʼob u jach pʼuʼujul Jéeoba. Jeʼex le máaxoʼob taakchaj u tokikoʼob u yatan Isaak, u abuelo, bey xan u yatan Abrahán, u kaʼa abueloeʼ, jach óolak kíimsaʼakoʼobeʼ (Génesis 20:1-3; 26:7-11). Joseeʼ u yojel le baʼax úuchoʼ, le oʼolal u chʼaʼtukultmaj u yuʼubik u tʼaan Dios ichil tuláakal u kuxtal.

U yatan Potifareʼ jach u pʼeek le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen Joseoʼ. ¡Jach tsʼíikilnaji! Tu tuklaj yaan u yóotaʼaleʼ, baʼaleʼ tu lugar leloʼ aʼalaʼabtiʼ jach kʼaas le baʼax ku kʼáatkoʼ! Le koʼolelaʼ maʼ tu pʼataj chéen beyoʼ. Ku yuʼubik tsʼoʼok u suʼlakkúuntaʼal, le oʼolal seguernaj u kaxtik bix jeʼel u jóokʼol yéetel le baʼax u kʼáatoʼ. Jach chíikaʼan tiʼ bix u tuukul Satanás. Le Kʼaasilbaʼaloʼ ka tu yilaj maʼ lúub Jesús le ka tu túuntaj u yóoloʼ, tu kaxtaj «uláakʼ súutukil maas maʼalob» utiaʼal u kaʼa túuntik u yóol (Lucas 4:13). Le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼoʼ jach maʼalob ka u beetoʼob jeʼex Joseeʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «kex tumen sáamsamal» ku máan le koʼolel tu paachoʼ, Joseeʼ «maʼ tu yóotajiʼ» (Génesis 39:10). Baʼaleʼ le koʼoleloʼ maʼ tu pʼataj u paach Joseiʼ.

Juntéenjeakeʼ u yatan Potifareʼ tu páaʼtaj u láaj bin le j-meyajoʼoboʼ ka joʼopʼ u chʼúuktik José. Le ka ook meyaj Joseoʼ, le koʼoleloʼ tu cháachaj u nookʼeʼ ka tu kaʼa aʼalajtiʼ: «Chilen tin wéetel». Joseeʼ tu séebaʼanil ku yilik bix u púutsʼul. Baʼaleʼ le koʼoleloʼ maas ku cháachik u nookʼ. Joseeʼ ku tokikuba tiʼeʼ yéetel ku jóokʼol u yáalkab. Chéen u nookʼ pʼáat tu kʼab le koʼoleloʼ (Génesis 39:11, 12).

Le baʼax úuchaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon le baʼax tu yaʼalaj le apóstol Pablooʼ: «Púutsʼeneʼex tiʼ le núupkʼebanoʼ» (1 Corintoiloʼob 6:18). Le baʼax tu beetaj Joseoʼ jach maʼalob ka beetaʼak xan tumen le máaxoʼob meyajtik Dios bejlaʼoʼ. Tumen kex maʼ k-kʼáateʼ sáamsamal k-tʼaan yéetel máaxoʼob maʼ uts tu tʼaanoʼob u ley Diosiʼ. Baʼaleʼ maʼ ken k-chaʼa u náachkuntkoʼon tiʼ Dios. Kex ka k-pʼat baʼaloʼob koʼojtakeʼ, yaan k-púutsʼul tiʼ le núupkʼebanoʼ.

Tiʼ Joseeʼ jach koʼoj úuchik u jóokʼol tiʼ le baʼax tu beetoʼ. U yatan Potifareʼ jach pʼuʼuji yéetel tu vengartuba. Joʼopʼ u táaj awateʼ ka taal áalkabil le j-meyajoʼob u yiloʼob baʼax úuchtiʼ. Le koʼoleloʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ óotaʼab violartbil tumen José, baʼaleʼ jóokʼ u yáalkab le ka joʼopʼ u yawatoʼ. Utiaʼal u creertaʼaleʼ tu yeʼesaj le nookʼ pʼaʼat tu kʼaboʼ. Le ka kʼuch u yíichameʼ láayliʼ bey tu yaʼalajtiʼoʼ, tsʼoʼoleʼ tu culpartaj úuchik u taasik José tu yotoch. Potifareʼ jach ku tʼaʼabal u kʼiʼikʼel yéetel tu séebaʼanil ku túuxtik kʼalbil José teʼ carceloʼ (Génesis 39:13-20).

