1, 2. (a) Gini kpakarapai Yosefa na gako aborokporo adu rogoho? (b) Gini gbegberẽ pangbanga Yosefa atingidihe fu diako?

YOSEFA asigira kura tindiro kurii dongi. Oni berẽnga pako ko ningereke kirikiri rogo bitimo Betereme yo na kini yawa gako dongi na ngbangbaki tipa u tona nduge. Gure angia tona nduge ku rogo tuturũ ringara, nga Ezipeta. Si angia gu ringara angianga gayo ya, aboro aape gu fugo yo angianga gayo ya, na gayo sino raka adu a kia. Yosefa aabaka bangiriko abaka na pa wai i nika inido tiyo na agi apai re.

² Si aadunga ni taatapai fu Yosefa ko gumba gbegberẽ pangbanga fu diako nangia Maria te, ono ko anyakasi tiko anyakasa ka gumbaha. Ko ape pa gu musumo ko ararihe furi nga gu ga Mbori maraika aya fuko rogoho wẽ: Bakindo Erode naida ka imo gayo tooni gude! Si aidi i oro ni baipo. (Oni gedi Matayo 2:13, 14.) Rungo aima zio Maria ni kerehe. Ri atona ka bakabangiriri na gupai nga, tipagine bakindo aida ka imo fogo wiriri ti ni nga kungbo gude kaa manganga boro na pai ya. AMaria na Yosefa aaruganga tiyo na nduhe te. Ono i akido kuti Yekova ki mbakaditiyo ka ora.

3. Oni sakingo pa wai pa guari Yosefa na gako aborokporo Betereme yo adu. (Oni bi sura abi a.)

³ Betereme adu kindi na rame ho aYosefa na Maria gbiati Yesu adi tiyo ni kusayo rogo bitimo. I atona ka ndu ku sudiyo rago natona ka ha uroyo. Si nawira gupai nga Yosefa aabakabangiriko abaka na pa wai raka nika du fuyo ku mbatayo. Ko aabakabangiriko abaka a na pa wai kungbo basengua wa ko were nika banda gako aborokporo be Satana na Erode. Ko aru wai ka ngerafuoyo? Na ya mo ko ahipai ki mangi gi rõrõi sunge Yekova Mbori afuhe fuko re, nga ka ngerafuo Yesu na ki sonosi ko wenengai? Gure nga agu apai naafuda Yosefa. Wa ani ka wisigo wai ko amangipai sani dunduko, ani nika bi ndu gupai si aida abaagude na ani dunduko wiriki gu idapase ti ni nga ga Yosefa.

4, 5. (a) Wai ga Yosefa raka aʹariatihe nyeanye kindi? (b) Wai maraika angarasi Yosefa ko di rõrõi sunge?

⁴ Nazareta yo, Yosefa abi gupai nga gako raka ima ariatihe nyeanye kindi fuo pazua ko wiri Eri. Wa gipai re amangi garã sa aima susa gi regbo kini ka da ko aora na gako aborokporo re. Yosefa aima ino gupai nga Maria angia ruru degude! Ko aidi ka mburi ni gbuko fuo inoko gupai nga ri na gude. Ono tie, maraika aya fuko rogo musumo wẽ Maria adu na vuse mbiko ga Yekova ziazia toro. Gu maraika re ape gupai berewe nga, gu gude Maria nika vunga ko re “nikabatasa gako aboro ti gayo ingaapai.” Ko ape gupai berewe fu Yosefa nga: “Ka mo gunde nga ti dia diaro nga Maria ya.”—Mt. 1:18-21.

⁵ Gu ruru kumba nangia Yosefa re amangi a wa maraika agumbaha fuko. Ko adi gu sunge ku riko rõi gbe: nga ka sonosa gu gude naangianga wiriko ya ono nangia nyanyakipa Wiri Mbori. Fuo gure, aYosefa na Maria agisangba bazogo ki ndu ka ke rimoyo Betereme yo. Yo du i avungu gi gude ni re.

6-8. (a) Gini kurapai naʹaria gu raka nga ga Yosefa na gako aborokporo berewe? (b) Gine nayugo gupai nga Satana du tigaha nakedi gu “kerekuru” re? (Oni bi gu kekeapai abi a du bandu waraga yo.)

⁶ Yosefa aaganga na gako aborokporo berewe ku Nazareta yo te. I asungu kina Betereme yo nga gu baturõho adu na Yerusarema nga akirometere wa 10. Wa i avurangia airarungo, Yosefa aima asada na omeko dũ ka banda Maria na Yesu na ka ngerafuoyo. Fuo regbo ngbutuko, i adua wiri kpuyo kini raki rogoho. Ho Yesu aadunga ni berewe ni fogogude ya ono ko naima da ti he wa garã sa, gayo raka aʹariatihe berewe ni ipo.