Le arqueologoʼoboʼ tsʼoʼok u kaxtikoʼob jujunpʼéel úuchben carceloʼob tu luʼumil Egipto, baʼaleʼ maʼ yaʼab baʼaloʼob ojéelaʼan tu yoʼolaliʼ. Le kúuchiloʼobaʼ yaan u baʼpakʼiloʼob, tsʼoʼoleʼ le tuʼux ku kʼaʼalal máakoʼ beetaʼan yáanal luʼumeʼ. Joseeʼ ku yaʼalikeʼ tsʼaʼab «ichil le kʼalab[oʼ]», le tʼaanaʼ u kʼáat u yaʼal junpʼéel jool wa chʼeʼen, junpʼéel kúuchil jach éeʼjochʼeʼen yéetel jóojochil  (Génesis 40:15). U libroil Salmoseʼ ku yaʼalikeʼ jach beetaʼab u muʼyaj José: «Tu beetajoʼob loob tiʼ u yookoʼob yéetel cadenaʼob; ¡tu kʼalajoʼob u kaal yéetel fierro!» (Salmo 105:17, 18). Le úuchben egipcioʼoboʼ yaan kʼiineʼ ku sutkoʼob paachil u kʼab le máaxoʼob ku kʼalikoʼob carceloʼ, tsʼoʼoleʼ ku nupkoʼob u kúukoʼob yéetel cadena. Yaan kʼiin xaneʼ ku kʼaxkoʼob u kaaloʼob yéetel cadena. ¡Jach muʼyajnaj wal José yoʼolal le baʼax beetaʼabtiʼoʼ!

U maas yajileʼ yaʼab tiempo tu máansaj cárcel *. Tsʼoʼoleʼ mix u yojel kaʼach wa yaan u kʼuchul u kʼiinil u jóoʼsaʼaliʼ. Jach xaan tu yilil u máan le tiempo teʼeloʼ. ¿Baʼax tu beetaj utiaʼal maʼ u jach lúubul u yóol?

Le Bibliaoʼ ku kaʼa aʼalik: «Yuumtsileʼ tiʼ yaan yéetel Joseeʼ». Jéeoba túuneʼ chúukpaj u yaabilaj tiʼ José, yéetel maʼ tu xúumpʼattiʼ (Génesis 39:21). Wa k-meyajtik Jéeobaeʼ, mix le carceloʼ mix le cadena jeʼel u beetik xuʼulul u yaabiltikoʼoniʼ (Romailoʼob 8:38, 39). ¡Chéen máans ta tuukul bix úuchik u orar José tiʼ Jéeoba yéetel tuláakal u puksiʼikʼal utiaʼal u yaʼaliktiʼ bix u yuʼubikuba! Tukult xan bix áantaʼabik tumen «le Dios mantatsʼ ku líiʼsaj óoloʼ» utiaʼal ka yanak jeetsʼelil tiʼ (2 Corintoiloʼob 1:3, 4; Filiposiloʼob 4:6, 7). Baʼaleʼ maʼ chéen le tu beetaj Jéeobaoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tu yáantaj José utiaʼal u lúubul utsil tiʼ u nojchil le carceloʼ.

Ojéelaʼaneʼ le máaxoʼob ku kʼaʼalaloʼob teʼ carceloʼ ku tsʼaʼabal u meyajoʼob. Joseeʼ tu tsʼáaj u yóol meyaj u maas maʼalobil ku páajtal, le oʼolal Jéeobaeʼ jach tu kiʼikiʼtʼantaj. Jujunpʼíitil, tak ka lúub utsil tiʼ u nojchil le carceloʼ, yéetel jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ «le máakaʼ tu pʼataj tiʼ José ka u kanáant le máaxoʼob kʼalaʼanoʼoboʼ, José aʼalik tuláakal baʼax u najmal u beetaʼal teʼeloʼ; u nojchil le kʼalab najoʼ maʼ kʼaʼabéetchaj u xakʼal ilik le baʼaloʼob ku kanáantik Joseoʼ, tumen Yuumtsileʼ tiʼ yaan yéeteleʼ, letiʼ beetik u jóokʼol maʼalobil tuláakal baʼax ku beetik» (Génesis 39:22, 23). ¡Bukaʼaj wal líikʼik u yóol José le ka tu yilaj maʼ tuʼubsaʼan tumen u Diosiʼ!

Bejlaʼeʼ jach séeb jeʼel u kʼexpajal k-kuxtaleʼ. Baʼaleʼ jeʼel k-jóokʼol táanil wa ku yantaltoʼon le fe anchaj tiʼ Joseoʼ. Wa k-orar mantatsʼ tiʼ Jéeoba, wa k-uʼuyik u tʼaan yéetel wa ku chúukpajal k-óol k-beet baʼax u kʼáateʼ, letiʼeʼ yaan xan u kiʼikiʼtʼantkoʼon jeʼex tu beetil yéetel Joseeʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼex ken k-il tiʼ uláakʼ xookoʼobeʼ, yaan uláakʼ utsiloʼob tu kʼamaj José.