⁷ Airatatamana aye uroyo, nangia abinza akerekuru, na si nawira gupai nga i aye rogo gu tuturũ rago nangia Babera. I apeke fuo “kerekuru” nga guru nanungusi yó kua Yosefa yo na i aagbata gu gude si adu nga ko nika du ni bakindo aYudo. Agu akumba re adu na bakere irisa.

⁸ Singia i ainihe watadu i aainongo ho te, agu airatatamana re amoi Yesu rogo kerepai. Gu “kerekuru” i abi ru u andu na yó ku Yerusarema yo mbata, angianga nibasa ku Betereme yo ya. * I aya fu gbigbita Bakindo Erode wẽ i nagbata gu gude si adu nga ko nika du ni bakindo aYudo. Gupai i apehe re aima zingisa gu zinga nga ga Erode ni kerehe.

9-11. (a) Wai Yekova ayugu gupai nga ko na ome ki susi aSatana na Erode? (b) Wai gu nunguro naadu ku Ezipeta yo adu kia ti gu i apeka paha rogo agu apangbanga na apaturẽ i aakenga ha na ome ziazia toro ya?

 ⁹ Ono tie, ga Yekova ome nasusi ga aSatana na Erode. Yekova amangi wai? Ho agu airatatamana re ada ni kua Yosefa yo ki bi Yesu, i afuku agamahe fuyo, zanga sanahe tipa i fu he fuyo kubaha. Si aima iriwo ti aYosefa na Maria ka bi gu nyanyakipa ahe nga “dahabu na fuõngua na mure” agu akumba re afuhe. Erode aya fu agu airatatamana re wẽ ka i bi Yesu, i ki ye ka gumbaha fuko. Ono Yekova arugu agu akumba re. Ko aya fuyo rogo musumo wẽ i ga ku kpuyo yo ti kura gene, angianga ka kura yo du Erode ni ya.—Oni gedi Matayo 2:1-12.

¹⁰ Ngbutuko fuo ga agu airatatamana re, maraika aya fu Yosefa rogo musumo wẽ: “Mo guari ki di toni gude na nako, ki oro ku Ezipeta yo, mo ki sungu yo daho mi ka gumba pai ni foro; bambiko Erode nikagbata toni gude ka imo ko.” (Mt. 2:13) A wa ani nigumbaha sayo, Yosefa amangipai ni ipo. Ko adi wiriko na diako ki oro ku Ezipeta yo. Wa agu airatatamana nangia apagano re aima ye na nyanyakipa ahe fuyo, Yosefa aduadu awere na ahe beko tipa ka undoko na gako aborokporo rogo gayo nunguro ku Ezipeta yo.

¹¹ Kura apangbanga kinaho na apaturẽ aboro akekehe nga gu naya wẽ gu tooni gude nangia Yesu re aima guruso gu nduge naadu ku Ezipeta yo re ngba iiriwo gene, na ko asa abandii ka i mangingo yo gbegberẽ ya, na ki sa ngua gu zuzuhe duwa mbiro si nugo kusende tipa nako kati zuzuhe ka rihe. * Ono gu rengo du nga, gu nunguro re angia kere gbanga nunguro.

12. Agu avunguagude nasonosa awiriyo rogo gi kere zegino re rengbe ka wirika ginipai be Yosefa?

¹² Avunguagude rengbe arengba ka wirika dungu apai be Yosefa. Ko ambupa gako sunge na gako dodoroma raka tipa ka banda gako aborokporo be kerepai. Ko aabi gako aborokporo ni gu nyanyakipa he naye be Yekova. Agu avunguagude du areme nasonosa awiriyo rogo kere zegino, nga gu du na gu dungu apai rogoho rengbe ka gberesa awiriyo. Si ni nyanyakipa pai anaagude na abaagude mangipai ni tatamana a wa Yosefa amangihe tipa ka banda awiriyo be gu kereapai re!

13, 14. Gine nasa gupai nga aYosefa na Maria karagatiyo berewe ku Nazareta yo?

¹³ Si nawira gupai nga i aarakanga Ezipeta yo tipa gbanga regbo te maraika ki gumba gupai fu Yosefa nga Erode ima kpi. Yosefa aguari na gako aborokporo ki ga ku rogo gayo ringara. Sangbanebi kinaho naima pe gupai nga Yekova nika yamba Wiriko “Ezipeta yo.” (Mt. 2:15) Yosefa aima undo rogo sa gu sangbanebi re si da ti rengo, ono wari ko aga na gako aborokporo kuhoni?

¹⁴ Yosefa adu na tatamana. Ko aagunde agunde be gu wiri Erode nangia Arukerao nga guko natona ka zogarago kuba bako, bambiko ko angia kere boro na baimiaboro wakina bako. Mbori ayugu gupai fuko nga ko ndu ku rogo gu gbata ko aaraka rogoho mbata nangia Nazareta Gariraya yo, tuturũ ti Yerusarema na gaha kere aburo. Yo du i araki ni kindi.—Oni gedi Matayo 2:19-23.

15, 16. Ga Yosefa sunge adu wai, na gini bete aũsunge si awiraha nga ko aima mangasunge na ni?

¹⁵ Raka aadunga fuyo ni taataha te. Ziazia Kekeapai nape pa Yosefa ya ko angia basengua, na gure nayugo gupai nga ko angia gu boro nanaamanga dungu asunge na ngua. Ko anaadewa angua ku sande, kini sapuhe, kini sekehe tipa dudua abambu na ni, mbakada akurungba, rukutu akuburi, agu angbagida anya agbera, agu angora nga ga abagara, na dungu kura ngbatunga ahe. (Mt. 13:55) Si angia nyanyaki sunge. Agu abasengua naadu ti agu aregbo re anaamangasunge gbe pangbadimo gayo abambu watadu rogo gu basura i aduaha mbembedi na gayo abambu.

¹⁶ Yosefa anaamangasunge na dungu ngbatunga aũsunge, na si nawira gupai nga bako nafuku agu akuraha fuko. Ko aima mangasunge na ngbatunga agu aũsunge nga dewedi, ngbaku, gazua, bande, ũgbangua, giri ringbisa gene, na aneri, wa geno agu ahe re avura kio vurũ.

17, 18. (a) Ginipai Yesu awirikihe be gu bako nambu tiko? (b) Tipagine si aidi ti ni Yosefa nimangi gi sunge re amanga nyanyaki?

¹⁷ Oni berẽnga pa tooni Yesu ko nibi gu bako nambu tiko ko nimangi gi sunge re. Kina ngbako naazera tigaha ka bi bako ko nitumba rõrõi angua ku pagoko na ka bi wai ko aambakada ahe. Isoke  Yosefa atona yugo sunge fu gi gude re ti gu taataha nga ka wega kpoto ngua na ugu kpoto tĩo tipa ka saha mbuyumbuyu. Na si nawira gupai a nga Yosefa aima yugopa gu kparakparapai du dagba agu angua ko aamangasunge na ni, wa agu nga eraya na kura ngbatunga vurumo.

¹⁸ Yesu aima ino gupai a nga gu nyanyaki abee naabafa angua re kini gbakihe na kini sekehe, si nga gu zezeredi abee naazungodi ko na kini fu wasa fuko na nako, gbiati kura awirinako. Nirengo, aYosefa na Maria aima vunga agude berewe wa kandara sita fuo Yesu. (Mt. 13:55, 56) Si aidi Yosefa nimangisunge amanga nyanyaki tipa ka ngerafuoyo dunduko.

19. Wai Yosefa angerefuo gako aboro rogo toro yo?

¹⁹ Ono Yosefa aima ino gupai a nga pa ngera ko fuo gako aborokporo rogo toro yo paha anyaki gbe. Si du ko anadia regbo ti ni ka yugopai fu awiriko tipa Yekova na Gako andiko. Ko na Maria anaandu na agu agude re dedede ku bambutiria yo, yo i anaageda andiko ni na fugo kuari na kini sakirogoyo. Isoke ho Yesu aniyego ni yo, ko ani du na badungu asanahe ngbako, na Yosefa kini asadi tiko ka karagapai sani tipa ka mbiisa gu ga Yesu gomoro nga ga toro. Yosefa anaandu andu a na gako aborokporo tipa agu apumbo nanaamanga Yerusarema yo. Baturõ rago adu koyo nga akirometere 120. Tipa Pumbo Susiri nga gu i anaamangaha na agarã dũ, si anaaida bagizo regbo wa aposo ue tipa Yosefa ndu na gako aboro tipaha, ki mangihe, na ki karagatiyo ku kporo yo.

20. Wai rengbe agu abariikporo nga aKristano ka pekafuo gu kpiapai nga ga Yosefa?

²⁰ Agu abariikporo nga aKristano namangapai wakina gure areme a. I nadia regbo na awiriyo tipa ka raba yó rogo toro yo. I aperesanga pa aũborose mbatayo fu gipai re te. I naʹasadatiyo nyanyaki ka manga gu irisombori nga ga aborokporo kporo yo na ka ndu na awiriyo tipa agu adunguratise nga ga irisombori, gu kikindigihe na gu rukutuhe a. Wakina Yosefa, i ima ino gupai nga pai ho ka i mangihe fu awiriyo si ki ngba ki susi gu nga ka yugopai fuyo tipa Yekova te.

21. Rago Pumbo Susiri adu wai fu Yosefa na gako aborokporo, na gini regbo aYosefa na Maria aye ka ino gupai nga Yesu aadunga dagbayo te?

²¹ Ho garã Yesu adu ni 12, Yosefa adi gako aborokporo ki ndu na yó ku Yerusarema yo a wa ko anaamangaha. Rago Pumbo Susiri naadu, na dungu aboro nanaagbe koyo na gayo aborokporo. Aguyo anidungura tiyo ka ndu ni badona. Ho i anaambeda ni ku  Yerusarema yo, dunguyo nanaabi agu abia Atambuahe nga namba 120-134 nga gu aboro aima inoho wenengai gbe. Dungu akama akutu aboro naanidu Yerusarema yo ti gu regbo re. Fuo nyasa pumbo, aboro atona ka ga ku rogo gayo arago. AYosefa na Maria aberẽ gupai tigayo nga Yesu adu kina dagba agu aboro i aaga na yó, singia dagba kura agumeyo. Kinaho i andu ni tipa uru sa i aye ka ino gupai nga Yesu aadunga dagbayo te!—Rk. 2:41-44.

22, 23. Ginipai aYosefa na Maria amangihe tipa gu wiriyo naingi, na ginipai Maria apehe ho i abiko ni?

²² I ata kio akio nikaraga tiyo ku Yerusarema yo. Oni berẽnga pa wai rago adu ni kungboho Yerusarema yo wa aYosefa na Maria aata ti agene, kini ta ngbayo na rimo wiriyo. Gu gude re adu wari? Fuo ta yó tipa Yesu tipa rame biata, ya mo Yosefa atona ka berã gupai nga sunge ngerafuo Wiri Yekova ima gasa ko? Isoni. Ni yangaraha,  i andu ku yekaru yo. I ata tipa ko daho i andu ni ku rogo kura vurubambu ki bi agu akumba yo naima ino andiko wenengai, Yesu ki sungu dagbayo! AYosefa na Maria aima uka omeyo!—Rk. 2:45, 46.

²³ Yesu aadegatuko sa afugo agu abainirugute re na kini sasana yó. Kina ngba agu akumba re nazere mbiko gako giarogopaiyo na gako akaragapai. Si airiwo airiwo ti aMaria na Yosefa nga Yesu mangipai wa gure. Yosefa aapenga pai ti gu regbo re nga gu du ni kekehe rogo Ziazia Kekeapai te. Ono fugo Maria nafura kubayo dunduko ue nga gu naya: “Gude, tipagine mangi mo rani ti ni were? Mo ngére, abamo nigbata ro na mi ni aume.”—Rk. 2:47, 48.

24. Wai Ziazia Kekeapai ayugopa gu sunge du kurii avunguagude?

²⁴ Gi pangbanga du rogo Fugo Mbori re nayugopa gu sunge nzunzu du kurii avunguagude. Sunge agude rengbe arengba ka ye na kere mbugo, ka gu gude re avuranga du ni boro ingapai vurũ ya!  Vunga agude rogo gi kere zegino re rengbe arengba ka ye na “aume,” ono abaagude na anaagude rengbe ka gbia wasa mbiko inoyo gupai nga Ziazia Kekeapai ima inopa gu mbugo du yó rogoho.

25, 26. Gini karagapai Yesu afuhe fu avunguko, na si nawira Yosefa adu wai mbiko gupai ko agumbaha re?

²⁵ Yesu asungu yekaru yo nga gu ba ko ambedi rogoho na gu Bako du ngbangbaturũ yo gbe, na ko adu na nyemu ka wirika dungu apai tipa ko. Ko akaragapai fu avunguko na wiri tooni fugo nga: “Tipagine oni agbata re ti ni? Oni aina nga ha ya ka mi mangi ga Buba sunge amanga te?”—Rk. 2:49.

²⁶ Yosefa aima berã bara dunguhe tigaha kurii gu fugo Yesu re. Isoke Yosefa aima tona ka endeka mbiko gu fugo Yesu re. Ko nitiko naima yugopai fu wiriko gbe tipa ko nibi Yekova Mbori wa gure. Ti gu regbo re, Yesu aima ino wai ngba gupai nga ka ya “buba,” na ko ainidi tiko na gi fugo re gbe wa ko aasona kua Yosefa yo.

27. Ka mo ngia baagude, gini momu du bero, na tipagine si aida mo tingidi gu kpiapai ti ni nga ga Yosefa?

²⁷ Ka mo ngia baagude, mo na momu bero ka undo awiro i nibi Yekova ni Bayo, na ki ini gupai nga ko nakpinyemuyo akpi na kini bandayo. Mo rengbe ka manga gipai re ni kpi mo nyemuyo na kini bandayo. Na ka si du nga agude bero nga awiri diaro watadu kura agude nga agura angianga ndikidi awiro ya, mo tingidi gu kpiapai nga ga Yosefa na kini mangi ra dunduko ni nyemuse na kini bi ra na kikii para gbe. Mo undo agu agude re ami mbedi koyo du gu Bara ni du ngbangbaturũ yo, nga Yekova Mbori.—Oni gedi  AEfeso 6:4.

28, 29. (a) Ginipai gupai du rogo Ruka 2:51, 52 ayugoho tipa Yosefa? (b) Wai Yosefa aundo Yesu ko sono rogo tatamana?

²⁸ Ziazia Kekeapai pe kina wiri bete apai berewe gbua tipa ga  Yosefa raka, ono si ngba angba ani wisigihe sirisiri. Ani nageda gupai tipa Yesu nga ko ‘agisangbayo,’ nga avunguko, na ko anaagiaha agia kindi. I pe kurapai berewe tipa ko nga: “Yesu ki sono na tatamana na ome, ki ngba bangiri Mbori na bangiri aboro a.” (Oni gedi Ruka 2:51, 52.) Ginipai agu afugo re ayugoho tipa Yosefa? Dungu apai. Si nayugo gupai tipa Yosefa nga ko anaangerafuo gako aborokporo kindi wenengai, si nasa gupai nga Wiri Mbori nigisangbako na kini ra kutii beko.

²⁹ Ani ini gupai tipa Yesu a nga ko aasona rogo tatamana kina ku mbatayo. Si nayugo gupai nirengo nga Yosefa anaayugopai ayugo kindi fu wiriko. Ti gu regbo re, sanza kinaho naima ngba ti aYudo gbe. Zavura areme, si kinaho kindi. Gu sanza re naya wẽ kina agu akumba du rogo dodoroma raka rengbe kadu na tatamana nzunzu, ono agu aboro duwa abasengua, abasopobino, na apangu, “ka i gumbanga rurupai na sarangbanga te; na mo abingo yó yo aboro agumba asanza ni te.” Kusa, Yesu ayugu gupai nga kungbo ziree du gu sanza re apehe. Ho ko adu ni ni gude, bara wai ko abi bako nangia basengua ko niyugupai wenengai tipa ga Yekova “rurupai na sarangbanga”? Nirengo, ka i gedinga bangehe te.

30. Wai Yosefa amoi kpiapai fu agu abariikporo du areme?

³⁰ Yosefa aima undo Yesu a kpotoko du wenengai. Wa i angerefuo Yesu wenengai, ko asono kidu ni gu kumba naadu na ome tiko wenengai. Na berewe, Yosefa aima raba wiriko ko ini gako sunge a. Aboro aini Yesu angianga ni wiri basekengua sa ya, ono ni “basekengua” a. (Mk. 6:3) Sidu, ga Yosefa rabahe aima mangasunge wenengai. Si ni patatamana fu abariikporo i wiriki gu kpiapai nga ga Yosefa, nga ka undo awiriyo i du wenengai na i rengbe ka ngerafuo tiyo.

31. (a) Ginipai gopai ayugoho nibipa kpio Yosefa? (Oni bi sanduki abi a.) (b) Gini kpiapai Yosefa ambuhe furani ani pekefuoho?

³¹ Ti gu regbo Yesu azi bapatiza garãko nada 30, Ziazia Kekeapai apenga pa Yosefa berewe te. Gopai kinaho nayugoho nga Maria angia dekurugbo ti gu regbo Yesu atona gako sunge tungusapai. (Oni bi gu sanduki nga “ Gini Regbo Yosefa Akpi?”) Ono wa Yosefa avura kpi, ko ambu bawene kpiapai aboro pekefuoho, wa ko angia gu baagude nabanda gani aborokporo, ki ngerefuoyo, na ki nye ni ga Mbori ruru moyambu da ti kpio. Abaagude dunduko, na abariikporo, na aKristano dunduko si aida i pekefuo gu idapase nga ga Yosefa.